10 maddede orman yangınıyla mücadele! Yaşatmak bir ömür sürer, yakmak bir dakika...

1. Tehlikeli üçlü
orman yangını; serbest yayılma eğiliminde olan ve ormanda yaşama birliği içinde bulunan canlı ve cansız önüne çıkanı yok edebilen ateşe deniyor. Yanma; ısı, oksijen ve yanıcı maddelerden oluşan üç unsurun bir arada olmasıyla meydana geliyor. Sönmesi için de bu üçünden birinin ortadan kaldırılması gerek.

2. Her yangının bir karakteri var
İki çeşit orman yangını var: Örtü ve tepe yangınları. Örtü yangını; orman toprağını örten ölü ve diri örtüyü yakana deniyor. Ot, çayır, funda, yaprak, kuru dal, kütük, kesim artıkları gibi. Tepe yangınıysa; ağaç ve ağaççıkların tepelerini de yakarak ilerliyor. En tehlikeli yangın olarak kabul ediliyor.

3. Bir yangının röntgeni
◊ Menşe (orijin): Yangının başladığı yere deniyor. Yangının nedeninin öğrenilmesi için bu alanın koruma altına alınması gerekiyor.
◊ Baş: Yangının ‘yayılan kenarına’ deniyor. Bir yangında iki veya daha fazla baş oluşabiliyor.
◊ Arka: Yangının arkası genellikle baş kısmın tersi ve kaynağına en yakın olan kısım.
◊ Kanatlar: Yangının kenarlarına deniyor. Bunlar genelde baş kısmı kadar sıcak yanmıyor.
◊ Çevre: Yanmakta olan veya yanan dış kenarın toplam uzunluğuna deniyor.
◊ Taşmalar: Alevlerin yangın emniyet şeridini aşmasıyla oluşuyor.
◊ Parmaklar: Topografyada veya rüzgârda bir kayma sonucu oluşuyor. Bunlar baş kısmının arkasında gelişerek kanatlardan dışa uzanıp ikinci baş haline gelebiliyor.
◊ Adalar: Yangının içerisinde yanmamış bölgelere deniyor.
◊ Cepler: Yanmamış yerlerin yangının çevresi boyunca oluşturduğu derin girintiler için kullanılıyor.
◊ Spot (sıçrama) yangınlar: Yangının ana çevresi dışında yanmakta olan bölümler. Genellikle rüzgârın taşıdığı közler veya uçuşan malzemeyle oluşur

4. Telaş etmeyin yapacak çok şey var
Yangın yerine ulaşan kişinin yapması gereken ilk iş 177’yi arayarak yangını ihbar etmesi. Profesyonel müdahale başlayıncaya kadar da harekete geçmekte fayda var. Ancak her şeyin başı emniyet. Önce güvende olduğunuza emin olun ve hemen durum tespitine başlayın.

5. Düşmanı tanıyın
Neyle savaştığınızın farkında değilseniz, anlamlı bir müdahale planı geliştiremezsiniz. Yangının eğilimi nasıl, emniyetli bir şekilde söndürmek için çalışmaya müsait mi, arazi yapısı nasıl gibi sorulara verilecek yanıtlar hayati önem taşıyor.

6. Başarının sırrı taktikte
Bir futbol maçı gibi düşünün. Karşınızdaki güce karşı defansif olmanın mı yoksa ofansif olmanın mı daha mantıklı olduğuna karar verin.
◊ Defansif taktik: Yangının kontrol altına alınması yerine belli noktaların savunulması, buralardaki zararın en aza indirilmesini amaçlıyor.
◊ Ofansif taktik: Amaç, belli bir yangın hattı oluşturularak yangının çevrelenmesi ve kontrol altına alınması.

7. Kafadan ateşe dalmayın
Hangilerinin kullanılacağını eldeki olanaklara ve yangının yapısına bakarak karar vermeniz gerekiyor.
◊ Doğrudan müdahale: Alev boyu 120 santimi geçen yangınlar doğrudan müdahale için uygun değil.
◊ Dolaylı müdahale: Yangının kıyısını takiben 2-15 metre içindeki toprağın kazınarak yanıcıların temizlenmesi.
◊ Ateş kullanılarak dolaylı müdahale: Bu sadece işin uzmanları tarafından uygulanması gereken bir yöntem. Yangınlarda oluşturulan söndürme hatlarıyla yangın hattı arasındaki yanıcı maddenin tehlike olmaktan çıkarılması, yangının sağlam hatlara bağlanması, hatların güvenliği, kaçış yolu veya emniyet bölgesi oluşturulması amacıyla kullanılıyor. Tıpkı İzmir yangınında ‘şerit genişletme ve karşı ateş uygulaması’ yapan ve haksız yere linç edilen Özkan Özbedel’in yaptığı gibi. Hızlı yayılan ve doğrudan müdahale şansı olmayan bir yangını yavaşlatmak için karşı ateş uygulaması etkili bir yöntemi. Ters yangın ana yangınla birleştirilerek yangının ilerleme hızı azaltılıyor ve yangının yönü değiştirilerek müdahale edilebilir hale getiriliyor.

8. Önce emniyet, sonra hareket
Her şey netleştikten sonra sıra geliyor alevlerle yüzleşmeye...
◊ Küçük bir yangına müdahale: Baş kısmından başlayarak hızla etrafını çevrin.
◊ Hızlı ilerleyen yangına müdahale: Alev boyu iki metre civarında olan yangınlara kanatlardan başlayarak müdahale edilmeli ve baş kısmın ilerlemesinin durdurulması hedeflenmeli.
◊ Büyük yangına müdahale: Beş hektardan büyük alana yayılan yangınlara ‘büyük yangın’ deniyor. Yyangının daha da büyümesini sağlayacak alanlara ulaşmasının önüne geçilmeye çalışılmalı.
◊ İki farklı noktadaki yangına müdahale: Öncelikle daha küçük olana müdahale edilmeli.
◊ Yerleşim alanına yürüyen yangına müdahale: Yangının yerleşim alanına ulaşmasının önüne geçilmeye çalışılmalı.
◊ Yangın alanı dışında bir kuru ağaç yanıyorsa: Yanan ağacın etrafında güvenliği sağlayıp ağacın devrilerek yuvarlanmaması için yamaç eğimine paralel konuma getirilmeli.

Uzmanlara göre yanan alanların en az birkaç yıl korumaya alınarak gözlenmesi gerekiyor.

9. Uyuyan ateşin uyanmaması için...
Yangın sonrasında soğutma-ıslatma çalışması hayati önem taşıyor.

10. Doğrusu kendi haline bırakmak
Türkiye Ormancılar Derneği yangınların da ekosistemin bir parçası olduğuna dikkat çekerek yangın sonrası hemen ağaçlandırmaya başlamak yerine ekosistemin kendisini onarmasına fırsat vermek olduğunu söylüyor. Yanan alanların en az birkaç yıl korumaya alınarak gözlenmesi gerekliliğinin altını çiziyor.

%58 Yangın riski altındaki ormanlarımızın oranı

 Asıl sonuç karadan müdahaleyle alınır
Hava araçlarının yangınlardaki temel işlevinin yer ekiplerine yardım etmek olduğunun altını çizen Türkiye Ormancılar Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Hüsrev Özkara, “Nihai başarıyı kara unsurları sağlar. Ancak kara araçlarında mevcut personel sayısı yeterli değil ve mevcut personel cansiperane çalışmasına karşın yeteri kadar eğitimli değil” diyor.

Çıra eken yangın biçer
İzmir’deki yangından sonra açıklama yapan Doğa Derneği’ne göre ağaçlandırma çalışmalarının; kızılçam gibi çıralı, kolay yanan ağaç türleri yerine, Ege’nin doğal orman bitki örtüsünün diğer parçaları olan meşe, menengiç gibi ağaç türlerinin gelişimine de izin verecek şekilde yapılması gerekiyor. Açıklamada, “Bu ağaç türleri yangına daha dirençli türler olmakla birlikte, barındırdıkları biyolojik çeşitlilik ve toprağı geliştirme özellikleriyle kızılçama göre çok daha zengin bir orman dokusunun oluşmasını sağlıyor. Ege’nin doğal ormanlarının neye benzediği İzmir Menderes’teki Notion Antik Kenti’ne bakılarak görülebilir ve buradaki doğal orman dokusu tüm Kızıldağ’a yaygınlaştırılabilir” deniyor.