Ermenistan ile barışma süreci

DIŞİŞLERİ Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Ermenistan ile ilişkileri normalleştirmek için Türkiye’nin belirli adımlar atmaya hazır olduğunu duyurmasının ardından Erivan’dan olumlu yanıt geldi. Ermenistan Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin attığı adımlara olumlu yaklaştıklarını söyleyerek, ülkeler arasında normalleşmeyi görüşecek ‘özel temsilci’ atamaya hazır olduklarını duyurdu.

‘OLUMLU YAKLAŞIYORUZ’

Türkiye ile ilişkilerin normalleşmesinin Ermenistan hükümetinin öncelikli hedeflerinden biri olduğunu söyleyen Ermenistan Dışişleri Sözcüsü Vaan Unanyan, “Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın Ermenistan ile ilişkileri normalleştirme adımları açıklamasına olumlu yaklaşıyoruz. Taraflar arasında ön koşulsuz yürütülecek diyalog için Ermenistan da kendi özel temsilcisini atamaya hazır” ifadesini kullandı.

3+3 PLANI NEDİR

Türkiye’nin Ermenistan’a zeytin dalı uzatması, 2020 yılında Azerbaycan ile Ermenistan arasında yaşanan İkinci Karabağ Savaşı’nın sonuçlarına bağlanıyor. 44 gün devam eden savaşın sonunda Azerbaycan’ın topraklarını geri alması üzerine Türkiye, Güney Kafkaslar bölgesinin gelişebilmesi için 3+3 Planı’nı gündeme getirdi. Ankara’nın ilan ettiği plana göre bir taraftan bölgesel güç Türkiye-Rusya-İran, diğer taraftan Azerbaycan-Ermenistan-Gürcistan’ın, bölgenin barış havzasına dönüşmesi için geniş çaplı işbirliği başlatması öngörülüyor.

MOSKOVA İYİMSER

Türkiye’nin planının ilk başta Rusya ve ardından da İran tarafından desteklenmesi üzerine 10 Aralık’ta Rusya’nın başkenti Moskova’da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde Türkiye, Rusya, İran, Azerbaycan ve Ermenistan ilk defa 3+3 Planı’nı birlikte masaya yatırdı. Önemli görüşmeye bir tek Gürcistan katılmadı. Gürcistan yönetimi Güney Osetya ile Abhazya’nın Rusya işgali altında bulunduğu sürece Moskova’nın yer aldığı hiçbir ortaklığa katılmayacağını ilan etmişti. Türkiye ile Ermenistan arasında normalleşme süreciyle 3+3 Planı’nı Kafkaslar bölgesi için iyi bir şans olarak değerlendiren Rusya’nın Erivan Büyükelçisi Sergey Kopirkin, “3+3 Planı, Kafkaslar bölgesi gelişimi için pozitif ivme demek. Plan hayata geçirilirken tüm katılımcı ülkelerin bundan yarar sağlaması esas olacak. Tabii buna Ermenistan’da dahil. İlk defa tüm bölge ülkeleri, aynı masada toplanarak herkesi ilgilendiren meseleleri görüşerek çözüm arama fırsatı yakalamış olacak. İkili ilişkilerin rayına girmesi için önemli bir fırsat” açıklamasını yaptı.

‘FUTBOL DİPLOMASİSİ’NDEN SONRA İLK GİRİŞİM

Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında yıkılmasından sonra Türkiye ile yeni bağımsızlık kazanan Ermenistan arasında ilişkileri ilk normalleştirme denemesi, 2008 yılında ‘futbol diplomasisi’ adıyla yapıldı. Dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan karşılıklı olarak milli takımlarının maçlarını izlemeye giderek uzlaşma adımlarını başlattı. İsviçre’nin arabuluculuğunda 2009 yılında iki protokolün imzalanmasıyla süreç devam etti.

Ülkeler arasında en ciddi problem olan 1915 olayları hakkında tarih komisyonu kurulması da öngörülüyordu. Protokollerin yürürlüğe girebilmesi için iki ülke meclisi tarafından onaylanması gerekiyordu. Ayrıca Azerbaycan’ın o dönemde “Karabağ işgal atındayken barış olmaz” itirazları etkili oldu. Ermenistan yönetimi, Türkiye ile imzalanan protokollerin Ermeni meclisinin onayından geri çekildiğini Şubat 2015’te ilan ederek futbol diplomasisini sonlandırmıştı.

Günümüzde Karabağ meselesi geçen yıl 44 günlük savaşla büyük ölçüde çözüme kavuştuğu dikkate alındığında Türkiye ile Ermenistan’ın yeniden görüşme masasına oturmasının önü açılmış oldu. Türkiye önceki gün Ermenistan ile görüşmek üzere özel temsilci atama kararı ve Ermenistan ile charter uçak seferlerinin başlayacağını ilan etti. Ermenistan ile Türkiye arasındaki kara sınır geçidi ise 1993 yılından bu yana kapalı kalmaya devam ediyor.