1 kırat üstü taş çok iyi bir yatırım

Ariş Pırlanta Türkiye kuyumculuk sektörünün ‘100 yıllık marka’ tescilli tek firması. Ariş’in kuruluşu 1906 yılına, Mardin’e dayanıyor. Kerim Güzeliş ise 117 yıllık bir firmanın üçüncü kuşak yöneticisi. Hala yönetim kurulu başkanlığını yürütüyor ama şirkette 4’ncü nesil de iş başında. Kerim Güzeliş, 6 yaşından bu yana kuyum sektörünün içinde, ömrünü dede mesleğini geliştirmeye adamış. Şimdi de gündeminde yapay zeka var. Güzeliş, sektörde ilk online satışı yapan firma olduktan sonra, yapay zekayla mücevher satan ilk marka da olmayı planladıklarını söylüyor.

Mücevherin sadece bir süs eşyası olarak görülmemesi gerektiğine de dikkat çeken Güzeliş, enflasyonist dönemlerde tüketicinin parasının değerini korumak için arayışlara girdiğini belirtiyor; ‘Günde 7-8 arkadaşım arayıp, ‘Paramı faize mi koyayım, dolara mı bağlayayım, altına mı alayım, gayrimenkul veya arsa mı bakayım’ diye soruyor. Onlara ‘kalbinin sesini dinle’ diyorum. Ama iyi bir taş bence bütün paralardan daha güvenli çok iyi bir yatırımdır. 

Son birkaç yıl, pandemi, deprem, ekonomik dalgalanmalar derken oldukça olaylı geçti. Sizin sektörde işler nasıldı?

Tabii ki pandemi dünyanın bütün dünyayı etkilediği gibi bizim sektörümüzü de etkiledi. Bizim bir artımız vardı; bütün ürünlerimiz altın, gümüş, pırlanta. Dolayısıyla bütün mal varlığımız dolara endeksli ürünler olduğu için büyük bir zarar görmedik. Yani mal varlığımız bir şekilde yerinde değer kazanıyor zaten. Evet işsizlik oldu, durağanlık oldu, sıkıntı oldu. Ama buna rağmen biz bu açıdan avantajlı hale geldik. Yani biz bu travmayı bir şekilde varlığımızın değerlendiği için daha rahat geçirdik diyebilirim. Bu arada dijital daha fazla önem kazandı.

Şimdi nasıl piyasa, düğün sezonu hareketli mi?

Pandemiden sonra düşmüş olan talep bir şekilde geri geldi. Ötelenen düğünler, hediyeler, yıl dönümleri… Bunların hepsi telafi etmek için tekrar bir hareket başladı. Ve bu talep kar topu gibi büyüdü. Muazzam güzel bir iş oldu. Talepten herkes memnundu ve herkes cirolarını geçen yıllara göre artırdı. Ancak maalesef sektörde korkunç bir rekabet var. Ve o rekabeti de ne yazık ki fiyatla yapmaya çalışıyoruz. Bütün sektörlerde bu, bu bir şekilde yer etmiş. Halbuki aslında rekabetimizi farklılıklarla ortaya koymalıyız.

Sektörde yüzde 60’lra varan çok ciddi indirimler görüyoruz, hatta bir alana bir bedava kampanyaları var. Altında, pırlantada bu kadar indirim mümkün mü? 

Hayır değil, aslında bu konuda bir kanun çıktı. Diyor ki, sen yüzde 50 indirim dediğinde, daha önce bu ürünü 100 liraya sattığını göstermek zorundasın. Ama buna da bir formül bulunuyor sanırım. Bu indirimler nedeniyle sektörde karlılıklar yüzde 15-20 azaldı.

Enflasyonist dönemlerde sektör bu durumdan etkileniyor mu?

Bu tip dönemlerde insanlar ne yapacağını bilemiyor. Ve ben illaki paramı bir yere bağlamalıyımdiye düşünüyorlar. Döviz ve altın fiyatlarındaki artışa paralel olarak insanlarda bir çekinme süreci başlıyor. Beni herhalde her gün 7-8 arkadaşım arıyor. Paramı faize mi vereyim, dolara mı bağlayayım, altına mı alayım, gayrimenkul veya arsa mı bakayım diye soruyorlar.

Peki siz ne cevap veriyorsunuz?

‘Senin iç sesin ne diyorsa onu yap’ diyorum. Tabii ki böyle bir riski alamam. Ama güvenilir bir yerden, iyi fiyata alınan bir kırat ve üstü bir taşın her dönem iyi bir yatırım olduğunu da hep söylerim. Burada hiçbir sorun yoktur. Çünkü bütün dünyada bulunmuş, alınmış bütün taşların tamamını bir araya getirirseniz bir tır kadar bir şeydir. Elmas zor bulunan bir madendir, onun için de değerlidir ve gittikçe de değeri artan bir şeydir. Bakın burada iyi bir taştan bahsediyorum. Küçük, işçilikli taşlardan, montürlerden bahsetmiyorum. Hem bu arada keyifle kullanılabilir. Hem de satıldığında dolar bazlı fazla bir kaybı olmaz. Hatta bazen bazı taşlar para bile kazandırabiliyor. Altın da hiç gündemden düşmemiş, dünyanın en değerli madenidir. Ben sanal paralar da dahil bütün para birimleri içinde en güvenilir olarak yine altın ve pırlantayı görüyorum.

Geçen seneye kıyasla satışlarınızda nasıl bir değişim var?

Adet bazında yüzde 10-15 gibi bir artışımız var. Ama dediğim gibi kar oranımız düştü, masraflarımız arttı. Yani eskiden hızlı adımlarla yürümek durumundaydık, şimdi koşmak bile yetmiyor. Bütün sektörde bu böyle.

Düğün sezonundayız. Pırlantanın, mücevherin pahalanması düğün alışverişlerinde sepet ortalamasını etkiledi mi?

Tabii tüketici alışverişe geldiğinde bir set almak istediğinde 200 bin TL’yi duyunca bir şaşırıyor.

Ona da şöyle bir formül bulduk. 200 bin yerine 9 bin dolar diyoruz. O zaman biraz yumuşuyorlar. Bir de taksit kısıtlaması bizi etkiliyor. En fazla 3 taksit yapabiliyoruz, oysa genelde 10-12 taksitle satış yapıyorduk. Bir de daha az altınla daha gösterişli ürünler üretiyoruz ve buna epey talep var.

İTHALAT KISITLAMASIYLA KARABORSA OLUŞTU

Yakın zamanda altın ithalatına kısıtlama getirildi. Bu durum sizi etkiliyor mu?

Maalesef çok etkiliyor. Şu an bu işin kara borsası oluşmuş durumda. Altında bütün dünyada bir standart olur. Dünyada fark maksimum 50-60 dolar düzeyindedir. Biz şu anda kiloda dünya ortalamasına göre 2500 dolar daha fazla ödüyoruz. Bence altında ihracatın ithalatı karşılama oranı düşük olsa da buna göz yumulmalı. Çünkü bu vatandaşın zenginliğidir. Her evde altın bulunması bu ülkenin gerçeğidir. Ve şimdi bu fiyat artışı tüketiciye yansıyacak, altını yüzde 1.5-2 daha pahalı alacak Türk toplumu. İhracatçı da bu fiyatlarla rekabette geri düşecek. 

MÜCEVHERİ ARTIK YAPAY ZEKÂ SATACAK

Siz de yatırım yaptınız mı dijitale?

Ben 2001’de pırlantayı online’dan satmaya başlayan ilk firmayım. Şimdi de bir ilki gerçekleştiriyoruz. Bu kez de pırlantayı yapay zeka ile satacağız. Uzun süredir yapay zeka sektörümüze nasıl uyarlanabilir fikri üzerine çalışıyoruz. Ben şuna inanıyorum, önümüzdeki yirmi 30 yıl içinde pek çok işi artık insanlar yapmıyor olacak. Ve burada yapay zeka çok önemli bir unsur olarak karşımıza çıkacak. Onun için bu işe ne kadar erken girersek o kadar daha hızlı yol alırız.

Nasıl çalışacak yapay zeka satışta?

Mesela bir misafir internet sitemize girdiğinde, onu yapay zeka karşılayacak. Bize gün içinde ‘Bundan küpe olur mu? Bunun alternatifleri nelerdir?’ gibi çok soru gelir. Bu soruları da arkadaşlarımız ya telefonla veya online cevap verir. Bence burada insan faktörünü devreden çıkarmak satışları artırabilir. Çünkü insanın standart bir ruh hali yok. Bir önceki telefonu gergin kapattıysa bile bu diğer görüşmeye yansıyor. Burada müşterinin muhatabı bütün siteye hakim olan ve her soruya aynı kibarlıkla cevap veren biri olması, bizim için çok iyi olur.

Ne zaman başlar çalışmaya yapay zekanız?

Bu yıl sonuna kadar, belki gelecek yılın başında uygulamaya geçmiş oluruz.

HEDEF AMERİKA

Mağaza sayınız kaç oldu? Yurtdışı planınız var mı?

Şu anda 22 mağazamız, 6 tane bayimiz, 56 tane de satış noktamız var. Berlin’de bir mağazamız, 8-10 tane satış noktamız var. Yurt dışında daha çok büyümeyi düşünüyoruz. Hedefimizde Amerika ve belki Arap devletleri var. Amerika dünyanın en büyük pazarı. Bizim sektörde neredeyse ticaret hacminin yüzde 40’ı Amerika’da dönüyor.

Peki Türk mücevheri nasıl tanınıyor yurt dışında?

İyi bir yerdeyiz. Neredeyse dünyanın tüm ülkelerine ihracat yapıyoruz. Fuarlarda da ilgi görüyoruz, çok talep alıyoruz. Mesela Çin ve Hindistan bizim rakip pazarlarımız. Fiyat rekabeti zor ama bizim çok iyi sanatkarlarımız var. Tasarımda olanlardan iyiyiz.

İç piyasada da pek çok perakendeci, artık satışların önemli bir kısmının yabancı müşterilere yapıldığını söylüyor. Sizde durum nasıl?

Mayıstan ekim sonuna kadar yabancı satışlarımız iyi gidiyor. Toplam satış içinde yüzde 25-30’lara çıkıyor. 

ALTIN TAKILAR ARTIK 3D YAZICILARDAN ÇIKIYOR

Peki son yıllarda sektörde yapılan en iyi inovasyon ne oldu?

Üç boyutlu üretim makinaları sektörü anlatılmayacak kadar çok geliştirdi. Tabii dijital gene bizi

3D üretim bütün sektör yapıyor mu?

Evet. Bir zanaatkarın mükemmel ürünü çıkarması kolay değil, hataları, kusurları olur. Ama makina kurguladığın zaman matematiksel ve geometrik olarak en mükemmeli ortaya koyuyor. Ama tabii yine bunun arkasında bilgi, yani bir bilinç var. Onu yönlendiren, o çizimi yaptıran bir insan var. En iyi makinayı organize edenler yine eski, iyi sanatkarlar. Çünkü onlar ne istediğini bilebiliyorlar Makinanın ham olarak çıkardığı ürüne de sanatkar müdahalede bulunuyor. Ve tabii her şeyi de 3 boyutlu yazıcılarla yapamıyorsun. Mesela mıhlama tamamen el sanatıdır.

ESKİ DEFTERLERİ AÇTIK

Bu arada 100 yıllık marka sertifikanızı da aldınız. Sektörde başka 100 yıllık marka yok sanırım… 

Evet tekiz. Epey de zorlandık bunu alırken. Eski kayıtlarımızı bulmak zor oldu. Araştırdık, soruşturduk, bulamadık. Doğduğumuz şehirde atalarımızın ruhuna ve onları memnun etmek adına bir defile yapmıştık. O esnada Mardin’deki dostları da ziyaret ettim. Bir dostuma ‘Dedemizin kayıtlarına ulaşamıyoruz’ deyince, ‘ben sizin kaydınıza ticaret odasında rastladım’ dedi. Yerini söyledi, gittik. 2 masa büyüklüğünde çok eski bir defter çıkardılar. Saatlerce aradık ve sonunda orada dedemizin ismini, kaydını gördük. Resimlerini çekip, müracaatımızı yaptık ve 100 yıllık olduğumuz tescillendi.

SPİRİTÜEL KONULARA MERAKLIYIM

Güneş doğarken kalkıyorum. O sabah enerjisini almak çok kıymetlidir, sağlığa çok faydalıdır.

Spiritüel konulara çok meraklıyım. 1981 yılından bu yana bu konuları araştırıyorum. O yıllarda bunlar şimdiki gibi popüler konular değildi ve herkes bana başka bir gözle bakıyordu.

O yıllarda beni eleştiren dostlarım, bugün bana fikir danışıyorlar, bir üstat gözüyle bakıyorlar.

Akşamları aşağı yukarı bir saatimi bu tür belgesellere veya filmlere ayırıyorum

Tasarımcılık yönüm var. Ariş’in çok ilgi gören parmak izi koleksiyonu, çakra koleksiyonu ve melekler koleksiyonu benim tasarımım. Kendi ilgi alanlarımı mücevherlere adapte etmeyi seviyorum.

Sembollerin gücüne inanırım. Bana sorarsanız kainatın sembolleri çok şey anlatıyor.

Bu yüzden bir de sembol koleksiyonu hazırladık.

Bileğimde kayra sembolünü taşıyorum. Eski inanışlara göre bu sembol Yaradan’ın 8 vasfını işaret ediyor.

KERİM GÜZELİŞ KİMDİR

1953 yılında Mardin’de doğan Kerim Güzeliş, 6 yaşında, henüz okula bile başlamamışken Mardin’de dede mesleği olan kuyumculuk mesleğine adım attı. 50’li yılların sonunda ailece geldikleri İstanbul’da eğitiminden arta kalan zamanlarda bir yandan da kuyumculuk mesleğinin tüm detaylarını öğrenmeye çalıştı. Edindiği tecrübelerle birlikte ilk işletmesini 1972 yılında kurdu. Bir yandan çalışırken diğer yandan İstanbul Üniversitesi İşletme Bölümü’nde okudu. Eğitimini tamamladıktan sonra Ariş Pırlanta’nın kurumsallaşma ve markalaşma çalışmalarını başlattı. Kurumsallaşma çalışmaları çerçevesinde sektörde ilk defile, ilk broşür, ilk sertifikalı pırlanta ve ilk hikayeli koleksiyonu hayata geçirdi.