Nobel’i beklerken...

DARON ACEMOĞLU / EKONOMİ

İlham veren ekonomist

Çalıştığı başlıca konular, siyasal ekonomi, ekonomik kalkınma ve büyüme, gelir ve ücret dengesi eşitsizliği. İnsan-makine ilişkisini de inceliyor.

İstanbul doğumlu ekonomist Daron Acemoğlu, tam 50 yaşında. Yani artık Nobel çağında olduğunu söyleyebiliriz zira, 30’lu yaşlarında bu ödüle layık görülmüş birkaç isim dışında madalya, olgunluk dönemlerindeki biliminsanlarına gitti hep. Türkiye ve ABD vatandaşı olan Acemoğlu, halen Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) iktisat profesörü. IDEAS/RePEc araştırma veri tabanına göre, Kasım 2017 itibariyle ‘Dünya’da en çok atıf yapılan 13. ekonomist’. Kariyeri, ilk yıllarından itibaren hem yurtdışında hem de Türkiye’de ödüllendirilmiş bir isim.
‘Ulusların Düşüşü’nden sonra Nobel’le anıldı
2005’te, her iki yılda bir ekonomi bilimine en büyük katkıyı yapan 40 yaş altındaki bir bilim insanına verilen John Bates Clark madalyasıyla ödüllendirildi. Bu madalya, ekonomistler arasında Nobel’den sonra en fazla kıymet verilen ödül olarak anılıyor. ‘Kurumların ekonomik gelişim ve siyasal ekonomideki yeri’ üzerine çalışmalarıyla, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından 2006’da ödüllendirildi. 2007’de John von Neumann, 2012’de Erwin Plein Nemmers Ekonomi ödüllerini aldı.

2013’te, Sosyal Bilimler dalında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü Abdullah Gül’ün elinden aldı. 2015’te, son 10 yılda ürettiği yayınlardan dolayı, RePEc tarafından hazırlanan ilham veren ekonomistler listesine birinci sıradan girdi. Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası bu yıl, uluslararası alanda ekonomiye yaptığı katkılar nedeniyle Acemoğlu’nun oldu.
Üzerinde çalıştığı başlıca konular, siyasal ekonomi, ekonomik kalkınma ve büyüme, gelir ve ücret dengesi eşitsizliği. Bu aralar insan-makine ilişkisi üzerine de makaleler yayımlıyor. 2012’de, Harvard Üniversitesi’nden James A. Robinson ile ortak kaleme aldığı ‘Ulusların Düşüşü’ adlı kitap, tarih boyunca demokratik kurumların ekonomik refaha katkısını ortaya koyuyordu. Eser, Siyasi Kitap Ödülleri’nde, ‘Yılın Uluslararası İlişkiler Kitabı’ seçildi. Bu kitaptan sonra Acemoğlu’nun adı Nobel için geçmeye başladı. Acemoğlu’nun yakında İngilizce’de yayınlanacak kitapları arasında, ‘Teknolojik Değişimin Doğası ve Yönü’, ‘Verimsiz Kurumların Siyasi Ekonomisi’ ve ‘İşgücü Ekonomisi Dersleri’ bulunuyor.

GÖKHAN HOTAMIŞLIGİL / TIP

Sayesinde obezite daha iyi anlaşıldı

55 yaşında. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genetik ve Kompleks Hastalıklar departmanının kurucu başkanı. Harvard T.H. Chan Kamu Sağlığı Okulu’nda kurulan ’Sabri Ülker Beslenme, Genetik ve Metabolizma Merkezi’nin yöneticisi. Diyabet, obezite, kalp hastalıkları gibi yaygın görülen ve kamu sağlığı tehdidi oluşturan metabolik hastalıkların temelini aydınlatmaya yönelik çalışmalar sürdürüyor. Daha geçen ay, başında olduğu araştırma ekibi, hücrede kolesterol seviyelerini güvenli bir aralıkta tutmayı sağlayan, ‘metabolik koruyucu’ adını verdikleri Nrf1 molekülünü keşfetti. Hedefiyse, metabolik hastalıkların tedavisinde kullanılacak bir aşı bulmak.
Hotamışlıgil, bağışıklık sistemi ile metabolizma arasındaki ilişkiyi aydınlatan çalışmaları ‘immunometabolizma’ olarak adlandırılan yeni bir disiplinin doğmasında büyük rol oynadı. Sayesinde, bugün obezite; kronik, sistemik bir inflamasyon durumu olarak kabul ediliyor. 2017 itibarıyla, yayımlanmış 180’in üzerinde bilimsel makalesi var. Bu çalışmalara yapılmış 40 binin üzerinde atıf var. Harvard’daki çalışmaları sırasında, ‘diyabete yol açan gen’in keşfini yapan Hotamışlıgil ve ekibi yeni bir tedavi yaklaşımının da önünü açtı.
Hotamışlıgil, geçen yıl Nobel Komitesi’nin düzenlediği, bilimdeki son gelişmelerin sunulup tartışmalarının yapıldığı Nobel Forumu’na tıp alanından davet edilen konuşmacılardan biriydi.

HADİS MORKOÇ / FİZİK

İTÜ mezunu fizikçi

1964 yılında İTÜ Elektrik ve Elektronik Mühendisliği’nde eğitimine başlayan, transistörler ve mikro elektronik konularında bir süre çalışan Morkoç, yüksek lisansını da İTÜ’de tamamladı. Çalışmalarına ABD’nin Virginia Commonwealth Üniversitesi”nde devam etti. Mikroelektronik konusunda yapmış olduğu çalışmalar sayesinde ismi Nobel Fizik Ödülü adaylığına en yakın kişiler arasında geçiyor. Nitrit yarı iletken hetero yapıları ve aygıtları araştırıyor. Geçen yıl İTÜ’de, ‘Prof. Dr. Hadis Morkoç Electro-Optical Devices (Elektro-Optik Donanımlar) Ar-Ge Laboratuvarı’ açıldı. Prof. Dr. Mehmet Doğan ve Prof. Dr. Mustafa Soylam tarafından hazırlanan, 2015 tarihli ‘H-20 ve üstü değere sahip 362 bilim insanı’ listesinde ilk dört sırayı Aziz Sancar, Hadis Morkoç, Gökhan Hotamışlıgil ve Niyazi Serdar Sarıçiftçi paylaşıyordu. Morkoç’un çalışmalarına bugüne kadar yapılmış 69 bin 668 atıf var.

 

NİYAZİ SERDAR SARIÇİFTÇİ / FİZİK

Güneşten elektrik üretiyor

Konya doğumlu ordinaryus profesör, 56 yaşında. Viyana Üniversitesi’nde fizik okudu. ABD Kaliforniya Üniversitesi’ndeki Institute for Polymers & Organic Solids’te (Polimerler ve Organik Katı Maddeler Enstitüsü) dört sene çalıştı. Burada, Nobel Kimya Ödülü sahibi Alan J. Heeger ile polimer organik güneş hücrelerini keşfedip inceledi. 1996’da, Avusturya’daki Johannes Kepler Üniversitesi’nde, fiziksel kimya bölümünün başına getirildi. Şu anda bu görevin yanı sıra, Organik Güneş Hücreleri Enstitüsü’nü de yönetiyor. Sarıçiftçi, organik yarı iletkenler ve onların uygulamaları alanında uzman. Çalışmaları, güneş enerjisinin CO geri dönüşümü yardımıyla kimyasal olarak depolanması üzerinde yoğunlaşıyor. Yani organik güneş pilleri alanında çalışıyor. TUBITAK Bilim Ödülü’nü 2006’da kazandı. 2012’de Avusturya’nın en prestijli bilim ödülü olan Wittgenstein Ödülü’nü aldı. 2015’te, güneş enerjisinin elektrik enerjisine dönüştürülmesini sağlayan organik fotovoltaik piller alanındaki çalışmaları nedeniyle TÜBA Ödülü’ne layık görüldü. 500’den fazla bilimsel yayını, bilim dergilerinde yayımlandı. Akademik yayımları 40 binden fazla atıf aldı.

DÜNYA’DA BİLİM

Toparlanın! Ay’a gidiyoruz!

Bilim ve teknoloji dünyası 2018’de heyecan veren gelişmelerle dolu.

Gezegenimize giderek yaklaşan göktaşı ‘Bennu’ bir gün Dünya’ya çarpacak mı? 2018 Kasım’ında göktaşına konacak uzay mekiği ‘Osiris-Rex’in bu soruya cevap bulması bekleniyor.
Facebook ve Microsoft’un girişimiyle, ABD’den İspanya’ya döşenen yeni fiberoptik kablo ‘Marea’nın, internet hızını görülmemiş bir seviyeye çıkaracağı düşünülüyor.
Evrensel grip aşısı yolda. Uzmanlar, laboratuvarda ikinci aşamaya geçilen aşıdan umutlu; çünkü bu türden hiçbir deney bu aşamaya gelememişti.
Özellikle Afrika’yı vuran sıtmanın, 2018’de yeni bir aşıyla gerileteceği umuluyor. Sıtma her sene dünya çapında 430 bin insanın ölümüne yol açıyor.
Bilimkurgu filmleri için yepyeni bir ilham kaynağı... Çin’in Chang’e-4 isimli uzay aracı, tarihte ilk defa Ay’ın karanlık yüzüne iniş için yola çıkıyor.

 

 

1 Ocak Haftalık Burç Yorumları