2. Göktürk Devleti tarihi - Kutluklar Kuruluşu, Kurucusu, Hükümdarları, Sınırları Ve Yıkılışı hakkında özet bilgi

2.Göktürk Devleti diğer adıyla Kutluk Devleti olarak bilinmektedir. Doğu'da hüküm sürmesi ve ilk Türk Devleti olması sebebiyle büyük öneme sahiptir. Türk tarihi araştırmalarında önemli bir yere sahiptir.

2. Göktürk Devleti Tarihi

 Göktürk Devletinin yıkılmasıyla birlikte bu bölgede yaşayan Türkler Çin egemenliği altına girmişlerdir. Ancak Çin baskısı ve zulmüne dayanamayan Türkler ayaklanmalar çıkarmış ve Kutluk Kağan liderliğinde Kutluk Devletini kurmuşlardır. Devlet Ötüken merkezli kurulmuştur. Kutluk Kağan'ın en önemli yardımcısı olan devlet adamı Vezir Tonyukuk olarak kabul edilmektedir. Devletin en parlak dönemi ise Bilge Kağan zamanıdır. Bilge Kağan öldükten sonra devlet zayıflamaya başlamış ve Uygur, Basmil ve Karluk Boyları ayaklanmıştır. Böylece 744 yılında Kutluk Devleti yıkılmıştır. Türk tarihinde alfabe kullanan ilk devlettir. Orhun Yazıtları ile dikkatleri üzerine çekmektedir. Bu yazıtlar Türk Edebiyatının en önemli eserleridir. İlk olması yönüyle de büyük önem taşıyan bu eserler anıt mezar özelliği taşımaktadır. Vezir Tonyukuk, Bilge Kağan ve Kül Tigin adına dikilmişlerdir.

 Kutluk Devleti Kuruluşu

 Büyük Göktürk Devleti iç mücadeleler sonucunda yıkılmıştır. Göktürk Devletinin yıkılmasıyla Türkler Çin egemenliği altına girmiştir. Türklerin bağımsız bir kişiliğe sahip olması ve göçebe toplum yapısının getirdiği karakteristik özellikler sebebiyle Çin egemenliğini kabul etmemişlerdir. Türkler ayaklanmalar çıkararak Çin egemenliğini reddetmişlerdir. Kutluk Kağan liderliğinde Kutluk Devleti kurulmuştur. Devletin başkenti Ötüken olmakla birlikte, adını kurucusundan almıştır. Kutluk Kağan, vezirliğe bağımsızlık mücadelesinde yanında olan Tonyukuk'u getirmiştir. Kutluk Kağan devleti kurduktan bir süre sonra planlı ve programlı çalışarak bu topraklara Türk coğrafyasını kurmuştur. Ayrıca devlet, kuruluş ve yükselme döneminde büyük mimari eserler ve sanat eserlerini Türk Edebiyatı ve Tarihine kazandırmıştır.

 Kutluk Devleti Kurucusu

 Türklerin Çin'de bağımsızlığını ve egemenliğini sağlayan liderdir. Edebiyat ve tarih kaynaklarında İlteriş olarak da anılmaktadır. Çin'de doğmuş ve bu topraklarda yaşamıştır. Göktürk Devletini 682 yılında bir kez daha kurmuştur. Bu kuruluş için tüm Türk Kavimlerini tek bayrak altında toplamayı başarmış olan liderdir. Ömrü boyunca 47 sefer düzenlemiş ve bu seferlerin 27 tanesine bizzat katılmıştır. Uzun yıllar hükümdarlık yapmış ve 692 yılında vefat etmiştir. Vefat etmesiyle oğulları küçük olduğu için yerine Kapkan Kağan geçmiştir.

 Kutluk Devleti Hükümdarları

 Kutluk Devleti kurucusu Kutluk Kağan olarak bilinmektedir. Kutluk Kağan'ın vefat etmesiyle yerine Kapkan Kağan geçmiştir. Kapkan Kağan, Kutluk Devletinin ikinci hükümdarıdır. Kapkan Kağan'dan sonra yıkılışa kadar çok sayıda hükümdar değiştirmiştir:

 - Kutluk Kağan

 - Kapkan Kağan

 - İnel Kağan

 - Bilge Kağan

 - Yolluğ Tigin ( En parlak dönem)

 - Bilge Kutluk Tengri Kağan

 - Siuan Kağan

 - II. Bilge Kağan

 - Ozmış Kağan

 - Bomei Tegin Kağan

 Kutluk Devleti Sınırları

 Kutluk Devleti kuruluşundan itibaren sınırlarını genişletmiş ve yıkılışa kadar çok geniş sınırlara ulaşmıştır. Çin topraklarını egemenliği altına alarak geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Kuzeyde Sibirya, Güneyde İran ve Tibet, batıda hazar denizine kadar ulaşmıştır. Topraklar içinde Türkeşler, Karluklar, Ötüken, Çin Türkeli, Mançurya, Moğolistan toprakları bulunmaktadır.

 Kutluk Devleti Yıkılışı

 Kutluk Devleti, Kutluk Kağan hükümdarlığından sonra da çok parlak dönemler geçirmiş ve geniş coğrafyalara yayılmıştır. Ancak Bilge Kağan'ın ölümünden sonra devlet kendi içinde iç çatışmalara tanıklık etmiştir. Devletin geniş sınırlara ulamış olması ve yönetimin sağlam olmaması iç çatışmaların gücünü artırmıştır. Bazı Türk devletleri ayaklanmaya başlamıştır. Özellikle Uygur, Basmil ve Karluk Türkleri ayaklanmalar çıkararak devleti yıktılar.