Biden "Durdurulması imkânsız" dedi, Putin ise "kurşun işlemez"... Nedir bu hipersonik füzeler? | 7 SORU 7 YANIT
Güncelleme Tarihi:
Rusya Ukrayna savaşında dördüncü hafta da bitmek üzereyken, Rusya'nın daha önce sahada hiç kullanılmamış bir silahını sahaya sürdüğü haberleri gündeme düştü. Biz de Kinjal yani "hançer" adı verilen bu hipersonik füzeler hakkında merak edilenleri 7 soruda mercek altına aldık. Savaşın seyri değişir mi? Önümüzdeki günlerde bizi neler bekliyor?
ABD Başkanı Joe Biden, pazartesi günü ülkenin önde gelen CEO'larıyla bir araya geldiği görüşmede önemli bir açıklama yaparak, Rusya'nın Ukrayna işgalinde hipersonik (sesten daha hızlı hareket eden) füzeler kullanmaya başladığını teyit etti.
Biden, "Dikkatinizi çekmek isterim. Rusya (hafta sonu) hipersonik füzelerini ateşledi. Çünkü kesinlikle yapabilecekleri tek şey bu. Bunlar sonuç getiren silahlar. Durdurulmaları neredeyse imkânsız. Rusların bu silahı kullanmalarının bir nedeni var" diye konuştu.
Rusya Ukrayna'da hipersonik füzelere başvurduğunu yadsımıyor. Aksine bu konudaki ilk açıklamalar Moskova'dan geldi. Rus yetkililer, geçtiğimiz hafta sonu, adı Türkçede "hançer" anlamına gelen Kinzhal (Kinjal) füzelerinin, Ukrayna savaşında şu ana kadar iki kez kullanıldığını açıkladı.
Rusya Savunma Bakanlığı, cumartesi günü yaptığı açıklamada, füzelerin geçen hafta Ukrayna'nın batısındaki bir mühimmat deposunun vurulmasında kullanıldığını duyurdu. Ardından pazar günü bir açıklama daha geldi. Bakanlık, hipersonik füzelerin bu kez de Kırım hava sahasında kullanıldığını ve Mıkolayiv bölgesinde bir yakıt deposunun vurulduğunu açıkladı.
Ukrayna tarafı ise saldırıları doğruladı ancak ne tür füzeler kullanıldığı konusunda bir yorum yapmadı.
Rusya resmi haber ajansı RIA Novosti, yeni nesil hipersonik füzelerin Ukrayna'da savaşın başlangıcından beri ilk kez kullanıldığını vurgularken, Batılı analistler de Kinjal'ların savaş alanında kullanılan ilk hipersonik füzeler olduğunun altını çizdi.
Peki nedir bu hipersonik füzeler? Nasıl bir tehlike arz ediyorlar? İşte 7 soruda tüm bilinmesi gerekenler...
1) HİPERSONİK FÜZE NEDİR?
Sadece Rusya'nın değil, ABD ve Çin gibi ülkelerin de üzerinde çalışmakta olduğu hipersonik silahlar, en az Mach 5'te yani ses hızının 5 katı hızda (saatte 6174 kilometre veya 3836 mil) hareket edebilen silahlar olarak tanımlanıyor.
Ses hızı, havada, deniz seviyesinde ve 20 santigrat derece sıcaklıkta 343,2 metre/saniye veya 1235,5 km/saat kabul ediliyor. Ses bariyeri aşıldığında hava basıncındaki düşüş etkisiyle atmosferdeki su buharı yoğunlaşıyor böyle beyaz bir kalkana dönüşüyor.
Ses hızı, havada, deniz seviyesinde ve 20 santigrat derece sıcaklıkta 343,2 metre/saniye veya 1235,5 km/saat kabul ediliyor. Ses bariyeri aşıldığında hava basıncındaki düşüş etkisiyle atmosferdeki su buharı yoğunlaşıyor böyle beyaz bir kalkana dönüşüyor.
Bu silahlar temelde iki kategoriye ayrılıyor: Hipersonik seyir füzeleri (HCM) ve hipersonik süzülme araçları (HGV). İlk gruptakiler "scramjet" olarak adlandırılan yüksek hızlı motorlar sayesinde hareket ederken, ikinci gruptakiler bir roketle fırlatıldıktan sonra hedeflerini aşağı doğru süzülerek buluyor.
HGV'ler kadar hızlı olmayan HCM'ler düşük irtifada ve yüksek hızda seyrediyor, karşı tarafı şaşırtıp tepki vermek için zaman bırakmıyor. HGV grubu silahlar ise hipersonik hızda ilerlerken rotasını değiştirebiliyor, radar tespit seviyesinin altındaki irtifalara inebiliyor, füze savunma sistemlerinin etrafından dolanabiliyor.
Kısaca söylemek gerekirse, hipersonik füzeler savaş alanında daha yüksek hız ve daha yüksek isabet gücü sağlıyor. Ancak bunu yeni bir teknoloji olarak da görmemek lazım. Zira aslında tüm füzeler ateşlendikten sonraki ilk anlarında hipersonik özellik taşıyor. Ancak atmosferde ilerledikçe yavaşlamaya başlıyorlar.
Washington merkezli düşünce kuruluşu Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi araştırmacısı Tom Karako, Washington Post'a yaptığı açıklamada, "Diğer füzeler de atmosfere hipersonik hızlarla girerler. Burada 'hipersonik silah'tan kasıt, hipersonik hızları uzun süre boyunca koruyabilme potansiyeline sahip olan silahlar" diye konuştu.
HGV'ler, yere yakın seyredebilen manevra kabiliyetine sahip silahlar. Bu da füzelerin nereye düşeceğini, hedefinin neresi olduğunu ve hangi yükseklikte seyredebileceğini öngörmeyi zorlaştırıyor. Karako, "Bu nedenle bu füzelere karşı savunma geliştirmek karmaşık bir süreç" dedi. Yani hipersonik füzeler hava savunma sistemlerinin füzeleri takip ve engelleme becerisini kısıtlama gibi bir avantaj taşıyor.
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi tarafından Şubat ayında yayımlanan ve Karako'nun imzasını taşıyan hipersonik füze tehdidine karşı alınabilecek önlemler raporunda da, "Hipersonik silahlar balistik füzelerin hızı ve menzili ile seyir füzelerinin düşük irtifa ve manevra edilebilirlik özeliklerini bir araya getiriyor" ifadeleri yer alıyordu.
2) HİPERSONİK FÜZELERİN DEZAVANTAJLARI NELER?
Yüksek hızda havada seyir halinde en büyük sorun sürtünme etkisi. Bu etkinin sonucunda füzelerin dış yüzeylerindeki sıcaklıklar 2200 santigrat dereceye ulaşabiliyor. (Daha anlaşılır olması açısından, en dayanıklı metallerden olan titanyum 1670 santigratta eriyor.) O nedenle füzelerin bu aşırı koşullara direnecek şekilde tasarlanması ve uygun malzemeden üretilmesi gerekiyor.
Füzelerle iletişim kurmak da ayrı bir sorun. Yüksek sıcaklık nedeniyle, füzelerin etrafında plazma adı verilen bir yüklü parçacık bulutu oluşuyor. Normal radyo dalgalarının bu plazmayı aşması oldukça zor. Aynı durum atmosfere geri dönen uzay araçlarında da yaşanıyor. Çoğu zaman uzay araçlarıyla iletişim bir süreliğine tamamen kopuyor.
3) KİNJAL HİPERSONİK FÜZELERİNİN AYIRICI ÖZELLİKLERİ NELER?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2018 yılındaki başkanlık seçiminden önceki ulusa sesleniş konuşmasında vatandaşlarına tanıttığı Kinjal'ları MiG savaş uçaklarından ateşlenecek şekilde tasarlanmış "ideal bir silah" olarak nitelendirmişti. Putin, prototip halindeki bu füzelerin "dünyanın her yerine ulaşabileceğini" ve Batı'nın hava savunma sistemleri karşısında "adeta kurşun işlemez" olduğunu vurgulamıştı.
Putin, bu tür silahların "bir silahlı çatışmada önemli avantajlar" sağladığını belirterek, "Hızı, şu anki füze ve hava savunma sistemleri karşısında zarar görmez olmasını sağlıyor. Çünkü avcı füzeler, en basit ifadeyle, yeterince hızlı değiller. Bu bağlamda, neden dünyanın önde gelen ordularının böyle ideal bir silaha sahip olmak istedikleri oldukça anlaşılır" demişti.
Kh-47M2 olarak da bilinen Kinjal'lar konvansiyonel savaş başlıkları taşıyabildikleri gibi nükleer savaş başlıklarını da taşıyabilecek şekilde tasarlandı. Rusya medyasına göre, Kinjal füzelerinin hızı Mach 10'a ulaşabiliyor ve tıpkı daha yavaş hareket eden seyir füzeleri gibi, yarı yolda manevra yapabiliyor. Rus kaynaklarına göre füzelerin menzili 2000 kilometreyi (1200 mil) buluyor.
Ancak Batılı uzmanlara göre, Kinjal füzeleri HGV grubundan bir silah değil. Aynı zamanda Füze Savunma Projesi direktörü olan Karako, havadan ateşlenen balistik füzeler olan Kinjal'ların, Rusya'nın İskender kısa menzilli balistik füzelerinin modifiye edilmiş bir versiyonu olduğuna dikkat çekti.
Karako, "Rusya-Ukrayna savaşında defalarca kullanılmış olan İskender füzeleri yerden ateşleniyor. Onun dışında çok benzerler" diye konuştu. Hem İskender hem de Kinjal füzeleri, düşük irtifada seyredebiliyor ve hızla rota değiştirerek hedef isabetini artırıyor.
ABD Kongresi Araştırma Dairesi'nin (CRS) 17 Mart tarihli raporunda atıfta bulunulan istihbarat kaynaklarına göre, Rusya Kinjal'ları ilk kez Temmuz 2018'de denedi. Bu tarihte füzeler modifiye edilmiş bir MiG-31 savaş uçağından ateşlendi. Ateşlenen füze yaklaşık 500 mil uzaktaki hedefi başarıyla vurdu.
Raporda, "MiG-31K tahmin edilemeyen yönlerden isabet sağlayabilir ve durdurma çabalarını tamamen bertaraf edebilir. Hava aracı aynı zamanda İskender sistemlerine kıyasla daha uzun ömürlü de olabilir" ifadeleri kullanıldı.
Raporda ayrıca 2020 yılında Dağlık Karabağ savaşında Azerbaycan güçlerinin Ermenistan'a ait bir İskender füzesini durdurmayı başardığı da hatırlatılarak, "Bu durum Kinjal'ların füze savunma sistemleri karşısındaki dokunulmaz olduğu iddialarının abartılmış olabileceğine de işaret ediyor" yorumu yapıldı.
4) RUSYA BU SİLAHLARI NE AMAÇLA KULLANIYOR?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Rusya Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, 18 Mart tarihinde Kinjal füzeleriyle İvano-Frankivsk bölgesinin Delyatin köyünde bulunan büyük bir yer altı silah ve mühimmat deposunun vurulduğu belirtildi.
Rus analist Vasili Kaşin, AFP haber ajansına yaptığı açıklamada, karadaki ve denizdeki hedefleri vurabildiği söylenen Kinjal füzelerinin, yüksek yıkım gücü sayesinde yer altındaki depoları vurmada subsonik füzelere kıyasla daha etkili olabileceğini söyledi.
Bir başka Rus analist Pavel Felgenhauer de füzelerin Ukrayna'da sahada yaşanan durum üzerinde "psikolojik baskı yaratmak ve propaganda etkisi yapmak" dışında çok fazla etkisi olmayacağını belirtti. Felgenhauer, bu silahların sahaya sürülmesinin Rusya'nın diğer tüm silahlarını tüketmiş olabileceği şeklinde yorumlanabileceğini de sözlerine ekledi.
Belçikalı savunma stratejisi analisti Joseph Henrotin ise Twitter üzerinden paylaştığı yorumunda, Rusya'nın elindeki İskender füzelerinin tükenmekte olabileceğini ne sürdü. Henrotin Moskova'nın nükleer potansiyeli olan hipersonik füzesini sahaya sürerek "el yükseltmek" istemiş olabileceğini de belirtti.
CNN'e konuşan kaynaklar ise Rusya'nın bu silahları kullanmasının hem bir test hem de Batı'ya gönderilmiş bir mesaj niteliği taşıdığını söyledi. İngiltere'de yaşayan savunma ve uluslararası ilişkiler uzmanı James Bosbotinis de sosyal medya üzerinden paylaştığı analizinde, "Rusya'nın Kinjal kullandığı haberleri şaşırtıcı değil. Bu hem Ukrayna'ya 'daha fazlasını yapabilirim' diye bir işaret hem de NATO'ya bir mesaj" noktasının altını çizdi.
💥 Уничтожение склада с вооружением ВСУ ударом высокоточного ракетного вооружения
— Минобороны России (@mod_russia) March 19, 2022
◽️ На видео объективного контроля зафиксировано точное попадание ракеты в подземный ангар с вооружением и боеприпасами. pic.twitter.com/BxKGWHTB9V
Rusya Savunma Bakanlığı'nın Twitter'dan paylaştığı ve Kinjal füzesiyle vurulan bir alanı gösterdiğini ifade ettiği video da tartışma konusu oldu. CNBC'ye konuşan bir ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi Kinjal füzesinin bu şekilde kullanılmasını tuhaf bulduğunu belirterek, "Neden o kadar yakın mesafeden bir binayı vurmak için hipersonik füze ateşleyesiniz ki?" dedi.
Yetim büyüdü oligark oldu5) HİPERSONİK KİNJAL FÜZELERİ UKRAYNA SAVAŞINDA DURUMU DEĞİŞTİRİR Mİ?
ABD Başkanı Biden, "Durdurulmaları neredeyse imkânsız" demiş olsa da Rusya'nın füzelerinin performansları, Batı'daki istihbarat kuruluşlarınca henüz tam olarak teyit edilebilmiş değil. O nedenle Batılı analistler bu füzelerin gücüne şüpheyle yaklaşıyor.
Biden'ın Savunma Bakanı Lloyd Austin, CBS kanalında konuk olduğu "Face the Nation" programında füzelerle ilgili, "Bunu ezber bozan bir şey olarak görmüyorum" ifadelerini kullandı. (Pentagon'dan, Putin'in 2018'deki konuşmasının ardından yapılan açıklamada da büyütülecek bir şey olmadığı vurgulanarak, Rusya'nın silah gücünün ABD'nin öngörülerinde hesaba katılmakta olduğu vurgulanmıştı.)
İngiltere Savunma Bakanlığı'nın konuyla ilgili açıklamasında da Kinjal füzelerinin İskender kısa menzilli balistik füzelerinin havadan ateşlenen versiyonundan başka bir şey olmadığı belirtildi.
Karako da bu noktaya değinerek "Bu silahların yenilmez olduğu, karşılarında savunma yapılamayacağı çok büyük bir yanlış algı. Nihayetinde bunlar da birer füze" diye konuştu.
Diğer yandan sahada istediğini elde edemeyen Moskova'nın küçük de olsa gündeme taşınabilecek bir zafer arayışında olduğu da öne sürülüyor. İngiltere Savunma Bakanlığı'nın açıklamasında, Moskova'nın amacının "dikkatleri Rusya'nın kara savaşının ilerlemiyor oluşundan başka yöne çekmek" olduğu vurgulandı.
Austin de CBS ekranlarında benzer ifadeler kullandı. Putin'in Ukrayna işgaline yeniden biraz hız kazandırmak istediğini söyleyen Austin, "Rus ordusunun yüksek hassasiyetli mühimmatı tükeniyor mu yoksa Putin'in askerlerinin savaşı yeniden hızlandırabileceğine güvenmiyor mu?" sorusuna da "Neden böyle bir şey yaptığını sorguluyorsunuz" diye yanıt verdi.
Ukrayna Rusya'ya karşı Rus yapımı S-300'leri kullanacak
6) UKRAYNA'NIN FÜZE SAVUNMA SİSTEMİ VAR MI?
ABD ve NATO üyesi müttefik ülkeler, Ukrayna'ya Rus füzelerine karşı savunma desteği sağlamak amacıyla çok sayıda yerden ateşlenen füze sistemi gönderdi.
CNN'e konuşan üst düzey bir ABD'li yetkiliye göre, bu sistemler arasında Sovyetlere ait SA-8, SA-10, SA-12 ve SA-14 hareketli hava savunma sistemleri de bulunuyor.
Yine CNN'e konuşan kaynaklara göre, NATO üyesi Slovakya da Ukrayna’ya kendi elindeki S-300 füze savunma sistemlerini gönderecek. Slovakya'da açılan boşluğu ise diğer NATO ülkeleri kendi sistemlerini (muhtemelen ABD yapımı Patriot'lar) bu ülkeye yerleştirerek takviye edecek.
Ukrayna Putin'in Afganistan'ı olur mu?7) BAŞKA HANGİ ÜLKELERİN HİPERSONİK FÜZELERİ VAR?
Şu an en gelişmiş hipersonik silah programına sahip olan ülkeler Rusya, Çin ve ABD. Ancak CRS raporuna göre Japonya, Almanya, Hindistan, Kuzey Kore ve Avustralya da benzer silahlar geliştirmek için çalışıyor.
Rusya 1980'lerden bu yana hipersonik silah geliştirmek için faaliyetler yürütüyor. Ancak ABD'nin 2002'de Balistik Füzelerle Mücadele Antlaşması'ndan çekilmesinin ve savunma sistemlerini ABD'de ve Avrupa'da çeşitli noktalara yerleştirmesinin ardından bu faaliyetler hız kazandı. CRS raporuna göre Kinjal'ın yanı sıra Rusya'nın iki başka hiperonik silah programı daha bulunuyor: 3M22 Zirkon ve Avangard.
ABD de 2000'lerin başlarından beri hipersonik silahlar konusunda araştırmalar yapıyor.
Uzmanlar önümüzdeki yıllarda hipersonik silahları çatışma alanlarında daha fazla göreceğimizin altını çiziyor.
CNN'in "What to know about hypersonic missiles fired by Russia at Ukraine", Washington Post'un "What you need to know about hypersonic missiles, which Biden says Russia used against Ukraine", CNBC'nin "Russia says it fired hypersonic missiles in Ukraine. What are they and why would Moscow use them?", Al Jazeera'nın "Hypersonic missiles: What are they and why is Russia using them?", Guardian'ın "What are hypersonic missiles and why is Russia using them?" başlıklı haberlerinden derlenmiştir.