2021’e damga vuranlar: varyantlar, aşılar ve iklim krizi
Güncelleme Tarihi:
2021’de koronavirüs, aşıları ve varyantlarıyla yine başroldeydi. Ancak iklim krizi de karakter oyuncusu olarak yıla damgasını vurdu. ABD’de olaylı iktidar değişimi, Afganistan’da Taliban’ın kontrolü sağlaması diğer önemli gelişmelerden oldu.
İşte Hürriyet Dış Haberler ekibi olarak 2021’den seçtiklerimiz...
YILIN AKTÖRLERİ
Delta, Omikron, aşılar, ilaçlar
DÜNYA 2022’ye de pandemi gölgesinde girerken, aşılar ve COVID-19’un yeni varyantları 2021’in yeni normali oluverdi. Başta şüpheyle yaklaşılan aşılar, yerini güçlendirme dozlarına ve hatta dördüncü doz aşıya bıraktı. COVID-19 virüsü, özellikle aşılamanın düşük olduğu yoksul ülkelerde mutasyona uğrayıp daha bulaşıcı hale geldi. Hindistan kökenli Delta’yı, Güney Afrika kökenli Omikron takip etti. Dünyada koronavirüse bağlı kayda geçen can kaybı 5.5 milyona, vakalar ise 290 milyona dayandı. Koronaya karşı yeni ilaçlar geliştirilirken, herkesin ortak dileği: salgının 2022’de sona ermesi.
YILIN OLAYI
Amerika çekildi, Taliban geldi
ABD’de iktidara gelen Joe Biden yönetimi, eski Başkan Trump’ın Taliban ile yaptığı Afganistan’dan asker çekme planına sadık kaldı. ABD çekildikçe, Batı güdümündeki Afgan yönetimi direnemedi, Taliban kısa bir sürede ülkeye hâkim oldu. Taliban 15 Ağustos’ta başkent Kabil’i kontrol altına alınca, Batılı ülkelerle çalışan binlerce Afgan, ülkeden kaçmak için Kabil havalimanına hücum etti. Tahliye uçuşları trajik görüntülere sahne oldu. Dünya genelinde 2.6 milyon kayıtlı Afgan mülteci bulunurken, Ağustos 2021’de Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin ardından bu sayının 500 bin kadar arttığı tahmin ediliyor.
Acısıyla tatlısıyla 2021 böyle geçti...YILIN İLHAM VERENLERİ
Sokağa çıkan Afgan kadınlar
2021’de onca kriz ve felakete rağmen, Taliban rejimine karşı sokağa dökülen cesur Afgan kadınları umut oldu. 1996-2001 yılları arasındaki 1’nci Taliban rejimi sırasında pek çok haklarından mahrum kalan kadınlar, ABD’nin ülkeyi işgali ve sivil yönetim denemeleri sonrası birçok hakkını geri kazanmıştı. Taliban, yeni hükümette kadınların üst düzey görevlerde yer almasına izin verilmeyeceğini açıklayınca da Afgan kadınları sokaklara döküldü. Afgan kadınları, canlarını riske atma pahasına arada eylemlere devam ediyor.
YILIN ACILAR ZİNCİRİ
Doğa insanları uyardı
2021 küresel ısınmanın yol açtığı iklim değişikliği kaynaklı felaketler açısından da derin izler bıraktı. Türkiye, Yunanistan, İspanya, ABD, Kanada, Sibirya günlerce süren orman yangınlarına sahne oldu. Temmuzda Batı Avrupa’da etkili olan şiddetli sel ve toprak kaymalarında en az 229 kişi yaşamını yitirdi. Ağustos sonunda da ABD’nin doğusunu vuran Ida Kasırgası’nda en az 45 kişi öldü. Küresel iklim krizinin aşılması için İskoçya’nın Glasgow kentinde yapılan BM İklim Zirvesi’nin sonuçları ise birçok iklim aktivistini memnun etmedi.
YILIN YENİLİĞİ
Metaverse âlemi
Bugünün iki boyutlu internetinin üç boyutlu karşılığı olan ‘metaverse’ kavramı hayatımıza girdi. Metaverse, kullanıcılarına kendileri için bir ev inşa edip dünyanın farklı şehirlerinden arkadaşlarını burada ağırlayabileceği, artırılmış gerçeklik ile fiziksel dünya ve sanal evreni birleştirebileceği yeni bir dünya sunuyor. Facebook’un bağlı olduğu şirketler grubu ‘Meta’, Metaverse için yılda 10 milyar dolar yatırım açıkladı. Coca-Cola, Gucci, Nike ve Adidas gibi markalar ise sanal dünyada ürün satmaya başladı.
YILIN KAOSU
Ağustos ayında binlerce kişi Taliban’dan kaçmak için Kabil havalimanına hücum edince şoke edici görüntüler yaşandı. ABD askeri uçaklarının iniş takımlarına gizlenen bazı Afganlar düşerek öldü.
Kabil’de Taliban’dan kaçmaya çalışan bazı aileler çocuklarını ABD askerlerine verdi.
20 yıl sonra Taliban, Afganistan’da yeniden kontrolü sağladı. Taliban milisleri silahlarıyla eğlence parklarına gidince tuhaf görüntüler ortaya çıktı.
YILIN UNUTULMAZI
Trump yanlıları Kongre’yi bastı
DEMOKRASİNİN kalelerinden ABD, 2021’e dünyayı hayrete düşüren bir hadiseyle girdi. 3 Kasım 2020 başkanlık seçimleri’ni Demokrat rakibi Joe Biden’a kaybeden dönemin ABD Başkanı Donald Trump, hile yapıldığını savundu. Trump, sosyal medyadan taraftarlarını 6 Ocak’ta Başkan’ı belirleyen Seçiciler Kurulu’nun ABD Kongre binası Capitol’de oy sayımı oturumuna yönlendirdi. Twitter’dan destekçilerine o gün Capitol’de toplanma çağrısı yaptı. On binlerce Trump destekçisi Kongre’yi bastı. Baskında 1’i polis 5 kişi öldü. Olaylar kontrol altına alınsa da geriye tarihe geçecek görüntüler kaldı.
YILIN BİTMEYEN DRAMI
Umuda yolculuk çok sayıda can aldı
HAFİFLEYEN korona tedbirlerinin etkisiyle 2021, mülteci geçişlerinin ve buna paralel trajedilerin arttığı bir yıl oldu. Birleşmiş Milletler’e göre, yıl boyunca Afrika’dan Avrupa’ya ulaşmayı deneyen en az 1600 kişi Akdeniz’de yaşamını yitirdi. Ağustosta Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesiyle yeni bir mülteci dalgası başladı. Yılın sonlarına doğru Fransa ve İngiltere arasındaki Manş Denizi yeni sıcak nokta haline geldi. AB ile kriz yaşayan Belarus’un Kuzey Iraklı mültecileri Litvanya ve Polonya sınırına yığması da yeni dramlara neden oldu.
Beyoğlu'nda dehşet anları! Pencereden atlayarak kurtulduYILIN KAZASI
Ever Given Süveyş’i tıkadı
PANDEMİ nedeniyle neredeyse bir yıl kapalı kalan küresel ekonominin hızlı toparlanma umudu daha ilk çeyrekte Süveyş Kanalı’na takıldı. 23 Mart’ta 400 metrelik kargo gemisi Ever Given, kanalda sıkışıp kalınca gemi trafiği altı gün boyunca durdu. Petrolden mobilyaya pandemi sonrası acil ihtiyaç duyulan milyarlarca dolar değerinde mal ne Avrupa yönünden Asya’ya ne de ters istikamette taşınamadı. Kazanın küresel ticarete 10 milyar dolar, Kanal yönetimine ise 900 milyon dolar zarar verdiği tahmin edilirken tazminat görüşmeleri halen sürüyor.
YILIN DEVİR-TESLİMİ
Merkel gitti Scholz geldi
AVRUPA Birliği’nin en güçlü ülkesi Almanya, 2021 yılında tarihi bir iktidar değişimine sahne oldu. Ülkede 16 yıldır şansölyelik görevini yürüten Angela Merkel, 22 Kasım 2005’te oturduğu başbakanlık makamına veda etti. Merkel, 26 Eylül seçimlerinde yeniden aday olmama kararı almıştı. Merkel’in yerine Armin Laschet ile seçime giren CDU/CSU ittifakı bu seçimlerde Sosyal Demokrat Parti’nin (SPD) ardından ikinci oldu. Yeni koalisyon hükümeti, SPD üyesi Olaf Scholz başbakanlığında, SPD, Yeşiller ve liberal Hür Demokrat Parti (FDP) arasında kuruldu. Merkel de görevini 8 Aralık’ta Scholz’a devretti.
YILIN ŞOK GÖRÜNTÜLERİ
Krematoryumlar ölümlere yetişemedi
Pandemi kâbusu 2021’de de devam ederken, korona ile savaşta en çok zorlanan ülkelerin başında Hindistan geldi. Aşılama oranının yüksekliğine karşın bahar ayları boyunca vakalar peş peşe rekor kırarak 4 milyon sınırına dayandı. Bir günde koronavirüse bağlı hayatını kaybeden kişi sayısı 5 binleri bulunca da krematoryumların kapasitesi dahi aşıldı. Cenazelerin ulu orta yakıldığı görüntüler, salgının en ürpertici karelerini oluşturdu.
YILIN YARIŞI
Zenginler uzay için yarıştı
m UZAYA gitme yarışı, Soğuk Savaş yıllarının ardından belki de en çok 2021’de konuşuldu. Dünyanın süper zenginleri bu sene uzayı da rekabet alanlarına ekledi. 11 Temmuz’da Virgin Galactic’in kurucusu Richard Branson, “kendi gemisiyle uzaya giden ilk sivil” unvanını kazandı. 20 Temmuzda da Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, uzay şirketi Blue Origin ile atmosferin dışına çıktı. Tesla ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk ise Eylül ayında mürettabatının tamamı sivillerden oluşan bir roketi uzaya fırlatarak yarışa katıldı. Ancak çok yüksek maliyetli bu yarış, “Bu kaynak dünyanın büyük sorunlarını çözmek için kullanılamaz mıydı” sorusunu da beraberinde getirdi.
YILIN KIRIK KALBİ
Kraliçe Elizabeth’in yası
İNGİLTERE’nin 95 yaşındaki kraliçesi 2’nci Elizabeth, 2021 yılını pek de iyi hatırlamayacak isimlerin başında geliyor. İngiltere Kraliçesi, geçen sene aileden ayrılan torunu Prens Harry ile eşi Meghan Markle’ın, İngiliz kraliyetini ırkçılıkla itham ettiği Oprah Winfrey röportajını göğüsledikten hemen sonra, Nisan ayında 74 yıllık eşi Prens Philip’i kaybetti. Sağlık sorunları nedeniyle birçok etkinliği iptal eden Kraliçe, yılı kapatırken bir de suikast girişimiyle yüz yüze geldi.
YILIN EĞİLİMİ
Ortadoğu’da normalleşme
2021, diplomasi açısından Ortadoğu’da normalleşme adımlarının hız kazandığı bir dönem oldu. Arap ülkelerinin 2020’nin son çeyreğinde başlayan İsrail ile normalleşme girişimi 2021 ‘de de sürdü. Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Sudan ve Fas, İsrail ile normalleşme süreci kapsamında bu ülkeyle işbirliği anlaşması imzaladı. Türkiye de, BAE, Mısır ve Ermenistan ile normalleşme yönünde adımlar attı.
Nebati’ye dair her şey