Topuklu ayakkabılar hakkında ezber bozan araştırma! Hep zararları konuşuluyor ama... Bu sonuçları araştırmacılar bile beklemiyordu

Topuklu ayakkabıların sağlığa etkileri söz konusu olduğunda akla hep sırt ağrısı, baldır kasılması, kemik ağrıları, omurga bozukluğu gibi zararları gelir. Ancak Şubat başında bilim dergisi Journal of Applied Physiology'de yayımlanan bir araştırma, bu konuda ezberleri bozacak gibi görünüyor.

Biyomekanik alanında yapılan araştırma kapsamında genç kadın ve erkeklerden oluşan katılımcılar, özel olarak tasarlanmış yüksek topuklu ayakkabılar giydi. Birkaç ayın ardından katılımcıların yürüyüşlerinde değişimler olduğu görüldü. Üstelik bu değişimler topukluları çıkarıp düz ayakkabılara geçtikten sonra da devam etti. 

Ancak yaygın kanının aksine topuklu giymenin etkileri sorun yaratacak türden değildi.

BU SONUÇLARI ARAŞTIRMACILAR DA BEKLEMİYORDU

ABD'nin Austin şehrinde bulunan Texas Üniversitesi'nde kineziyoloji alanında dersler veren Dr. Owen Beck'in liderliğinde yürütülen çalışmanın sonuçları, beklenmedik ihtimalleri de beraberinde getirdi.

Beck yaptığı açıklamada, topuklu ayakkabıların yürüme güçlüğü çeken kişiler için bir "antrenman aracı" olarak kullanılabileceğini, yanı sıra daha hızlı ve çevik bir biçimde hareket etmek isteyen sağlıklı kişilerin ve hatta sporcuların da topuklu ayakkabıların faydasını görebileceğini ifade etti.

Ancak elbette bu araştırma, topuklu ayakkabıların olası zararlarının ortadan kalktığı anlamına gelmiyor.

BARBIE'NİN AYAKLARINI HATIRLAYALIM

Geçtiğimiz yaz tüm dünyayı kasıp kavuran 'Barbie' filminin başlarında, Margot Robbie'nin canlandırdığı Barbie karakteri topuklu terliklerini ayağından çıkardıktan sonra da parmak uçlarında yürümeye devam ediyordu.

Bu sahne şaka amaçlı olsa da araştırmalar, topukluları çıkarınca ayakların o şekilde kalmasının fizyolojik anlamda geçerliliği olduğuna işaret ediyor.

Yüksek topuklu ayakkabıların ayaklar ve bacaklar üzerindeki etkilerine dair araştırmalar, sınırlı olmakla birlikte aylarca hatta yıllarca topuklu ayakkabı giymenin kişilerin yürüyüşünü büyük oranda değiştirdiğini gösteriyor. Bu değişim hem topuklularla hem de düz ayakkabılarla yürürken geçerli.

TOPUKLULARLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR VAR AMA EKSİK

Bu araştırmaların ilk örneklerinden birinde, Avustralyalı biyomekanik araştırmacıları, sık sık yüksek topuklu ayakkabı giyen kadınların düz ayakkabı giyenlere kıyasla daha kısa ve sert adımlarla yürüdüğünü buldu. Dahası bu kadınların ayakları ve ayak bilekleri de sürekli topuklu ayakkabının içinde gibi kasılmış vaziyetteydi. Bu durum ayaklarının çıplak olduğu zamanlarda bile geçerliydi.

Ancak hem bu araştırma hem de sonrasında yapılan birkaç çalışma, şu önemli soruları cevapsız bıraktı: Topuklu ayakkabı giyenlerin baldırlarında neler oluyor? Bu değişimler hareket güçlüğüne ya da rahatsızlığına etki edebilir mi?

Üstelik bu araştırmalar sadece kadınlar üzerinde gerçekleştiriliyor, erkeklerde de benzer etkiler olup olmayacak bilinmiyordu.

ÖZEL AYAKKABILAR ÜRETİLDİ

Güncel çalışma için Beck ve meslektaşları, hayatları boyunca hiç topuklu ayakkabı giymemiş ya da nadiren giymiş genç kadınlar ve erkeklerden oluşan bir örneklem oluşturdu. Hiç topuklu giymemiş kişilerin seçilmesinin nedeni, topuklu ayakkabı giymekle ilişkilendirilen değişimlerin ortaya çıkış süreçlerini daha iyi izleyebilmekti.

Nihayetinde beş erkek ve üç kadından oluşan bir deney grubu ortaya çıktı.

Ardından araştırmacılar, tüm katılımcıların sosyal hayatta zorlanmadan giyebilecekleri özel yüksek topuklu ayakkabılar tasarladı. Bunun için düz tabanlı kumaş basketbol ayakkabılarının içlerine ayakların 14 derecelik açıyla durmasını sağlayacak köpük platformlar eklendi. Yani ayakkabılarda 6 ila 7,5 santimetrelik topuk etkisi yaratıldı.

KAS UZUNLUKLARI VE TENDONLARI ÖLÇÜLDÜ

Araştırmacılar, önce ultrasonla ve diğer tekniklerle, gönüllülerin baldır kaslarının uzunluğunu ve Aşil tendonlarının sertliğini ölçtü. Ardından katılımcılardan bir koşu bandı üzerinde 5 dakika düz ayakkabılarla, 5 dakika da özel topuklu ayakkabılarla yürümeleri istendi.

Son olarak katılımcıların her birine bir aktivite takip cihazı verildi ve 14 hafta boyunca günlük hayatta özel topuklu ayakkabılarını giymeleri istendi.

Doğrusunu söylemek gerekirse tüm katılımcılar araştırmacıların taleplerini yerine getirmedi. Beck, bazı gönüllülerin özel üretilmiş topuklu ayakkabılarıyla sokağa çıkmaktan utandığını belirtti. Dahası bazı katılımcılar, ayak parmaklarının sıkışması gibi nedenlerden kaynaklanan rahatsızlıklarını dile getirdi. (Genelde düz ayakkabı giyip özel günlerde topuklu tercih eden birçok kişi bu şikâyetleri tahmin edecektir.)

Ancak katılımcıların yarısından fazlası (hem kadınlar hem de erkekler) ayakkabıları çoğu zaman giymeyi sürdürdü.

14 HAFTANIN ARDINDAN YENİDEN ÖLÇÜM YAPILDI

14'üncü haftanın sonunda katılımcılar yeniden laboratuvara çağırıldı ve başlangıçta yapılan testler tekrarlandı. Topuklu giymekten kısa süre içinde vazgeçen katılımcıların bacaklarında ya da yürüyüşlerinde bir fark görülmedi.

Ancak düzenli olarak topuklu ayakkabıları giyenlerde eskiye oranla baldır kaslarının kısaldığı ve Aşil tendonlarının sertleştiği görüldü.

Daha da şaşırtıcı olan bu kişilerin daha verimli yürüyüşçüler haline gelmeleriydi. Uzun süre topuklu ayakkabı giyenler, yürüyüş bandında daha önceki hızlarında yürüdü ama daha az enerji harcadı. Bu fark, hem topuklu hem de düz ayakkabılar giydikleri durumlar için geçerliydi.

SONUÇLAR ARAŞTIRMACILARI DA ŞAŞIRTTI

Beck, daha uzun süre topuklu ayakkabı giyenlerin zamanla daha da verimli yürüyüşçüler haline geleceklerini belirterek, "İnsanlara yeni bir çift ayakkabı giydirirseniz, zamanla bu ayakkabılarla daha iyi yürüyebilir hale gelirler" dedi.

Ancak araştırmacılar, bu değişimlerin başka koşullarda da hareket kolaylığı sağlayacağını tahmin etmiyordu. Ne var ki Beck, topuklu giyenlerin "metabolik olarak daha ekonomik insanlara dönüşmüş" gibi göründüğünü belirtti.

Beck ve meslektaşları, araştırmanın sonuçlarının özellikle hareket güçlüğü çeken kişiler bağlamında anlamlı olabileceği görüşünde. Örneğin yaşlılar, gençlere kıyasla daha yavaş yürüyor. Aynı zamanda yaşlıların Aşil tendonları da gençlere kıyasla daha gevşek oluyor.

Beck, topuklu ayakkabılar giymenin yaşlıların Aşil tendonlarını sertleştirip baldırlarını yeniden şekillendirebileceğini öne sürdü. Bu değişimler kişilerin "daha az gayretle" yürüyebilmesi anlamına geldiğinden daha hareketli olma yönünde teşvik edici de olabilir.

HEPİMİZ TOPUKLU MU GİYELİM?

Peki bu veriler, topuklu ayakkabı giymekten hoşlanmayanların tercihlerini değiştirmesi gerektiği şeklinde yorumlanabilir mi? Orası henüz net değil. Ancak Beck, koşu yapanların antrenmandan ya da yarıştan sonra terlik yerine topuklu ayakkabı giymesinin bazı faydaları olabileceğini öne sürdü.

Zira Aşil tendonunun sert olması, kişinin adımlarını daha fazla enerjiyle atmasını sağlıyor. Bir başka deyişle sık sık topuklu ayakkabılar giymek, uzun vadede koşu verimliliğini ve hızını artırabilir.

Öte yandan bu araştırmanın küçük bir grup üzerinde yapıldığını, katılımcıların yaşlılar ya da sporcular değil, genç ve sağlıklı gönüllüler olduğunu da unutmamak gerek.

Dahası yaşanabilecek yaralanma ve sakatlıklar da araştırmaya dahil edilmedi. Örneğin topuklu ayakkabı giyenlerin takılma ve burkulma gibi sorunlar yaşadıkları biliniyor. Dahası topuklu giyenlerin kaslarında ve tendonlarında yaşanan değişimler, bazı kişileri yırtıklara ve diğer sakatlıklara açık hale getiriyor.

DAHA FAZLA ARAŞTIRMA GEREK

Finlandiya'da bulunan Jyvaskyla Üniversitesi'nde spor ve sağlık bilimleri alanında dersler veren Neil Cronin, parçası olmadığı yeni araştırmayı, "Topukluları hareket ekonomisi üzerinde olumlu bir etki görmeye yetecek kadar kullanmakla ağrı, sertleşmiş tendonlar, denge sorunları gibi negatif etkilerin ortaya çıkmasına neden olacak çok kullanmak arasında optimal bir denge olabilir" dedi.

Kendisi de 2012 yılında yüksek topuklu ayakkabılar üzerine bir araştırma yapmış olan Cronin, bu alanda daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu da sözlerine ekledi. Beck de daha fazla araştırma gerektiğini doğruladı.

O zamana kadar ise günlük yürüyüşlerinde daha az zorlanmak isteyenler, arada sırada da olsa topuklu ayakkabılar giymeyi deneyebilir.

The Washington Post'un "Could wearing high heels be good for you?" başlıklı haberinden derlenmiştir.