Afganistan'ın siyasi geleceği belirsizliğini koruyor
Güncelleme Tarihi:
Afganistan’da Kuzey İttifakı’na bağlı güçlerin başkent Kabil’i ele geçirmesinin ardından şimdi konuyla ilgili tüm tarafları meşgul eden en önemli konuların başında ülkede bundan sonra nasıl bir siyasi sistem kurulacağı geliyor. Batı, tüm grupların temsil edildiği bir yönetim kurulması gerektiğini vurgularken Kuzey İttifakı da iktidarı tek başlarına ellerinde tutmaya niyetlerinin olmadığını açıklıyor.
GEYLANÄ°: BM MÃœDAHALE ETSÄ°N
Afganistan`ın Taliban karşıtı önde gelen liderlerden Pir Seyid Ahmed Geylani, Kuzey Ä°ttifakı güçlerinin Kabil`i ele geçirmelerinin ardından, Taliban sonrası hükümetin kurulmasına yardımcı olmak üzere BM`nin acil müdahalesi gerektiÄŸini bildirdi.Â
Eski Afgan Kralı Zahir Åžah`a yakınlığıyla bilinen ve Pakistan`da sürgünde bulunan Geylani, Ä°slamabad`daki evinde düzenlediÄŸi basın toplantısında, Kuzey Ä°ttifakı`nın, örgütlenme boÅŸluÄŸu nedeniyle Kabil`e girebildiÄŸini söyledi.Â
Tanınmış PeÅŸtun liderlerinden Geylani, Afganistan`da siyasi bir çözümün aciliyetine dikkat çekerek, BM`nin mümkün olan en kısa süre içinde harekete geçmesi ve geçici bir sistemin oluÅŸması gerektiÄŸini söyledi.Â
Geylani, Pakistan yönetiminin yeni Afgan hükümetinde ılımlı Taliban güçlerinin de rolü olabileceği önerisini reddederek, yeni dönemde Taliban`ın hiçbir rolü olamayacağını belirtti.
Sovyet iÅŸgaline karşı savaşımda önemli bir isim olarak öne çıkan Geylani, BM ÅŸemsiyesi altında Kabil`e girecek ve Müslüman ülkelerden oluÅŸacak tarafsız bir barış gücüne destek verdiÄŸini belirtti.Â
Geylani, Afganistan`da Kral Zahir Åžah liderliÄŸinde geçici bir hükümet kurulmasını ümit ettiÄŸini söyledi.Â
Birleşmiş Milletler (BM), Kabil`de Taliban`ın yerine geçecek yeni yönetimin çekirdeğini sağlamak üzere, Afgan politikacıların önümüzdeki birkaç gün içinde biraraya gelmesini istiyor.
BM`deki diplomatik kaynaklar, bunun için muhtemelen Cenevre ya da Viyana`da bir toplantı olabileceğini belirtirken, bunun Afganistan`a yakın bir yerde yapılabileceği ihtimali de gözardı edilmiyor.
Diplomatik kaynaklar, Türkiye, BangladeÅŸ, Endonezya gibi Müslüman ülkelerden katılacak askerlerin, Kabil`de düzenin saÄŸlanmasında Afgan siyasilere yardımcı olabileceÄŸini, temel destek rolünü ise BM`nin üstleneceÄŸini belirtiyor.Â
Taliban`ın iktidardan uzaklaÅŸtırılmasından sonra yeni Afgan hükümetini kurmak için, 120 kiÅŸilik geniÅŸ tabanlı konsey kurulacağı ileri sürüldü.Â
Devrik Burhaneddin Rabbani hükümetinin Tahran büyükelçisi Muhammed Hayırhah, yaptığı açıklamada, Taliban sonrası geçici hükümetin PeÅŸtunları da içereceÄŸini ancak Taliban grubu üyelerinin bu hükümette yer alamayacağını söyledi.Â
Hayırhah, deÄŸiÅŸik dini ve etnik Afgan grupları temsil eden 120 kiÅŸilik Ulusal UzlaÅŸma Konseyi`nin bir ‘Büyük Konsey’ (Loya Jirga) kuracağını, Loya Jirga`nın da hükümeti atayacağını açıkladı.Â
120 kiÅŸilik Ulusal UzlaÅŸma Konseyi`nin 60 üyesinin BirleÅŸik Cephe (Kuzey Ä°ttifakı) tarafından atanacağını, diÄŸer 60 kiÅŸinin ise eski Kral Zahir Åžah`ın destekçileri, çeÅŸitli tanınmış Afgan aydınlar ve akademisyenlerden oluÅŸacağını kaydeden Hayırhah, geçici hükümetin seçimleri yapacağını ve asıl hükümetin seçilmesi için ortam oluÅŸturacağını belirtti.Â
11 KİŞİLİK KONSEY
Ä°ran DışiÅŸleri Bakan Yardımcısı Muhsin Eminzade ise gelecek 11 ayda Afganistan`ı yönetmek için ülkenin bütün gruplarını temsil eden 11 kiÅŸilik bir konsey seçilmesi gerektiÄŸini ileri sürdü.Â
Eminzade, Iran News gazetesinde bugün yayınlanan özel demecinde, bu konseyin, Loya Jirga`nın kurulmasına ve yeni anayasayı hazırlamasına ortam saÄŸlamak için çalışması gerektiÄŸini belirtti.Â
Eminzade, ``Anayasanın hazırlanmasından sonra, BirleÅŸmiÅŸ Milletler`in gözetimi altında serbest seçimler yapılmalıdır`` dedi.Â
``KENTLERÄ° KUZEY Ä°TTÄ°FAKI KURTARDI``
Eminzade, Afganistan`da kentlerin ABD deÄŸil, Kuzey Ä°ttifakı tarafından kurtarıldığını belirterek, ABD`nin hava saldırılarının oluÅŸturduÄŸu fırsattan yararlanan ittifakın Taliban`ın elinden kentleri aldığını söyledi.Â
ABD`nin sadece Mezar-ı Åžerif ve Kunduz etrafında hava bombardımanı yaptığını, diÄŸer kentlerdeki Taliban mevzilerine yönelik herhangi bir hareketi olmadığını belirten Eminzade, Herat ve Badgeis kentlerinde ise halkın ayaklanarak Taliban`ı kentten attığını kaydetti.Â
Taliban`ın asıl güç merkezi Kandahar kentinde halk ayaklanmasının ise beklenmedik bir ÅŸey olduÄŸunu belirten Eminzade, halkın ayaklanmalarına karşı Taliban askerlerinin deÄŸil, Arap ve Pakistanlı yabancı militanların karşı koyduÄŸunu iddia etti.Â
Eminzade, ``EÄŸer bu halk ayaklanması devam ederse bütün Afganistan 2 hafta içinde kurtarılır`` diye konuÅŸtu.Â
Bakan Yardımcısı Eminzade, İran`ın, koşullar uygun olur olmaz Kabil Büyükelçiliği ile Mezar-ı Şerif ve Herat konsolosluklarını tekrar açacağını da bildirdi.
Ä°NGÄ°LTERE: DEMOKRATÄ°K HÃœKÃœMET
Ä°ngiltere, Taliban güçlerininÂKabil`den çekilerek güneye doÄŸru kaçtığı Afganistan`da demokratik bir hükümetin kurulması ve gıda yardımlarının yeniden düzenlenmesi için hızlı adım atılması çaÄŸrısında bulundu.Â
İçiÅŸleri Bakanı David Blunkett, BBC radyosuna yaptığı açıklamada, ``GeniÅŸ tabanlı geçici hükümet için altyapının saÄŸlanması amacıyla uluslararası anlamda çok hızlı hareket etmemiz gerekecek`` dedi.Â
Blunkett ayrıca, çok ihtiyaç olan yiyecek yardımlarının Afganistan`a ulaÅŸması için yolların tamamen açık olmasının saÄŸlanması gerektiÄŸini söyledi.Â
FRANSA: TÃœM GRUPLAR UZLAÅžMALI
Fransa DışiÅŸleri Bakanı Hubert Vedrine,Afganistan`daki tüm grupların bir anlaÅŸma çerçevesinde uzlaÅŸmalarını arzu ettiklerini söyledi.Â
Parisien gazetesinin konuyla ilgili sorularını yanıtlayan Vedrine,Afganistan`da tüm grupların katılımıyla siyasi bir sürecin baÅŸlatılmasının ve yine bütün grupların geniÅŸ bir biçimde temsiliyle geçici bir hükümetin kurulmasının gerekli olduÄŸunu belirtti.Â
Vedrine, uluslararası kamuoyunun, Afganistan`da 1992 ve 1993 yıllarında yaÅŸanan kanlı çatışmalara geri dönülmemesini arzu ettiÄŸini bildirdi.Â
Fransa DışiÅŸleri Bakanı, grupların uzlaÅŸmasının hem Afganistan`ın hem de komÅŸu ülkelerin yararına olacağını ifade etti.Â
CHIRAC: ACİL SİYASİ ÇÖZÜM
Fransa CumhurbaÅŸkanı Jacques Chirac da, Afganistan`ın baÅŸkenti Kabil`in Kuzey Ä°ttifakı`nın eline geçmesinin ardından acil siyasi çözüm çaÄŸrısı yaptı.Â
Chirac, BirleÅŸik Arap Emirlikleri (BAE) Devlet BaÅŸkanı Åžeyh Zaid bin Sultan El-Nahayan ile Abu Dabi`deki görüşmesinin ardından bir basın toplantısı düzenleyerek, Afganistan`da hızla uygulamaya girecek bir çözümün her zamankinden daha acil olduÄŸunu söyledi.Â
Jacques Chirac, iÅŸbirliÄŸinin olmadığı bir yerde ortaya çıkan geçici süreçten daha kötüsünün olamayacağını, çünkü bunun istikrarı garanti etmeyen bir durum olduÄŸunu kaydetti.Â
Chirac, bunun da Taliban dışındaki tüm siyasi ve etnik grupların yer alacağı, Afganistan`ın sorumluluÄŸunu üstlenecek geçici bir yönetim anlamına geldiÄŸini söyledi.Â
Chirac, Mısır CumhurbaÅŸkanı Hüsnü Mübarek ile dünkü görüşmesinin ardından, Afganistan`da siyasi çözüme BirleÅŸmiÅŸ Milletler`in müdahale etmesi gerektiÄŸini açıklamıştı.Â
ÇİN’DEN 5 MADDELİK ÇÖZÜM PAKETİ
Çin DışiÅŸleri Bakanı Tang Jiaxuan, Afganistan sorunuyla ilgili olarak dün New York`ta yapılan 6+2 DışiÅŸleri Bakanları Toplantısı`nda beÅŸ maddelik bir öneri paketi sundu.Â
Yeni Çin Haber Ajansı`nın haberinde Çin tarafının önerileri şöyle sıralanıyor:Â
ÂAfganistan`ın bağımsızlığı, egemenliÄŸi ve toprak bütünlüğü güvence altına alınmalı.Â
ÂAfganistan halkının geleceÄŸini bağımsız olarak belirlemesi saÄŸlanmalı.Â
ÂAfganistan`da geniÅŸ tabanlı ve bütün milliyetleri temsil eden ve dünya ülkeleri ile özellikle de komÅŸu ülkelerle uyum içinde yaÅŸayan bir koalisyon hükümeti kurulmalı.Â
ÂAfganistan`daki sorunun çözümü bölgedeki barış ve istikrara yarar getirmeli.Â
ÂAfganistan sorununun çözümünde BirleÅŸmiÅŸ Milletler olumlu rol oynamalı.