Nepal'de monarşi yarın sona eriyor

10 Nisandaki seçimlerden önce siyasi partiler 601 üyeli kurucu meclisin ilk oturumunda monarşiyi ilga etmesi ve Nepal'de cumhuriyet ilan etmesi konusunda anlaşmıştı.

Krala saraydan çıkması, aksi takdirde "gerekirse zorla çıkarılacağı" uyarısından bulunan Nepal hükümeti, monarşinin resmen ilga edilmesinin öncesinde kralın sarayı ve özel evi ile başbakanlık konutu ve meclisin ilk oturumunu yapacağı Uluslararası Kongre Sarayı civarındaki gösterileri yasakladı.

Halk nezdindeki popülaritesi iktidara zorla el koyduğu 1 Şubat 2005'ten bu yana düşen Kral Gyanendra, bölgesel bir yöneticinin 1769'da Katmandu'yu ele geçirip Nepal'i birleştirerek kurduğu monarşinin sonuncu kralı oldu.

Gyanendra, ağabeyi kral Birendra'nın oğlu Veliaht Prens Dipendra'nın, 1 Haziran 2001'de babasıyla birlikte annesi Kraliçe Aishwarya ve hanedanın 6 üyesini vurarak öldürmesinden sonra tahta çıkmıştı. Veliaht prens, aile üyelerini öldürdükten sonra intihar etti.

KRALLIĞIN SEYRİ

1951 yılında meşruti monarşiye geçilen Nepal'de 1962 yılında yeni anayasa ilan edildi. 2 Mayıs 1980'de ise partisiz yönetim kabul edildi.
1990'da Kral Birendra Bir Bihram Şah Deva iktidar tekelini gevşetti. 19 Nisan 1990'da başbakanlığa Krişna Prasat Bhattanai'nin getirilmesiyle otuz yıldır ilk kez bağımsız bir hükümet kuruldu. 1990 baharında çok partili sisteme geçilerek Nisan 1991'de seçimler yapıldı, ilk demokratik hükümet Mayıs 1991'de göreve başladı.

1 Şubat 2005 tarihinde Kral Gyanendra, yönetime zorla el koydu ve olağanüstü hal ilan etti. Ancak başkent Katmandu'da 19 gün süren kanlı gösterilerden sonra kral, 24 Nisan 2006'da yetkilerinden vazgeçti ve feshedilen parlamentonun yeniden açılmasını kabul etti.
Maocularla, geçici hükümeti oluşturan 7 parti arasında 21 Kasım 2006'da iktidarın paylaşımını öngören tarihi bir barış anlaşması imzalandı ve Şubat 1996'dan bu yana 13 bin kişinin ölümüne yol açan iç savaş sona erdi.

Nepal hükümeti, 24 Temmuz 2007'de Kral Gyanendra ve ailesinin yaşadığı Katmandu'daki kraliyet sarayını kamulaştırarak, monarşinin tamamen kaldırılması yönünde bir adım daha attı.

Nepal geçici meclisi ise, 28 Aralık 2007'de yaptığı oylamada, monarşiyi feshetti.
Ocak 2008'de geçici meclis Nepal'i resmen seküler bir devlet olarak ilan etti ve kralın portreleri bütün resmi dairelerden kaldırıldı. Ordunun ve diğer resmi kurumların isminden "Krallık" ibaresi çıkarıldı, Kral Gyanendra'yı öven eski milli marş yerine kabul edilen yeni milli marş 3 Temmuz 2007'de halka duyuruldu.

KRALI BEKLEYEN TAPINAK

60 yaşındaki kral, son olarak pazartesi günü Kraliçe Komal'la birlikte Katmandu'nun 25 km dışındaki Dakshinkali tapınağına giderek, Hindu güç tanrıçası Kali'ye 5 değişik havyan kurban etti.

Hindistan'ın doğusundaki, Hinduizmin en kutsal yerlerinden biri olan Jagannath Tapınağı ise monarşinin ilga edilmesinin, Nepal Kralının kendi tapınaklarındaki yerini değiştirmeyeceği bildirdi.

Çünkü yüzlerce yıl Nepal kralı, Hindu koruma tanrısı Tanrı Vişnu'nun yeryüzüne geri dönmüş hali olarak saygı görüyor.
Tapınak sözcüsü, tapınağın Gyanendra'yı Nepal kralı olarak tanımaya devam edeceğini de belirtti.

Kutsal kent Puri'deki tapınak, özellikle Krişna ve Vişnu tanrılarının takipçileri olmak üzere Hindular için önemli bir hac merkezi.

YENİ HÜKÜMET

24 Mayıs 2008'de Nepal Başbakanı Girija Prasad Koirala, nisandaki seçimleri kazanan Maoculardan yeni hükümeti kurmalarını istedi.
Maocular, 10 Nisanda yapılan seçimlerde 601 üyeli mecliste 220 sandalye kazanmıştı. Kurucu meclisin en az 2 yıl süren bir çalışmadan sonra yeni anayasayı hazırlaması bekleniyor.

ABD Dışişleri Bakanlığının Orta ve Güney Asya'dan sorumlu yardımcısı Evan Feigenbaum, bugün yaptığı açıklamada, Maocu Nepal Komünist Partisinin lideri Prachanda ve yardımcısı Baburam Bhattarai ile dün Katmandu'da yaptığı görüşmede, hükümetinin Maocuların çoğunluğu oluşturacağı yeni Nepal yönetimiyle işbirliği yapmaya devam edeceği garantisini verdi.

FEDERAL NEPAL

Yeni Nepal'in, etnik gruplarla hükümet arasında varılan anlaşma gereği federal bir yapıda olacağı belirtiliyor.
Nepal İçişleri Bakanı Krişna Sitaula, yaklaşık bir aydır süren müzakerelerin ardından tarafların sekiz maddelik anlaşmaya imza attığını söyledi.

Bakan Sitaula, anlaşmanın özerk bölgeler oluşturulmasını içerdiğini söylemiş, ancak ayrıntıların 10 Nisanda kurucu meclisin seçilmesinden sonra belirleneceğini açıklamıştı.

Etnik gruplar, mecliste sandalyelerin yüzde 30'unun kendilerine ayrılmasını, ordu ve kamu işyerlerinde nüfuslarına oranla iş verilmesini istiyor.

Kültürel özellikleri ve dilleriyle, komşu Hindistan'a yakın olan ve 26 milyonluk nüfusun yaklaşık yüzde 30'unu oluşturan Madhesilerin, parlamentoda sadece yüzde 15 oranında temsil edildikleri için yaklaşık iki hafta süresince düzenledikleri şiddetli protesto gösterilerinde 9 kişi ölmüştü.

ŞERPALAR VE GURKALAR

Büyük bir siyasi değişikliğin eşiğindeki Nepal'de, yüzyıllık gelenekler de değişimin etkilerinden kaçamayacak gibi görünüyor. Bu geleneklerin başında Nepallilerin temel bir özelliği olan gözüpekliğe dayanan iki zorlu meslek bulunuyor: Şerpalık ve Gurka askerliği.
Şerpa, Nepal'in dağlık bölgesinde yaşayan bir etnik grubun adı. Şerpalar, son 500 yıl içinde Doğu Tibet'ten Nepal'e göç etti. Şerpa sözü, Tibet dilinde doğu anlamına gelen "şer" ve halk-insan anlamına gelen "pa" ekinden oluşuyor, yani "doğulu" anlamına geliyor. Kadın şerpalara ise "şerpani" deniyor.

Şerpa terimi aynı zamanda, erkek olan ve dağ rehberliği yapan yerel halkı tanımlamak için kullanılıyor. Bu şerpalara fiziki bakımdan güçlü, yüksek irtifaya dayanıklı seçkin dağcılar ve bölgeyi iyi tanıyan uzmanlar olarak bakılıyor.
Ancak dağcılık yapan Şerpaların illa Şerpa etnik grubuna mensup olması gerekmiyor.

GURKALARIN KADERİ

Nepal'de genel seçimlerin sürpriz galibi eski Maocu gerillalar, 239 yıllık krallığın yanı sıra yaklaşık 200 yıllık geleneğe sahip Gurka askerlik geleneğini ve mesleğini de tehdit ediyor.

Kurulacak hükümette büyük ortak olacağına kesin gözüyle bakılan Maocular, Gurkaların artık yabancı ülkelerin ordularında paralı askerlik yapmasını istemediklerini belirtiyor.

Başbakan olması beklenen, önde gelen Maocu liderlerinden Baburam Bhattarai, "vatandaşlarınızın yabancı ordulara paralı asker olarak girmesi gibi tiksindirici bir uygulama sona erdirilecek" diyor.

İngiliz ve Hint ordularında istihdam edilen, cesaret ve dövüşkenlikleriyle ünlü Gurkaların yabancı ordularda paralı askerlik yapmalarının başlıca nedeni yoksulluk.

Gurkaların yabancı ordularda asker olmalarının yoksulluk dışında ikinci nedeni ise Hintlilerin çoğunlukta olduğu Nepal'deki kast temelli ayrımcılık. Nepal ordusunda subay olmuş Gurkaya çok az rastlanıyor.

Himalayaların batı ve doğu eteklerinde yaşayan 3 milyonluk bir kabile olan Gurkalar, İngiliz ordusunun 1800'lerin başlarındaki Nepal'i işgal girişimine karşı savaşırken dövüşkenlikleri, sadakatleri ve cesaretleriyle göze çarptı.

İngilizler, 1815'den itibaren Gurkaları orduya almaya başladı ve kısa süre sonra Gurka alayları kuruldu.
Bugün İngiliz ordusunda 3 bin 400 kadar Gurka askeri bulunuyor, Hindistan ordusundaki Gurka sayısı ise 40 bin. Gurkalar, ayrıca Singapur ordusunun seçkin birliklerinde görev yapıyor.

GURKA TARİHİNDEN ÖNEMLİ AŞAMALAR

-Britanya, 1815'de Gurkaları askere almaya başladı. Hindistan Britanya krallığına karşı ayaklanırken, Gurkalar Britanya'ya sadık kaldı ve 1857'deki büyük ayaklanmanın bastırılmasına yardım etti.
-Gurkalar Viktorya Çağı'nda Britanya'nın sömürgeci savaşlarında imparatorluk safında çarpıştı.
-Birinci Dünya Savaşı sırasında neredeyse Gurka toplumunun tüm erkek nüfusu olan 200 bin kadar Gurka Britanya ordusunda hizmet verdi. İkinci Dünya Savaşı'nda ise 250 bin kadar Gurka Britanya ordusunda savaştı. İki savaşta toplam 30 bin Gurka öldü, yaklaşık 5 bin Gurka cesaret madalyası kazandı.
-Yakın tarihlerde Gurkalar, Malaya, Borneo, Fakland Adaları, Bosna, Körfez Savaşı ve Afganistan'da Britanya ordusunda görev yaptı.
Geçen yıl 17 bin 349 gurka Britanya ordusuna asker olmak için başvurdu ve ağır, çetin test ve deneylerden sonra sadece 230'u kabul edildi.
Gurkaların "Ayo Gurkhali" (Gurkalar Geliyor) narası düşmanlarına korku salmaya devam ediyor.
Kadın gurkalar, 2010 yılından itibaren orduya kabul edilecek.