Karahanlılar Devleti tarihi - Karahanlılarlar Kuruluşu, Kurucusu, Hükümdarları, Sınırları Ve Yıkılışı hakkında özet bilgi

Karahan, kelime anlamı olarak esmer bey, esmer hükümdar anlamlarına gelmektedir. Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulan Karahanlı Devleti'nin ilk merkezi Balasagun'dur, sonrasında Kaşgar devletin başkenti olmuştur. Devlet, Hakaniye Lehçesi'ni(Karahanlı Türkçesi) resmî dil olarak kullanmıştır.

 Karahanlı Devleti Tarihi

 Karahanlı Devleti'nin tarihteki en önemli yeri ilk büyük Müslüman-Türk Devleti olmasıdır. Devlet, İtil-Volga Bulgar Devleti'nin yıkılmasının ardından Batı ve Doğu Türkistan'da bağımsız bir devlet yapısıyla hüküm sürmüştür. Devleti kuranların soy isimlerinde geçen ve ''esmer bey'' anlamına gelen kara kelimesinden dolayı hanedan bu adla anılmıştır. Devletin bilinen ilk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han'dır.

 1042 yılında Tamgaç Buğra Han ve Ahmed Arslan Han Dönemi'nde yaşanan hanedan içi anlaşmazlıklardan dolayı devlet, Doğu ve Batı Karahanlı Devleti olmak üzere iki koldan yönetilmiştir. Tarihte İslamî etkiyle yaratılan ilk eserler Kutadgu Bilig, Divanü Lügat'it Türk Karahanlı Türkçesi (Hakaniye Lehçesi) ile kaleme alınarak Karahanlı hükümdarlarına armağan edilmiştir.

 Karahanlı Devleti Kuruluşu

 İlk başkent Balasagun olmak üzere devlet Orta Asya'da 840 yılında tarihte de bilinen ünlü hükümdar Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur. Karahanlı Devleti'nin kurulduğu dönemde İtil-Volga Devleti yıkılmış ve Uygur Devleti'nin egemenliğine de Kırgızlar tarafından son verilmiştir. Devlet böyle bir dönemde Orta Asya ve Doğu Türkistan coğrafyasında önemli kültürel ve siyasi değişimlere sebep olmuştur.

 Karahanlı Devleti Kurucusu

 Devlet yapısı olarak Göktürk devlet yapısını örnek alan Karahanlı Devleti'nin tarihteki kurucusu, Sasani Devleti ile Maveraünnehir'e egemen olmak adına büyük mücadeleler veren Bilge Kül Kadir Han olmuştur.

 Karahanlı Devleti Hükümdarları

 *Devletin kurucu hükümdarı Bilge Kül Kadir Han'dır.

 *Devletin en ünlü hükümdarı ise İslamiyet'i resmi devlet dini hâline getiren Müslüman olunca da Abdülkerim adını alan Satuk Buğra Han olmuştur. Elde ettiği zaferlerle Batı kolunu da İslamlaştıran Satuk Buğra Han, Balasagun'u fethetmiş Karahanlı ülkesinde siyasi ve İslami birliği sağlamıştır. Elde ettiği başarılarla İslami Dönem Türk destanlarından birine de adını vermiştir. Satuk Buğra Han Destanı'nda onun başarıları, Karahanlı Devleti'nin kuruluşu, İslamiyet'i kabul edişi, ulaştığı sınırlar ve vermiş olduğu mücadeleler anlatılır.

 *Musa Baytaş, babası Satuk Buğra Han'ın ardından yönetime geçerek İslamiyet'in yayılmasını hızlandırmıştır.

 *Karahanlı ailesinden Ali Tegin Dönemi'nde devletin sınırları Hindikuş ve Karakurum dağlarına kadar yayılmıştır.

 *Tamgaç Buğra Han ve Ahmed Arslan Han zamanında ise devlet Doğu ve Batı Karahanlı Devleti olarak iki koldan yönetilmiştir.

 Karahanlı Devleti Sınırları

 Orta Asya'da Maveraünnehir Havzası'nda egemenlik kuran devletin sınırları Özkend Tarım Havzası ile birlikte Balkaş Gölü'ne kadar uzanmıştır. Bu sınırlar bugün Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Çin'e aittir.

 Karahanlı Devleti Yıkılışı

 Türklerin büyük kitleler hâlinde Müslüman olduğu Karahanlı Dönemi; Balasagun, Semerkand, Buhara ve Kaşgar gibi kentleri ilim ve kültür merkezi hâline getirerek Türk-İslam medeniyetinin gelişmesine önemli katkılar sunan bir dönem olmuştur.Bir kitlesel İslamlaşma Dönemi olan Karahanlı Devleti önce Doğu ve Batı Karahanlı Devleti olarak ikiye ayrılmıştır. Ardından Doğu Karahanlı Devleti Karahitaylılar, Batı Karahanlı Devleti ise Harezmşahlar tarafından yıkılmıştır. Uygur alfabesini kullanan bu devletin tarih içindeki bir diğer önemli tarafı da Türkçeyi resmî dil olarak kabul etmesidir.