‘Engeli öncelikle yüreğimizden kaldırmalıyız’

Pandemiden sonra ‘yeni normal’ diye bir laf çıkmıştı, hatırlarsınız. Ben ve benim gibi birçok arkadaşımın yıllar önce yeni normali körlük olmuştu. Tıpkı cinsiyetimiz gibi bunu biz seçmedik ama hayatımız böyle devam etti. Kendi aramızda da sıkça dertleşiriz. Sorunlarımızı birbirimize anlatırız, iç çekeriz, sonra “Amaaan” deyip mücadelemize devam ederiz. Ama bazı durumlar var ki artık sadece sözde kalmasın, bir şeyler değişsin ve emekler boşa gitmesin istiyoruz.

Geçen haftaki yazımda da kısaca bahsettiğim gibi engelli dostlarım iş hayatında birçok sorunla karşılaşıyor. Çoğu güzel üniversiteler bitirmiş ama kendi mesleğini yapamıyor. Bunu başarabilenler de kişiler ve kurumlardan kaynaklı zorluklar yaşıyor. Oysa kadınlık, erkeklik, körlük, sağırlık ya da siyahlık, beyazlık önemli olmamalı. Sadece o işi iyi yapabiliyor muyuz buna bakılmalı. Eğer bir işe başvurduğunuzda, durumunuz nedeniyle size bir şans verilmiyorsa bu büyük bir hayal kırıklığı yaratıyor. Şimdi sizinle engelli arkadaşlarımın yaşadığı gerçek hikâyeleri paylaşıyorum...  

‘HAYALLER BİR İŞİ YAPMANIN YARISIDIR’

C. D. (39)

- Ben iki üniversite mezunuyum: Bilgisayar programcılığı ve sosyal hizmetler okudum. Çok şükür başarılı bir şekilde de bitirdim. Bilgisayar programcılığının devamını getireceğim inşallah. Tabii ki engellerle karşılaşacağım ama inşallah o engelleri aşacağıma inanıyorum.

- Üzülerek söylüyorum; bir kamu kurumunda kantin işçisi olarak görev yapıyorum. Kendi işimi yapmayı çok isterdim çünkü okulunu bitirmişim, emek harcamışım. Çalıştığım kurumda bilgi işlem servisinde çalışabilirdim veya sosyal hizmet uygulamalarıyla ilgilenebilirdim. Hayalim bilgisayar programcılığını bitirdikten sonra kendi işimi yapmaktı. Bu hayalimden vazgeçmiş değilim, hayaller bir işi yapmanın yarısıdır.

- İstediğim gibi bir işte çalışamamamın nedeni bizlere psikolojik engel uyguluyor olmaları. Biz engeli öncelikle yüreğimizden kaldırmalıyız. Maalesef en büyük sıkıntımız bu.

- Bilhassa kamuda çok sıkıntı yaşıyoruz. “Sen körsün, bilişimi nasıl yapacaksın?” Bize böyle bakılıyor. Hatta ‘Körsünüz ya hani, cahilsiniz’ gibi... Psikolojik, sosyolojik ve çevresel engeller nedeniyle kendi işimizi yapamıyoruz. Engellilik durumu bir insanın işini yapmasına asla engel değildir. Bana şunu söylerler hep: “Körsün ya, nasıl geliyorsun, gidiyorsun? Bu bilgisayarlarla nasıl çalışıyorsun”. Aslında kimse farkında değil, engelsiz olan engelliler var.

- Günlerim huzursuz geçiyor. ‘Acaba ne zaman işten çıkarılacağım’ korkusu oluyor. Ne zaman kendi alanımda çalışacağımı düşünüyorum. ‘Önümde bir gelecek var ama bu geleceğe bu koşulda nasıl yeteceğim’ diye düşünüyorum.

- Kurum amiri olmuş ama cahil kalmış insanlar gördüm. Bu insanlar üniversitede de idari amir pozisyonundalar. “Sen körsün ya, bir rektörün ya da bakanın yanına çıktığında kendini nasıl ifade edeceksin” diyorlar. İşte böyle cahiller var. Geçen odamda bir pano var ve panoyla ilgili problem oluşmuş. Odada kurum amiri vardı, çantamdan eşyamı alırken yere bir şey düşürdüm. Hani ben ‘körüm, cahilim’ ya, “Bırakın kör kendisi bulsun” dedi. Bizlere böyle yaklaşan insanlar var.

‘HAYATA BAKIŞIMI NEGATİF ETKİLİYOR’

E. A. (40)

- 2005’te Kocaeli Üniversitesi, Yerel Yönetimler Meslek Yüksekokulu’ndan, ardından Anadolu Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun oldum. Örgütsel psikoloji alanında yüksek lisans yaptım. 2005 yılından beri İstanbul Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) bünyesinde işçi kadrosunda görev yapıyorum.

- İşçi kadrosunda olup da yüksek lisans düzeyinde eğitime sahip ender bireyler arasında olduğumu düşünüyorum. Ancak görme engelli olmam nedeniyle kurumun santralında telefonlara bakmak gibi daha düşük düzeyde yeterlilik gerektiren bir işe devam ediyorum. Bu durumun yöneticilerin ve insan kaynaklarının değerlendirmeleri nedeniyle olduğunu düşünüyorum.

- Daha üst düzey bir işte çalışmak elbette benim kişisel, ruhsal ve sosyal tatminim açısından son derece önemli. Ancak kişilerin, yöneticilerin ve değerlendirme gücünü elinde bulunduranların önyargıları nedeniyle alt düzey bir pozisyonda görev yapıyorum. Bu durum benim sosyal anlamda hayata bakışımı negatif etkiliyor. Gönül isterdi ki yönetici ve değerlendiriciler önyargılarından uzak olabilsinler, çalışanları tarafsız, önyargısız, niteliklerine göre değerlendirebilsinler. Ancak 15 yıldır bu mümkün olmuyor.

‘YARDIMCI OLAMAM SANIYORLAR’

Y. A. (39)

- 2005’te Boğaziçi Üniversitesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü’nden mezun oldum. 2006’dan beri Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde rehber öğretmen ve psikolojik danışman kadrosunda görev yapıyorum. Örgütsel psikoloji yüksek lisansı yaptım.

- Devlet kurumunda çalışıyor olmanın çeşitli avantajları ve dezavantajları var. Avantajı şu: Yönetmelikler ve kanunlar kısmen beni mesleki anlamda koruyor, bunun farkındayım. Ancak sosyal algı bakımından görme engelli olmam eğitim düzeyi yüksek bireyler arasında bile mesleki yeterliklerimle ilgili önyargı oluşmasına neden oluyor. Zaman zaman gerek yöneticilerim, gerek meslektaşlarım gerekse kendilerine hizmet verdiğim veli ve öğrenciler engelim nedeniyle kendilerine yardımcı olamayacağımı sanıyorlar. Eğer bir sorunun çözümü varsa zaten kendilerinin çözebileceğini düşündüklerini hissediyorum.

- Kritik düzeyde bir mobbing’e maruz kalmamamın sebebi kendi kişisel eğitimim, tecrübem, bilgim ve deneyimlerimle vermiş olduğum mücadeledir.

‘EĞİTİM SEVİYEMİZE ŞAŞIRIYORLAR’

H. B. (33)

- Ben üniversitede hem adalet hem de sosyal hizmetler bölümlerinde okudum ama bir okulda santralda çalışıyorum. Hayalim hâkim olmaktı fakat şu an memurluk yapıyorum.

- Engelli olan bir insan hiçbir şey başaramazmış gibi algılanıyor, bu yüzden de bir şeyleri yapabiliyor olmamız diğer insanlara ilginç geliyor. Eğitim seviyemizi öğrendiğinde şaşıranlar çok oluyor. Latin alfabesini bilmediğimiz için hiç okuma yazma bilmiyoruz, okula gitmedik zannediyorlar. “Telefonu nasıl kullanıyorsun” diyenler bile gördüm.

‘HÂLÂ İŞ ARIYORUM’

D. A. (22)

- Çocuk gelişimi bölümü okudum. Hayalim anaokullarında çalışmaktı. Çocuklarla iç içe, cıvıl cıvıl, hareketli bir iş olduğu için... Ama ne yazık ki staj dışında anaokullarında çalışamadım. Şu anda da hâlâ iş arıyorum ama engelli olduğum için ne yazık ki birçok yerden reddediliyorum.