YILANIN YILI VE DOKTORLARIN SEMBOLÜ OLUÅžUNUN ÖYKÜSÜ

YILANIN YILI VE DOKTORLARIN SEMBOLÃœ OLUÅžUNUN ÖYKÃœSÃœ Yılan yılına girdiÄŸimiz ÅŸu günlerde bu konudaki yoÄŸun yayınların etkisinde kalarak ve belki de biraz kıskanarak bir yazı da biz hazırlamak istedik. Elbette kalkıp bu yılın sizlerin saÄŸlığı açısından nasıl geçebileceÄŸi üzerine yorumlar yapmayı beceremeyeceÄŸimizden , sizlere yılanın doktor simgesi olma yolunda geçirdiÄŸi evrimi özetlemeyi uygun gördük bu kez. Öykümüz içine 'yılan' sembolünün eskiçaÄŸdan günümüze taşıdığı anlamları da katmayı istiyoruz. Böylece saÄŸlık köşesi olsa da 'yılan yıl'ında biz de yazı yazmaktan geri kalmamış olacağız inÅŸallah. Artık fare yılına kadar rahatız.. Malum 'yılan', çok eski çaÄŸlardan beri korkulan, merak edilen ve saygı duyulan bir canlı olmuÅŸ, kutsal olduÄŸu inancı bir çok söylenceye kaynak oluÅŸturmuÅŸtur.Elleri ve ayakları olmamasına raÄŸmen çok hızlı hareket edebilir, birden ortaya çıkıp birden gözden kaybolabilir, toprağın altında, üstünde ve hatta suda bile yaÅŸayabilir. En önemlisi de öldürücüdür. Bu tanımlama bile bir doktoru ne güzel simgeliyor aslında. Ãœstelik ÅŸu son ekonomik krizden sonra yılan gibi sürüngenler, toprağın altında, üstünde ve hatta yemek yemeden yaÅŸayabilir hale gelen tüm vatandaÅŸlarımızın sembolü olarak bile kabul edilebilirler aslında. Neyse yaramızı deÅŸmeyelim ve her zaman olduÄŸu gibi konumuzun tarihçesinden baÅŸlayalım anlatmaya. Hayvan öğesi bildiÄŸiniz gibi pek çok mitolojinin temeli olmuÅŸtur hep. Anadolu mitolojisinde kartal göklerin, yılan yerlerin yaratıcısı konumundadır.Tıbbın geliÅŸimi her zaman toplumsal koÅŸullara baÄŸlı kalmış, eskiçaÄŸların felsefeleriyle birlikte; içgüdüler, dinsel inanışlar, gizemcilik saÄŸlık bilimlerinin geliÅŸmesinde etkili olmuÅŸlardır. Hastalık kötülük ve ceza demekti. Kötülükler yeraltından gelirdi; yılan da yeraltında yaÅŸamaktaydı. Yılan aynı zamanda gücü, kudreti ve koruyuculuÄŸu simgelemekteydi. Öldürücü olması ona karşı korkuyla karışık bir saygı duyulmasına neden olmuÅŸtu. Toprağın altında yaÅŸayan yılan, toprağın sembolü olarak da kullanılmıştı. Toprak insanları beslemekte, hastaları iyileÅŸtiren bitki ve aÄŸaçların yetiÅŸmesine olanak vermekteydi. EskiçaÄŸ insanlarının yılanı kutsal saymalarının bir nedeni de, yeraltındaki ölü atalarının ruhlarıyla iliÅŸki kurduÄŸuna ya da onlarla baÄŸlantıda olduÄŸuna dair inanışlarıydı. NiÄŸde Bahçeli yöresindeki kazılarda Geç Neolitik ÇaÄŸa ait yılan ve beraberindeki tanrı ve ana tanrıça iÅŸlemeli vazolar, o dönemler için yılanın kutsal bir varlık olduÄŸunun göstergesi olmuÅŸtur. Sümer uygarlığının en önemli tanrılarından Marduk M.Ö. 4000 yıllarında yanında toprağı simgeleyen yılanla birlikte resmedilmiÅŸtir. M.Ö. 3000 yıllarına ait olduÄŸu sanılan Gılgamış destanında da yılan baÅŸroldedir. Dostunun ölümüyle ÅŸaÅŸkına dönen Gılgamış yaÅŸamın ve ölümün gizini bulmaya karar verir. UtnapiÅŸtim ona tufanın öyküsünü ve gençliÄŸi geri getirecek bitkiyi nerede bulacağını söyler. Gılgamış sonunda otu bulur. Ancak yıkanmak üzere suya girdiÄŸinde yılan gelip otu yer. Gılgamış sudan çıktığında otu yiyen yılanın bıraktığı derisi kalmıştır. Bu nedenle Mezopotamyalılar sık sık deri deÄŸiÅŸtiren yılanı yaÅŸam gücünün kaynağı olarak kabul etmiÅŸlerdir. Eski Mısırlılar için yılan genelde tanrısal gücü ve saltanatı simgelemesine karşın karanlığın ve kötülüğün habercisi olarak da görülmüştü. Yunan mitolojisinde iyileÅŸtirici tanrıların en ünlüsü Asklepios'tur. Kızı Hygeia saÄŸlığı koruma tanrıçası, diÄŸer kızı Panacea saÄŸlık tanrıçası, oÄŸlu Telesphore iyileÅŸme tanrısıdır. DiÄŸer oÄŸlu Podallirios saÄŸlıkla pek ilgili görünmese de onun oÄŸlu olan Hippocon doktordur ve babamız Hippokrat'ın atası olduÄŸuna inanılır. MaÅŸallah aile deÄŸil hastane…. Asklepios yanında bir tas, bir horoz ve yılanlarla sarılı bir asa taşıyarak resmedilmiÅŸtir hep. Tas ÅŸifa veren ilaçları yapmakta kullanılırdı, horoz uyanıklığı ve asa da uzun yaÅŸamı simgelerdi. Yılan ise otoritesini ve gücünü arttıran, yeraltı dünyası ve ölülerle iliÅŸki kurabildiÄŸini, onları diriltebildiÄŸini, hastaları iyileÅŸtirdiÄŸini anlatan bir figürdü. Ah, iÅŸte o zamanlar doktor olmak varmış, ÅŸimdi aynı iÅŸi yapsak medyum sıfatını alıp, kendimizi UÄŸur Dündar'ın hışmından koruyamazdık bile.. Orta Asya mitolojisi ve ÅŸaman geleneklerinin zengin sembol dünyası içinde yılan yeraltını ve karanlığı temsil etmektedir. Åžaman elbiseleri üzerinde ÅŸamana yeraltı yolculuÄŸunda eÅŸlik edecek yılan sembolleri vardır. Tek tanrılı dinlerdeki genel inanışa göre yılan olumsuzlukların etkeni olan kötü bir yaratıktır Ä°nsanları yasakları çiÄŸnemeye davet eden gerçek bir aldatıcıdır. Birçok hastalığın nedenidir. X. yüzyıldan itibaren Ä°slamlaÅŸmaya baÅŸlayan Türkler, ortaya koydukları sanat ürünlerinde Orta Asya'dan getirdikleri konuları, stil ve sembolleri yaÅŸatmaya devam etmiÅŸlerdir. Ejderler eski inanışlar doÄŸrultusunda kale, han saray gibi yapılardan içeriye kötülük, düşman ve hastalık girmesini önleyici bir tılsım olarak kullanılmıştır. Görüldüğü gibi yılan, eskiçaÄŸlardan bu yana süregelen birçok farklı inanışa göre kimi zaman uÄŸurun, mutluluÄŸun, saÄŸlık ve bereketin büyülü bir nedeniyken; kimileri için de acının, kötülüğün, hastalığın iÅŸareti ve habercisi sayılmış; cesaretin, zekanın, kurnazlığın, aldatıcılığın ya da güvenirliÄŸin simgesi halini almıştır. Doktorluk mesleÄŸindeki ikircikli yapı aslında sembol hayvandan geliyor galiba.. Yüzyıllarca süren bu etkilerin doÄŸrultusunda Türk Tıp Tarihinin kurucusu sayılan Prof. Dr. Süheyl Ãœnver tarafından Çankırı Darüşşifasında bulunan bir taÅŸ üzerindeki çifte yılan sembolü; Türk geleneklerini de yansıtması açısından hekimliÄŸin sembolü olarak önerilmiÅŸ ve 1937 yılında kabul edilmiÅŸtir. 1956 yılında ise Dünya Tıp Cemiyeti iki yılan figürünü Dünya Tıp BirliÄŸinin sembolü olarak benimsemiÅŸtir. Ä°ÅŸte size öldürücü olması nedeniyle korkulan, güçlü olduÄŸu için de saygı duyulan ve doÄŸaya ait bir varlığın tüm öyküsü.. Ancak maalesef masalımızın sonunda doktorlar kerevete filan çıkamıyorlar ve gökten yılanın cennetten kaçırdığı yasak elmalar kafalarına düşüyor… Biz bu konuları çok bilmeyiz ama Çin Takviminde ejder yılını izleyen yılan yılının her zaman felaketlere gebe olduÄŸu düşünülürmüş. Hani ülkemizin içinde düştüğü durumu düşününce insan hak vermiyor deÄŸil, ne dersiniz… SaÄŸlıklı ve mutlu tatiller…. Kaynakça Özeti : EyüboÄŸul Ä°Z: Anadolu Ä°nançları-Anadolu Mitolojisi, Geçit Kitabevi, 1987 Lewis P: Tıp Tarihi, Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık,1998 Kalafat Y: DoÄŸu Anadoluda eski Türk inançlarının izleri, AKM yay, 1996 Sayılı A: Mısırlılar ve Mezopotamyalılarda Matematik, astronomi ve tıp, TTK Basımevi, 1982 Leyons AS: Medicine: An illustrated history, Abradale press, 1987 Dr. Serdar GÃœNAYDIN - 12 Mart 2001, Pazartesi Â