Anlatım Biçimleri Ve Teknikleri Nelerdir? Anlatım Türlerinin Özellikleri
Güncelleme Tarihi:
Yazar, ele aldığı konunun dikkate alınmasını ve okuyucunun ilgisini çekmesini ister. Metnin yanı sıra yazarın zihninin amacına hizmet etmek için çaba gösterilir. Bu nedenle, her metnin oluşturulma amacı vardır. Metnin oluşturulma amacına bağlı olarak konu, anlatım ve anlatım tarzı seçilir. Peki bir yazar kafasındaki amaca bağlı olarak ne tür hikâye anlatımı kullanabilir?
Örneğin bir olay okuyucuya aktarılacaksa burada "Hikâye Anlatıcılığı" tercih edilir. Amaç, okuyucunun bir fikri benimsemesini sağlamak ve o fikri göstermekse, o zaman “İspat İfadesi” tercih edilebilir. Ya da yazarın amacı okuyucunun zihninde bir imajı canlandırmaksa, o zaman "Açıklamadan faydalanabilir. Görüldüğü gibi anlatım türleri yazarın zihnindeki amaca göre değişmektedir. Bu nedenle anlatı teknikleri yazarın amacına hizmet eder.
Anlatım Biçimleri
Coşku ve Heyecana Bağlı Anlatım
Öğretici Anlatım
Açıklayıcı Anlatım
Kanıtlayıcı Anlatım
Mizahi Anlatım
Emredici Anlatım
Söyleşmeye Bağlı Anlatım
Gelecekten Söz Eden Anlatım
Tartışmacı Anlatım
Coşku ve Heyecana Bağlı Anlatım
Destansı Anlatım
Öyküleyici Anlatım
Betimleyici Anlatım
Düşsel Anlatım
En yaygın olarak kullanılmakta olan Anlatım Türleri ve Biçimleri İse Şunlar olmaktadır;
Öyküleyici Anlatım
Herhangi bir olay; Yer, zaman ve kişi unsurları bağlamında anlatılması ilkesine dayanan buna anlatısal hikâye anlatımı denir. Anlatı anlatımında olmuş veya olabilecek olaylar anlatılır. Hikâye anlatıcılığında olaylar belli bir zaman ve düzen içinde anlatılır. Yani okuyucuya iletilen olayda bir hareket olmalıdır.
Betimleyici Anlatım
Bu anlatı türünde öncelikle "Tanım nedir?" Soruyla başlayalım. Bir resmi, resim çizmek gibi kelimelerle okuyucunun zihninde canlandırmaya betimleme denir. Yazar, okuyucunun zihninde imgeyi oluşturmak için kelimelerle betimlemeler oluşturmaya çalışır. Okuyucunun zihninde yerlerin ve metin nesnelerinin görüntülerini göstermeyi amaçlayan hikâye anlatımına betimleyici hikâye anlatımı denir.
Öğretici Anlatım
Ders, bir konu hakkında bilgi vermek, açıklamak ve öğretmek amacıyla oluşturulan ders türüne verilen isimdir. Pedagojik Anlatımın amacı kişiyi aydınlatmak ve bilgilendirmektir. Bu tür Anlatımlarda nesnellik ön plandadır.
Eğitici bir anlatımla oluşturulan metinler, mecaz ve çağrışımsal sözcüklerden oluşmaz.
Türk edebiyatı incelendiğinde en erken öğretici metinlere “Uygur Metinlerinde rastlanmaktadır. Daha sonraki dönemlerde Yusuf Has Hacib'in "Kutadgu Bilig"i, Edip Ahmet Yukneki'nin "Atabetü'l Hakayık"ı ve Mevlâna'nın "Mesnevi "si öğretici hikâye örnekleridir.
Açıklayıcı Anlatım
Yazılı metinlerde bir konuyu aydınlatmak ve okuyucuya bir konu hakkında bilgi vermek amacıyla düşünce geliştirme aracı olarak kullanılan anlatım biçimidir. Okuyucunun yanlış veya eksik bildiği bir konuya ışık tutmayı amaçlar.
Açıklayıcı anlatımla yazılan bu metinlerde bir konuda ortaya çıkan belirsizliğin giderilmesine, kavram yanılgılarının düzeltilmesine ve bir durumla ilgili kafa karışıklığının düzeltilmesine çalışılır.
Fıkra, deneme, haber, söyleşi, eleştiri gibi birçok edebî türde tercih edilen anlatım biçimidir.
Kanıtlayıcı Anlatım
Okuyucuyu sunulan fikir, tez veya durum hakkında ikna etmekten oluşan bir hikâye anlatımı türüdür. İkna edici belgelerin okuyucuyu ikna ederken, yani bir fikir ortaya koyarken objektif, tutarlı ve etkili bir şekilde sunulması zorunludur.
Gelişmiş fikir kanıtlanamazsa okuyucu ikna edilemez. Bunun için müellif, düşüncesini yani tezini ispatlamak için; nesnel verilerden, deneylerden ve gözlemlerden yararlanmalıdırlar. Tanıtıcı kurgu, karşıt bakış açısının reddedildiği ve yazarın kendi tezinin okuyucu tarafından kabul edilmeye cezbedildiği tartışmacı kurgunun çoğunu kapsar.
Tartışmacı Anlatım
Tartışmacı anlatımında öne çıkan nokta, yazarın bir konu hakkında okuyucunun fikrini değiştirmeye veya bir fikri çürütmeye çalışmasıdır.
Ayırt edici özelliği, okuyucunun fikrini değiştirme arzusudur. Bu durum tartışmacı anlatımın ana odak noktasını oluşturmaktadır. Tartışmacı anlatım bu ana özeliğinin etrafında şekillenmektedir. Bu durum ise oldukça önemli bir nüans olmaktadır.