Anonim halk edebiyatı nedir? Nazım biçimleri ve özellikleri nelerdir?
Güncelleme Tarihi:
Kim tarafından söylendiği ve yazıldığı bilinmeyen eserlere anonim denir. Sözlü Türk edebiyatında şiir, masal, efsane türündeki eserlerin birçoğunun kime ait olduğu bilinmemektedir. Bu nedenle, bu dönem anonim halk edebiyatı adıyla da bilinir. Divan edebiyatında ise yazarı bilinmeyen eserler ''la edri'' olarak nitelendirilmiştir. Anonim halk edebiyatı nedir? Nazım biçimleri ve özellikleri nelerdir tüm detayları ile derledik.
Anonim halk edebiyatında dört nazım biçimi vardır: 1- Ninni 2- Ağıt 3- Mani 4- Türkü
Anonim Halk Edebiyatı Nedir?
Anadolu'nun çeşitli yörelerinde halk tarafından benimsenmiş ve kulaktan kulağa yayılmış manzum eserlere anonim halk edebiyatı denir. Anonim halk edebiyatında aşık edebiyatında olduğu gibi sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır
Sadece manzum eserler değil atasözleri ve deyimler de Anonim halk edebiyatının bir parçasıdır. Uzun bir dönem boyunca kullanılmış ve kalıplaşmış ifadelere deyim denir. Örnekler: 1- Turnayı gözünden vurmak 2- Gözünü karartmak 3- Ser verip sır vermemek 4- Gözü gibi bakmak 5- Bir Yastıkta kocamak.
Öğüt vermek amacıyla söylenmiş, kim tarafından söylendiği belli olmayan veciz sözlere atasözü denir. Örnekler: 1- Ak akçe kara gün içindir 2- Dost başa düşman ayağa bakar 3- Ne oldum değil ne olacağım demeli. 4- Akıl yaşta değil baştadır. 5- Sabrın sonu selamettir.
Masalların içerisinde yer alan ve birbirleriyle kafiyeli kelimelerden oluşan sözlere ise tekerleme denir. Örneğin. ''Bu yoğurdu sarımsaklasak da mı saklasak sarımsaklamasak da mı saklasak.''
Divan edebiyatındaki karşılığı Muamma olan bilmeceler de Anonim halk edebiyatının en önemli parçalarından biridir. Bilmeceler hem çocuklar hem de yetişkinlere sorulur. Örneğin: ''Bilmece bildirmece el üstünde kaydırmaca.''
Öğüt vermek amacıyla yazılmış, kısa, mizahi öykülere fıkra denir. Birçoğunun kim tarafından yazıldığı belli olmadığı için fıkralar da anonim halk edebiyatının içerisinde yer alır. Örneğin: 1- Nasreddin Hoca Fıkraları
Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Özellikleri Nelerdir?
1- MANİ:
Mani ile Divan Edebiyatı nazım biçimlerinden biri olan rubai arasında birçok benzerlik bulunur. Her iki nazım biçiminde de ''a a b a'' kafiye dizisi kullanılır. İlk iki satır ''doldurma dize'' olarak adlandırılırken şair asıl söylemek istediklerini son iki dizede söyler. Kafiye şemasına göre birçok mani türü bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok tercih edilenleri, düz mani kesik mani ve Cinaslı manidir.
9. yüzyıldan itibaren birçok halk şairi de mani yazmaya başlamıştır. Manileriyle bilinen şairlerden bazıları şunlardır: 1- Karacaoğlan 2- Dertli 3- Eşrefoğlu Rumi
Örnek Mani
Derdim çoktur dermanım yok
Bu devranda bir dostum yok
El oğluna bayram gelmiş
Beni seven bir yarim yok
2- TÜRKÜ
Kim tarafından bestelenip söylendiği belli olmayan ve günümüze kadar ulaşan türküler de Anonim halk edebiyatında yer alır. Türkülerde genellikle kahramanlık, ayrılık acısı, vatan hasreti ve özlem gibi konular işlenir.
Örnek Türkü
Dostlara düşmanlara
Decelere sabahlara
Sazımıza sözümüze
Binlerce kez selam olsun
Bizi bizde tanıyana
Sözü sözde sınayana
Gözümüzde tütenlere
Binlerce kez selam olsun
3- AĞIT
Ölen bir kişinin ardından ya da yaşanan büyük bir felaketin ardından kaleme alınan manzum eserlere ağıt denir. Sagu ve mersiye adıyla da bilinen ağıtlar da türkü ve mani gibi kıtalardan oluşur.
Ağıt Örneği.
Zalim Felek yarimi aldı benden
Umudunu yarınımı çaldı benden
dünya Muradım değil Artık
Bir acı söz kaldı benden
4- NİNNİ
Çocukları uyutmak için söylenen ezgili ve kafiyeli şiirlere ninni denir. Uyusun da Büyüsün / Tıpış Tıpış Yürüsün'' bilinen en eski anonim ninnilerden biridir.