Osurmaya dair merak ettiğiniz (ama sormaya cesaret edemediğiniz) 5 şey
Güncelleme Tarihi:
Durun, açıklayabiliriz...
1) Osurmak mı, yellenmek mi, gaz çıkarmak mı?
* Üç ifade de Türkçe'nin zenginliği... Hatta her bölgemizde bu eylem için farklı bir sözcük bulmak mümkün. Örneğin Elazığ ağzında "gavara çekmek" deniliyor.
* Osurmak sözü son on yıllarda argo kabul edilse de eskiden öyle değildi. Türkçe'nin bilinen en eski sözlüğü olan 1000 yıllık Divan-ı Lügat'it Türk'te şu üç madde dikkat çekiyor:
- Osurmak: "Olar ikki osruştu" (Onlar ikisi osurmakta yarış ettiler)
- Kudruk ötgen kişi: “Çok osuran kişi”
- Osurgan: “Çok osuran”
2) Türkiye'ye özel bir durum mu bu?
* Hayır, Türkçe konuşulan başka ülkelerde de benzer bir durum var. Akademik dergi Turkish Studies'e göre Mirza Elineki Meragi tarafından İran Azerbaycanı’nın Meraga şehrinde 20. yüzyılın başında yazılan Emsal-ü Neşayih'i Türki'de şu iki atasözü geçiyor:
- Ossurmaḳı bes degül, yele de ḳarşı durar (Yani: Osurması yetmezmiş gibi, yele de karşı durur)
- Kısıla kısıla behişte gedince, ossura ossura cehenneme get. (Sıkıla sıkıla
cennete gidinceye kadar, osura osura cehenneme git)
* 20. yüzyılın başında Türk dili üzerine çalışmaya başlayan İngiliz şarkiyatçı Gerard Clauson, hazırladığı etimolojik sözlüğün sağlık ve tıpla ilgili bölümünde "osurmaktan" da bahsetmiş.
* Gaz çıkarmak her çağ ve kültürde kimi zaman ayıp, kimi zaman komik kabul edilmiş. Milattan önce 5. yüzyılda Atinalı oyun yazarı Aristofanes, "osuruk şakalarını" derlemiş.
* Aynı dönemde Pisagorcu felsefeye gönül verenler "doğru bir hayat" sürmek için fasulye yemezlerdi.
* Ortaçağ'da ise Avrupa'da osuruk şakaları üzerine uzmanlaşan saray soytarıları vardı.
* Bugün de kültürlere göre farklar görülüyor. Mesela:
- Afrika ülkesi Malawi'de kamusal alanda osurmak yasak.
- ABD'de erkekler için kokuyu anında yok eden "osuruk filtresi" satılıyor!
- Japonya'da osurma yarışmaları düzenleniyor.
- Güney Afrika'daki Yanomami kabilesi ise selam vermek için osuruyor!
3) Dili-kültürü bırak, osuruk neden oluşur?
* Ortalama olarak: Yüzde 59 nitrojen, yüzde 21 hidrojen, yüzde 9 karbon dioksit, yüzde 7 metan, yüzde 4 oksijen, yüzde 1 hidrojen sülfit.
* Bağırsaktaki E.coli bakterisi, 37 derece sıcaklıkta ve saniyede 3 metre hızla dışarı çıkan bu yanıcı gazı üretiyor.
* Bu gazlardan sadece yüzde 1'lik hidrojen sülfit kötü kokuyor ama çürük yumurtada da bulunan koku o kadar keskin ki 100 milyon parça temiz hava içinde 1 parça bile bulunsa hemen fark ediliyor.
* Aslında her yiyecek ve içecek gaz yapar çünkü gıdalarla beraber hava da yutarız. Ama en çok gazı şeker üretir (Soğandan süte, lahanadan portakala hemen her yiyecekte farklı şeker türleri var).
4) Osurmak sağlıklı mıdır?
* İster inanın, ister inanmayın, İngiltere'deki Exeter Üniversitesi'nde geçen yıl yapılan bir araştırmaya göre hidrojen sülfit, demansa (bunama) iyi geliyor.
* Fazla alındığında zehirli olan bu gaz, küçük dozlarda kullanıldığında hücreleri koruyarak kanseri, kalp krizini ve felci engelleyebilir!
5) Herkes osurur mu?
* Elbette. Her insan günde ortalama 14 kez, toplamda 1-2 litre gaz çıkarır. Gün boyunca bunu engelleyebilirsiniz ama ya uykunuzda? Bir araştırmaya göre aynı gıdayı alan insanlar içinde kadınlarda konsantre gaz miktarı daha yüksek oluyor.
* Peki kim yellenemez, diye sorarsanız cevabı: 10 metreden daha derin sulardaki dalgıçlar!
...Bu noktada aklınıza gelen son soruyu da yanıtlayalım: Hayır, tüm dünya aynı anda osursa hiç bir şey olmaz çünkü atmosfer çok büyük. Ama şu gerçek ilginizi çekebilir: Eğer 6 yıl 9 ay boyunca kesintisiz osurursanız, bir atom bombasının enerjisini yaratacak kadar gaz üretmiş olursunuz. Ama mesele o enerjiyi bir anda üretmek, değil mi?