3. Sınıf Fen Bilimleri Sesin Kaynağı konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
İnsanlar çevrelerindeki pek çok sesi işitirler. Uçak, kuş, araba motoru, radyo, flüt, gitar sesleri gibi. İşitilen bu seslerin her biri bir ses kaynağından çıkmıştır. Kaynaklardan çıkan bu sesler her yöne doğru dalgalar halinde yayılmaktadırlar. Bu dalga halinde yayılma süreci bir taşın suya atıldıktan sonra oluşan dalgalara benzetilebilir. Sesin önemli özelliklerinden bir tanesi ise boşlukta, uzayda yayılmamasıdır.
Sesin Kaynağı
Çevredeki seslerin ilk oluştukları yerlere ses kaynakları denmektedir. Buna bağlı olarak da her sesin bir kaynağı olduğu söylenebilir. Örneğin “tak tak” sesinin kaynağı bir kapı iken “vızz” sesinin kaynağı bir arıdır. Ses kaynaklarının ürettikleri sesler farklılık göstermektedir. Bu farklı seslere dayanarak sesler birbirinden ayırt edilebilir hatta sesin kaynağı görülmeden tahminde bulunulabilir. Sesler çıktıkları kaynaklara göre iki alt gruba ayrılmaktadırlar. Bu alt gruplar doğal ses kaynakları ve yapay ses kaynaklarıdır.
Doğal Ses Kaynakları
Seslerden bazıları doğada kendiliğinden oluşmaktadır. Doğada kendiliğinden ses çıkarabilen kaynaklara doğal ses kaynakları denilmektedir. Bu doğal ses kaynaklarından çıkan seslere ise doğal sesler denilmektedir. Doğal seslere örnek olarak insan sesi, hayvan sesi, rüzgâr sesi, yağmur sesi ve su sesi verilebilir.
Yapay Ses Kaynakları
Doğada kendiliğinden oluşmayan, insanlar tarafından oluşturulan seslere yapay sesler denmektedir. Yapay ses kaynaklarından çıkan seslere de yapay sesler denilmektedir. Yapay seslere örnek olarak müzik aletlerinin ürettiği sesler, taşıtların sesleri, telefon veya zil sesleri gibi dışarıdan elde edilen bir etki ile oluşturulan ses kaynakları yapay ses kaynaklarıdır.
Ses ve Ses Kirliliği Nedir?
Bir şey titreştiğinde ve kulaklarımıza bu titreşimleri gönderdiğinde ses yaratılır. Titreşimler havadan veya başka bir ortamdan- sıvı, katı veya gaz- kulağa geçer. Titreşimler ne kadar güçlü olursa ses de o kadar yüksek olur. Ses kaynağından uzaklaştıkça sesler daha sönüktür. Ses, bir nesnenin ses dalgaları oluşturmak için ne kadar hızlı titreştiğine bağlı olarak değişir. Farklı malzemeler farklı sesler üretir. Ek olarak sesler genellikle pek çok farklı türde ses dalgasının karışımıdır.
Ses en hızlı katılarda yol alır. Sonra sıvılarda ve en yavaş ise gazlarda yol alır. Düzensiz veya şiddeti yüksek seslere ses kirliliği veya daha yaygın olan gürültü denmektedir.
Sesler Nasıl Duyulur?
Ses, titreşimler tarafından üretilen bir enerji türüdür. Herhangi bir nesne titreştiğinde, hava parçacıklarında harekete neden olmaktadır. Bu parçacıklar, kendilerine yakın parçacıklara çarparlar, bu da onların daha fazla parçacıklara çarpmasına neden olacak şekilde titreştirir. Ses dalgaları olarak adlandırılan bu hareket, titreşen parçacıkların enerjileri bitene kadar devam etmektedir.
Sesler kaynaklarından çıktıktan sonra yayılırlar. Kulaklar ise bu yayılan sesleri toplarlar. Kulaklar titreşim aralığında bulunuyor ise ses duyulur. Böylece yayılan ses duyulmuş olur. Ses göz ile görülmez. Ses kaynağına yaklaştıkça sesin şiddeti artış gösterir ve sesin kaynağından uzaklaştıkça da sesin şiddeti azalır. Şiddetli sesler yalnızca rahatsızlık vermekle kalmaz aynı zamanda uzun süre gürültülü ortamlara maruz kalındığında işitme kaybına sebep olur.
İşitme Kaybı ve Nedenleri Nedir?
Sesleri algılama ve duyma kabiliyetindeki tam ya da az bir azalma işitme kaybı, duyma kaybı veya sağırlık olarak adlandırılmaktadır. İşitme kaybının tek bir nedeni bulunmamaktadır. İşitme kaybına neden olan pek çok genetik ve çevresel etken bulunmaktadır. Buna ek olarak sesi algılayabilen bütün canlılar işitme sorunları ile karşılaşabiliyorlar.
İşitme kaybının nedenleri arasında yaş ve yüksek ses sıkça görülen nedenlerdendir. Tedavisinde işitme cihazları, yardımcı dinleme cihazları, konuşma-okuma eğitimi ve bazı ilaçlar sıklıkla kullanılmaktadır.