Ülkesinde haber bile olmadı

Geçen pazartesi sabahı Yalova’nın Altınova ilçesindeki mezarlıkta bulunan bir ceset Türkiye’ye şaşırtıcı bir hikâye sundu. Bilekleri ve boğazı maket bıçağıyla kesili şekilde bulunan kişi 51 yaşındaki Kishi Ryoichi’ydi. Kendisi Körfez Geçiş Köprüsü’nün inşaatında çalışan, yetkili mühendislerden birisiydi ve ölümünün sebebi, kısa bir araştırma sonucunda ortaya çıktı. Kaldığı şirket misafirhanesinde, geçen cumartesi günü köprüde yaşanan halat kopması kazasına atfen, “İnsanlar büyük emek harcadı. Kopmanın sorumluluğu bana ait” notunu bırakmıştı.

Bu haber Japonlar için o kadar doğaldı ki Türkiye’de yaşayan ve Japon haber ajanslarına haber geçen Japon bir gazeteciden basın taraması yapıp, ülkede bunun nasıl karşılandığını öğrenmesini istediğimizde ilginç bir cevap aldık: “Türkiye’de bir Japon mühendisin intihar ettiği bilgisini ajanslara aktarmıştım fakat haber yapılmadı. Japonya’da resmi olarak yılda 30 bin intihar oluyor ve işteki sorumluluğu üstlenip hayatına son verenlerin sayısı da oldukça fazla.”
Evli olduğunu, çocuğu olmadığını ve 1 yıldır Türkiye’de bulunduğunu öğreniyoruz Ryoichi’nin. Bu projede çalışmak üzere gelmiş. Şantiyede sevilen, dost canlısı ama her Japon gibi hayatının detaylarını çok anlatmayan, profesyonellik çerçevesinde çalışan biri olduğu edindiğimiz bilgilerden. Hakkında konuşma yasağı var gibi, ulaştıklarımız sessiz kalıyor.

BİZ ANLAYAMAYIZ

Kishi Ryoichi’nin ait olduğu Japon kültüründeki inanışa göre ölenler koruyucu ruhlara dönüşürler. İntiharların kökeninde bu inanış bulunuyor.

Facebook profilinde de farklı bir durum yok. Çoğu Japon gibi klasik müzik seviyor. ‘Bach’ın 200 yıllık sırrına inanamayacaksınız’ başlıklı bir haber paylaşmış. Köpeğinin fotoğrafını sayfasına koymuş, bir de şantiyedeki fotoğrafı var. Yorumlar, tebrik içeriyor.

Bir insanın işteki problemi bu kadar dert edip hayatına son vermesi ise bu topraklarda pek anlaşılabilecek şey değil. Japonya üzerine çalışmaları olan Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Erdal Küçükyalçın’a bu olaydan yola çıkıp Türk-Japon kültür farkını sorduk.

Erdal Küçükyalçın

Ryoichi’nin intiharı, hemşerileri için olağan bir durum iken Türkiye’de “Onu öldürmüşlerdir” diye yorumlanıyor. Bu aslında iki toplum arasındaki temel fark gibi. Küçükyalçın, şunu söylüyor: “Japon toplumunun en önemli özelliği bireylerin yaşanan hatalardan öncelikle kendilerini sorumlu tutmalarıdır. Bir Japon için sorumluluk alanında meydana gelen her başarısızlık (isterse başka birinden kaynaklansın) o kişinin doğrudan sorumluluğu kabul edilir. Japonlar için başarıları başkalarına atfetmek, başarısızlıkları ise kendileri üstlenmek bir yöneticinin olmazsa olmaz düsturudur. Bir Japon atasözü ‘Başak olgunlaştıkça eğilir’ der, yani kişi yükseldikçe, sorumluluğu da artar. Lider olmak, başkalarına liderlik etmek onların hatalarının sorumluluğunu da üstlenmeyi gerektirir.”

Japon kültürüne göre kişi, hayatta başkalarına karşı değil, atalarına ve kendinden doğacak nesillere karşı da sorumludur.
.
TEK ÇÖZÜM İNTİHAR DEĞİL

Ryoichi'nin köpeği

Peki ülkemizde yaşanan ve insanların ölümleriyle sonuçlanan kazalarda, intihar etmek bir yana, görevlerini herhangi bir vicdan azabı duymadan sürdürenlere Japonlar ne der? İntihar tek çözüm değil onlara göre: “Japonlar yapılan hataların sorumluluğunu almanın tek yolunun intihar etmek olduğunu düşünmezler. İntihar ne beklenen bir şeydir ne de istenen. İntihar kişinin kendi seçimidir. Ama öte yandan Japonların dünya görüşüne göre hayat ve ölüm birbirini tamamlayan kavramlardır. İkisi bir bütündür. Dolayısıyla ölüm çemberin tamamlanması ve yeniden dönmesinden öte bir şey değildir.”

Yine de intihar yolunu seçenlerin sayısı çok fazla. Ancak Semavi dinlerin karşı çıktığı, Allah’a karşı gelmek olarak gördüğü intiharın, Japonlar arasında bu kadar yaygın olmasının altında ne yatıyor olabilir? Şintoist olmalarının etkisi var mıdır acaba? Küçükyalçın yanıtlıyor: “Şintoizm, Türklerin eski dini şamanizme benzer. Göğün, yerin, derelerin, dağların, ağaçların ve hatta cansız diye düşündüğümüz tüm varlıkların ruhu vardır. Bunlara ‘Kami’ denir. Yabancı dillerde karşılığı olmadığı için tanrı olarak çevrilir ama farklıdır. Batılı, tektanrılı dinlerden farklı olarak bu tanrılar rahatsız edilmedikleri sürece insanların hayatlarına müdahale etmezler. İnsanların nasıl yaşaması gerektiğine dair emirleri olmadığı için o emirlere karşı gelmek de söz konusu değildir. Kamiler, ceza vermez, ihsan etmez, intikam almaz sadece var olurlar. Doğa olayları da onların varoluş şekillerindendir. Örneğin fırtınalar tanrılar öfkelendiği için değil tabiatları gereği meydana gelirler. Ölenler de yine ‘Kami’ yani koruyucu ruhlara dönüşürler. Bu, atalara saygı geleneğini doğurmuştur. Aslına bakarsanız tüm intiharların ardında yatan kök neden tam da budur: Yani bir kişi yaptıklarından yalnızca bu hayatta başkalarına karşı değil, atalarına ve kendinden doğacak nesillere karşı da sorumludur. Onlara onurlu ve tertemiz bir isim bırakmak zorundadır.”

Köprü halatının, Türkiye’de üretilen bir parça sebebiyle koptuğu anlaşıldı. Kishi Ryoichi, kendi hatası olduğunu düşünüp intihar etti.