Zıplatan içecekler bu yıl zıpladı

Türkiye'ye ilk giren sporcu içeceÄŸiyle (Ä°sostar) enerji içeceÄŸi (Red Bull) ÅŸu anda piyasada yok. Ama açtıkları yoldan baÅŸkaları hızla ilerledi ve bir pazar yarattı. On enerji, iki sporcu içeceÄŸi var, iki marka daha kapıda. Gece kulüplerinin gözde içeceÄŸi artık marketlerde de satılıyor. Faydası, tehlikesi hálá tartışılıyor. Ama bu yıl tüketimin 3 milyon litreye ulaÅŸması bekleniyor.Sahalarda terlemeyle güç kaybeden sporcuların, dans pistlerinde soluÄŸu kesilen gece kuÅŸlarının gözdesi sihirli sıvılar hayatımıza gittikçe yerleÅŸiyor. BeÅŸ yıl önce pahalı gece kulüplerinde satılan enerji içeceklerini ÅŸimdi marketlerin, hatta mahalle bakkallarının raflarında sporcu içecekleriyle yanyana bulmak mümkün.ÇoÄŸunlukla birbirine karıştırılsa da enerji ve sporcu içecekleri iki farklı grup. Ä°lkine hipertonik, ikincisine izotonik içecekler deniyor.Enerji içecekleri gazsız, alkolsüz. Lion Club, Deep, Burn gibileri ise daha çok uyarıcı nitelikli. Zihinsel rahatlık saÄŸlayan, konsantrasyonu artıran temel maddeleri çoÄŸunlukla tropik bitkilerden alınma. ÖrneÄŸin guarana kafeine benzeyen, ancak daha güçlü bir uyarıcı. Gingseng kafein içeren bir ot türü. Enerji içeceklerinde baÅŸka maddeler de kullanılıyor: Glikozdan oluÅŸan glukoronolakton, kalbi destekleyen vitamin benzeri inozitol, insan metabolizmasında stres altında azalan taurin, bazı B vitamini türevleri. VOTKAYLA KOKTEYLEnerji içeceÄŸi pazarında kıyasıya rekabet var. Coca Cola Kurumsal Ä°letiÅŸim Müdürü Temuçin Tüzecan, Türkiye'de ÅŸu an 2 milyon litre olan yıllık tüketimin 2003 sonunda 3 milyon litreyi bulacağını söylüyor. Ä°ddialı reklam kampanyaları birbiri ardından TV ekranlarına geliyor. UludaÄŸ firması Deep ile, Coca Cola Burn ile, en son olarak Carlsberg firması Battery ile eÄŸlence mekanlarında üstünlük kazanmaya çalışıyor. Ama bir süre önce piyasadan çekilen Red Bull'un marka olarak şöhreti hálá dorukta. Enerji içeceÄŸi isteyenler hálá ‘‘enerji içeceÄŸi’’ yerine ‘‘Red Bull’’ diye sipariÅŸ veriyor. Alkolle kullanılmamaları tavsiye edildiÄŸi halde barmenlerden en çok istenen kokteyl Red Bull-votka. Venue Maslak'ın ÅŸef barmeni Okan Yücel'e göre, son aylarda enerji içecekleri satışları olaÄŸanüstü arttı: ‘‘Kolalı karışımlardan iki kat fazla enerji içeceÄŸi satıyoruz. SipariÅŸ verirken hálá 'Red Bull-votka' diyorlar. Zaten en popüler karışım da bu. Gece hayatında enerji içecekleri en çok viski, votka ve kolayla tüketiliyor. Ama artık sek olarak da içiliyor. Club partilerinde bira tercih edilirdi, talep hızla enerji içeceklerine kaydı. Özellikle gece 01.30'dan 03.00'e kadar yoÄŸun ÅŸekilde tüketiliyor. Çünkü bu saatlerde DJ çalmaya baÅŸlar, insanlar parti havasına girer.’’SPORCU İÇECEKLERÄ° FARKLISporcu içecekleri, kafein, taurin, guarana, gingseng gibi bitkisel uyarıcılar içermiyor. Sakkaroz, frukoz ve glukozla vücudu destekliyor. Vücudun terlemeyle kaybettiÄŸi mineral ve tuzları geri kazandırıyor. Sporcu içeceÄŸinden en yüksek faydayı saÄŸlamak için harekete baÅŸlamadan 10-20 dakika önce çeyrek litre (bir meÅŸrubat kutusundan az) içmek gerekiyor. Tüketim sınırı yok. Hacettepe Ãœniversitesi'nden Sporcu Beslenmesi Uzmanı Aylin Hasbay, bunların sporcuya zararının olmadığını söylüyor: ‘‘Vücut bazı sporlarda dört litreye kadar su, dolayısıyla mineral ve tuz kaybeder, sporcu içecekleri bunları geri kazandırır, yüzde 4-8 karbonhidrat içerdiÄŸi için enerji takviyesi yapar. Ancak, hafif sporlarda kullanılmasına gerek yok. Bisiklet, koÅŸu gibi yoÄŸun ve en az bir saat süren aktivitelerde kullanılmalı. Aktivitenin her 20 dakikasında bir su bardağı kadar içilebilir.’’RED BULL KODEKSE ÇARPTIEnerji içeceklerindeyse durum farklı. Deep, Burn, Lion Club gibi enerji içecekleri gece hayatına, partilere yönelik. Gecenin geç saatinde çalışmak zorunda kalanlar tarafından da kullanılıyor. Kafein içeren bu içecekler, Türk Gıda Kodeksi'ne göre günde yarım litreden, bir ÅŸiÅŸeden fazla içilmemeli. Geçen yıl Türk Gıda Kodeksi çerçevesinde yürürlüğe giren Enerji İçecekleri TebliÄŸi, bu içeceklerle ilgili sınırları belirledi. Enerji içeceklerinde 1 litrede 150 miligramdan fazla kafein olmamasını öngören tebliÄŸ tüketicilere de ÅŸu uyarıyı getiriyor:‘‘Alkolle karıştırılarak ya da beraber tüketilmemeli. Çocuklar, 18 yaşın altındaki kiÅŸiler, yaÅŸlılar, diyabetikler, yüksek tansiyonlular, gebe ve emziren kadınlar, metabolik hastalığı, böbrek yetmezliÄŸi olanlar, kafeine hassas kiÅŸiler tarafından içilmesi tavsiye edilmez. Günde yarım litreden fazla tüketilmesi saÄŸlık riski oluÅŸturabilir.’’TebliÄŸ yürürlüğe girdikten sonra, litrede 320 miligram kafein içeren Red Bull'un ithali durduruldu. Deep ve Burn gibi litre başına 145 miligram kafein içerenler tebliÄŸden etkilenmedi.KAFEÄ°N TARTIÅžMASIRed Bull'un çeyrek litrelik kutusu 80 miligram kafein içeriyor. Bu bir kupa kahvedekine eÅŸit. Ancak kahvedeki sıcak kafeinin etki süresi 30-45 dakika. Enerji içeceklerindeki soÄŸuk kafein, glukoronolakton ile birleÅŸtiÄŸi için etkisi beÅŸ saate kadar uzayabiliyor. Red Bull'un ithalatçı firması S.o.E, Türkiye'de pazardan çekilmelerine neden olan sınırlamaların gereksiz olduÄŸunu savunurken beslenme uzmanı Murat Gökçen, kafeinin merkezi sinir sistemi üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekiyor: ‘‘YoÄŸun olarak alındığında doÄŸrudan beyin ve sinir sistemini etkisi altına alır. Ä°nsanı sinirli yapar, gerginleÅŸtirir ve hassaslaÅŸtırır. Ayrıca, her enerji ihtiyacı duyulduÄŸunda bu içecekler kullanılırsa, vücut enerji üretmede tembelleÅŸir. ÖrneÄŸin, her gün ortalama üç kutu içerseniz vücudu tembelliÄŸe alıştırırsınız. Kafein, kolada, kahvede hatta portakal suyunda bile var. Alkole katılarak içilmesi de çok anlamsız. Çünkü, alkol uyuÅŸturucu, enerji içecekleri uyandırıcı. Birlikte içildiklerinde, böbrekleri iki kat fazla çalıştırırlar.’’ DOÇ. DR. SELÇUK CAN(Endokrinoloji, Diyabet ve Metabolizma Uzmanı)SaÄŸlıklı kiÅŸiler kullanmalıTürk Gıda Kodeksi ÅŸeker hastaları ve ileri yaÅŸlardaki kiÅŸilere enerji içeceklerini tavsiye etmiyor. İçerdikleri kafein, kolalı meÅŸrubatlardaki düzeyde. Günlük 500 ml sınırı aşılmadıkça sorun çıkmaz. Enerji içeceklerinin etiketine ‘‘ilaçlarla birlikte içilmemelidir’’ uyarısı konulmalı. Nefes açıcı ilaçlar ve burun damlasındaki etken maddeler kafeinle birleÅŸtiÄŸinde çarpıntı, huzursuzluk yaratabilir. Tiroid, kalp, tansiyon ilacı kullananlar da bunlardan uzak durmalı. Enerji içecekleri alkolle beraber alınmamalı. Viagra ile etkileÅŸiminin sonuçları bilinmediÄŸi için birlikte kullanılamamalı. Kokainle kullanılması kalpte ölümcül ritim bozukluklarına neden olabilir. Sporcu içecekleri ise terlemeyle kaybedilen sıvının geri alınmasını saÄŸlar, tansiyon düşüklüğüne, ishaldeki su kaybına karşı kullanılabilir. Fenilalanin içerdiÄŸi için fenilketonüri hastalarınca, ayrıca tuz kullanımı kısıtlanan yüksek tansiyon, kalp, böbrek yetmezliÄŸi rahatsızlığı yaÅŸayanlarca kullanılmamalı.AYKUT FERAH(Red Bull’un ithalatçısı S.O.E GN. MÃœD.)Esas enerji içeceÄŸi bizimkiydi piyasadakiler sadece meÅŸrubatTürk Gıda Kodeksi Enerji İçecekleri TebliÄŸi'nin bilimsel hiçbir dayanağı yok. Kafein, taurin, glukoronolakton maddelerine litre başına izin verilen oranlar, Avrupa'daki tebliÄŸlerin yanında komik kalıyor. Dünya Ticaret Örgütü limitleriyle de baÄŸdaÅŸmıyor. Bu sebeple, AB Türkiye Ortak Komisyonu, Avrupa mahkemeleri üzerinden Türkiye'ye dava açacak. Daha önce, Ä°talya ve Fransa'ya da bu konuda dava açmıştı ve bu ülkeler tazminata mahkum edildi. Tarım ve Köy Ä°ÅŸleri Bakanlığı bunun olmasını istemiyor. DTÖ limitlerine uygun yeni bir kodeks yayınlanırsa dava açacağız. Kazanırsak bir yıl içinde Red Bull pazara dönecek. Åžu anda piyasadaki tüm enerji içecekleri meÅŸrubat. Çünkü, litre başına 145 miligram kafein, tam anlamıyla enerji saÄŸlamak için yeterli deÄŸil.Ä°KÄ° YENÄ° MARKA DAHA GELÄ°YORTürkiye enerji içecekleri pazarında on marka var: Burn (Coca Cola), Buzzer (Natura Gıda), Lion Club ve Black Colt (Bella Gıda), Nrg Plus (Artı Gıda), Çılgın BoÄŸa (Profesyonel Ticaret), Sole (Interbil), Deep (Erbak/UludaÄŸ), Power Ball (Orbital Gıda) ve son çıkan Battery (Carlsberg). Sadece iki sporcu içeceÄŸi var: Coca Cola'dan Powerade ve Pepsi'den Gatorade. Pazara girmeye hazırlanan yeni enerji içecekleri ise şöyle: Coca Cola'dan Play, Koç Remo'dan Flash Power.Â