Türkiye’nin Noel Baba militanları
Güncelleme Tarihi:
Ayten SERİN
Oluşturulma Tarihi: Aralık 19, 2004 01:25
Bir teze göre Türkiye’de doğdu, bir teze göre Kuzey Avrupa folklorunun bir kahramanıydı. Ama en güçlü ihtimal bu efsaneye Antalya Demre’de (Myra) MS 3.-4. yüzyılda yaşayan Aziz Nikolaus’un kaynaklık ettiği. Bazı ülkelerde ‘Santa Claus’ bazı ülkelerde ‘Father Christmas’ adıyla tanınıyor.
Türkiye’deki ismi Fransızca’dan (Pere Noel) alınma: Noel Baba. Yılbaşında ortaya çıkıp, çocuklara hediye dağıtan bu efsanevi karakter bir süredir İtalya ile Türkiye arasında çekişme nedeni. Çünkü Aziz Nikolaus’un kemikleri Barili denizciler tarafından 1087’de İtalya’ya kaçırılmış, Bari’de bir kiliseye götürülmüş. Son yıllarda Türkiye’de kurulan iki sivil toplum örgütünden biri bu kemikleri Türkiye’ye getirmek, Noel Baba’nın karizmasını korumak için cansiperane mücadele veriyor. Öbürü de Antalya’da 6 Aralık Aziz Nikolaus Günü’nde etkinlikler düzenliyor. Bu etkinlikleri organize eden Noel Baba Vakfı’na ve Bonus Card reklamlarını ‘imaj zedeliyor’ gerekçesiyle protesto eden Noel Baba Sosyal Yardımlaşma Derneği’ne savaşlarının nedenini sorduk.
Noel Baba Sosyal Yardımlaşma Derneği 3 Aralık 2004’te İstanbul’da kuruldu. Dernek Başkanı Sami Dündar, aynı zamanda Noel Baba Limited Şirketi’nin de sahibi, Noel Baba hediye servisini yürütüyor, eğlenceler düzenliyor. Çocuklar arasında bir yardımlaşma köprüsü kurmayı amaçlıyorlar. Yani durumu yerinde olan ailelerin çocuklarının artık kullanmadıkları eşyaları daha zor durumdaki ailelerin çocuklarına vermesi için köprü işlevi üstleniyor. Diğer amaçları ise Noel Baba’nın tüm dünyada anavatanıyla özdeşleşmesini sağlamak. Türkiyeli Noel Baba adlı CD, bir süre sonra piyasaya çıkacak. Ayrıca animasyon filmi ‘Demreli Niko’ için de hazırlık yapıyorlar.
İyi de nereden geldi akıllarına Noel Baba?
Dernek Başkanı Dündar ‘cevaplaması güç bir soru’ diye başlıyor: ‘Yaşam politikalarım, fikirlerimle çok alakalı; yardımlaşmayı çok seven bir ailedenim. Biz üç kardeştik ve çevremizdeki aileleri bulurduk, eski eşyalarımızı kapıcı çocuklarına, yoksul kişilere verirdik. Şimdi bunu daha uzaktakiler için yapmak istiyoruz. Şirket olarak da bu güne kadar elde ettiğimiz gelirle Lösemili Çocuklar Vakfı’ndan sokak çocuklarına kadar bir çok vakfa yardım yaptık.’
ÇOCUKLARIN HAYALİNİ YIKMAYIN!
Noel Baba’nın bu topraklarda yaşamış bir zenginlik olduğunu savunan Sami Dündar, efsanenin tarihteki gelişimini bir solukta özetliyor: ‘Derneğimizin din veya siyasetle ilgisi yok, kurucuların hepsi Müslüman ama bu tesadüf. Aziz Nikolaus, Hıristiyanlığın ilk yıllarında, Türkler henüz Anadolu’ya girmeden önce, Antalya’da yaşamış bir din adamı. Kırmızı yanaklı, şiş göbekli haliyle Santa, 19. yy’da çizgi - roman ressamı Thomas Nast tarafından ilk kez çizilmiş, daha sonra Harper’s Weekly dergisinde devamlı serileri yayınlanmıştır. Nast’ın bu çizimleri sırasında Noel Baba, zaman içerisinde değişiklikler göstermiş, daha sonra karakteri biraz daha geliştirilerek, beyaz saçlı, beyaz sakallı, sevimli, göbekli, kırmızı yanaklı bir imaj haline getirilmiştir. Günümüzdeki Noel Baba figürü ise, kızakla dolaşıp çocuklara hediyeler verdiği rivayet edilen çok eski bir Kelt tanrısı ile Aziz Nikolaus’un karışımı. Coca Cola’nın 1931’deki reklam kampanyasında kullanılıp, dünyaya yayılmış. Çeşitli yazarlar ve reklamcılar bu karakteri kullanmış, ama hafızalara kazınan imge Coca Cola afişlerinde kullanılan Haddon Sundblom çizgisi. Bu reklam sayesinde, Coca Cola renkleriyle dizayn edilmiş kostümü, beyaz sakalı ve iri göbeğiyle günümüzün pop idollerinden biri haline geldi.’
Dündar, Coca Cola’nın böyle bir karakter yaratmasının hiç de kötü olmadığını düşünüyor. Ayrıca bir iddiası da, Noel Baba’nın Hıristiyanlıkla ilgisinin olmadığı. ‘Noel Baba’yı tanıtmak Hıristiyanlık propagandası anlamına gelmez. Bugünkü haliyle Santa Claus hiç varolmamış bir kahraman. İki karakterin karışımı. Aziz Nikolaus gerçekten yaşamış, geyikleri yok, havalarda uçmuyor, bir aziz. Bazı öngörüleri var, yardımsever, çok zengin. Zayıf, uzun sakallı ve eşeği var.’
Noel Baba imajıyla oynanması çok rahatsız ediyor Dündar’ı. Bonus Card reklamlarına bu nedenle karşı: ‘Çocukların karşısına hediyesi kalmamış bir adam çıkıyor. Kredi kartı borç verir, hediye vermez; borçtan faiz alır! Noel Baba’yı tabii ki kullansınlar, fakat bütün çocukların dünyasını yıkıp da onu pejmürde göstermesinler. Noel Baba tüm çocuklarındır.’
ANTALYA’DA NOEL BABA VAKFI
Antalya’daki Noel Baba Vakfı’nın kurucu üyesi Muammer Karabulut eski bir gazeteci. Şimdi tek uğraşı vakfın yönetim kurulu başkanlığı. 1993’ten beri Noel Baba etkinlikleri düzenlerken organizasyonu 1996’da bir grup sivil toplum gönüllüsüyle vakıf haline dönüştürmüş. ‘Noel Baba’nın çocuk sevgisini barışla bütünleştirdik, çocukların bu sevgisi masum ve tarafsız, önyargıları yok. Popülaritesinin en büyük nedeni çocuklar. Gazetecilik yaparken bu karakterin Antalya ve Türkiye’ye maledilmesi yolunda çaba gösterdim. 1991’de yola çıktığımızda başarabileceğimize kimse inanmamıştı. Demre’deki ören yerinde mezarı bulunan kişinin nasıl Noel Baba’ya dönüştüğünü araştırdık önce. Cevabı Türkiye’de bulamadık. Zamanla tecrübe kazandık, 1993’te dinler arası diyalogla ilgili ilk etkinliği yaptık. O zaman çok eleştirilmiştik. Aşırı mufazakarlar bir yana rahmetli Barış Manço bile bizi vazgeçirmek için aradı. Dünyaya rezil olacağız; Noel Baba Kuzey Avrupa’yla özdeşleşmiştir, demişti.’
Karabulut’a göre Aziz Nikolaus’un şöhreti aziz vasfı sayesinde önce tüm Hıristiyan dünyasına yayıldı ve sonra Noel Baba’ya dönüştü. ‘Bütün kahramanların mitleri vardır. Aziz Nikolaus, Hıristiyan teolojisi açısından önemli bir kişilik. İznik Konsili’nde ön plana çıkıyor. Tüm azizler gibi koruyuculuk vasıflarına sahip, denizcileri ve çocukları gözetiyor.’
Peki Coca Cola’nın bu karakterdeki payı ne olacak? ‘Coca Cola’nın Noel Baba karakterini çizip kullanma süresi 3 yıl. Ama bundan 200 yıl öncesinde de bir Santa Claus imajı vardı, bunu da Hollandalılar Amerika’ya götürdü. Orada ismi Santa Claus olarak oturdu. Amerika’nın dünyadaki baskın güç olması nedeniyle dünyada Santa Claus ismi yaygın. Ama tüm dünyada bu karakterin altyapısında Aziz Nikolaus var. Noel baba bir imaj. ‘
Karabulut bugünkü Noel Baba karakterinin Hıristiyanlık geleneğinden çok uzak olduğu kanısında. ‘Hediye vermek, çocukları sevindirmek hangi kültürde, hangi ülkede yok? Çocukları sevindirmenin Hıristiyanlık geleneği olduğunu söylerseniz, yaşam alanınızı daraltırsınız. O zaman miladi takvimi, futbolu atarsınız; size hiçbir şey kalmaz. Bu doğru olmayan bir yaklaşım. Biz bunları saçma buluyoruz.’
BBC World 24 Aralık’ta Noel Baba konusunda İtalya ve bize söz hakkı veren bir program yayınlayacak
Artık dünyadaki Noel Baba, Türkiye’de yapılan etkinliklerle şekilleniyor. Noel Baba’nın kemiklerinin Bari’den Demre’ye getirilmesi için yaptığımız çalışmalara ses geliyor. Mesela Frankfurt’ta bir Noel Baba (Noel Baba kılığındaki bir animatör), ‘Kemiklerimi yurduma gönderin’ diyor ve bu haber oluyor. Türkiye’de çok fazla gündeme gelmedi ama dünyada bu konu fazlasıyla gündemde. Bizden başka kimse onun adına etkinlik yapmıyor, yapılanların da derinliği yok, çünkü kültürüne sahip çıkmıyorlar. Aralık ayında tüm haber ajansları bizimle röportajlar yapıyor. BBC World’de 24 Aralık’ta Noel Baba’nın kemikleri konusunda İtalya ve bize söz hakkı veren bir program yayınlayacak. Noel Baba’nın kemiklerinin İtalya’da bulunduğu katedralin girişinde bile bu kemiklerin İtalyan denizciler tarafından Myra’dan getirildiği yazılı. İnkar edilecek tarafı yok. Her yıl 6 Aralık’ta Aziz Nikolaus’u anıyoruz. 1-7 Aralık arasında toplantılar, geziler, kültürel aktiviteler düzenliyoruz. Ayrıca 6 Aralık günü Demre Noel Baba Ören Yeri’nde bir barış duası oluyor, etkinliklere katılan farklı inancın temsilcileri bu duaya katılıyor. Konser veriliyor. Aynı günün akşamı Noel Baba Barış Ödülü Gala Gecesi düzenliyoruz. Bir de kemiklerinin Türkiye’den kaçırıldığı gün olan 20 Mayıs’ta Noel Baba’yı hatırlatma günleri düzenliyoruz. İki yılda bir barış ülkesi seçiyoruz. 2005 yılı etkinlik temamız ‘Barış yolunda cinsel kimlikler.’
Noel Baba Sosyal Yardımlaşma Derneği 3 Aralık 2004’te İstanbul’da kuruldu. Dernek Başkanı Sami Dündar, aynı zamanda Noel Baba Limited Şirketi’nin de sahibi, Noel Baba hediye servisini yürütüyor, eğlenceler düzenliyor. Çocuklar arasında bir yardımlaşma köprüsü kurmayı amaçlıyorlar. Yani durumu yerinde olan ailelerin çocuklarının artık kullanmadıkları eşyaları daha zor durumdaki ailelerin çocuklarına vermesi için köprü işlevi üstleniyor. Diğer amaçları ise Noel Baba’nın tüm dünyada anavatanıyla özdeşleşmesini sağlamak. Türkiyeli Noel Baba adlı CD, bir süre sonra piyasaya çıkacak. Ayrıca animasyon filmi ‘Demreli Niko’ için de hazırlık yapıyorlar.
İyi de nereden geldi akıllarına Noel Baba?
Dernek Başkanı Dündar ‘cevaplaması güç bir soru’ diye başlıyor: ‘Yaşam politikalarım, fikirlerimle çok alakalı; yardımlaşmayı çok seven bir ailedenim. Biz üç kardeştik ve çevremizdeki aileleri bulurduk, eski eşyalarımızı kapıcı çocuklarına, yoksul kişilere verirdik. Şimdi bunu daha uzaktakiler için yapmak istiyoruz. Şirket olarak da bu güne kadar elde ettiğimiz gelirle Lösemili Çocuklar Vakfı’ndan sokak çocuklarına kadar bir çok vakfa yardım yaptık.’
ÇOCUKLARIN HAYALİNİ YIKMAYIN!
Noel Baba’nın bu topraklarda yaşamış bir zenginlik olduğunu savunan Sami Dündar, efsanenin tarihteki gelişimini bir solukta özetliyor: ‘Derneğimizin din veya siyasetle ilgisi yok, kurucuların hepsi Müslüman ama bu tesadüf. Aziz Nikolaus, Hıristiyanlığın ilk yıllarında, Türkler henüz Anadolu’ya girmeden önce, Antalya’da yaşamış bir din adamı. Kırmızı yanaklı, şiş göbekli haliyle Santa, 19. yy’da çizgi - roman ressamı Thomas Nast tarafından ilk kez çizilmiş, daha sonra Harper’s Weekly dergisinde devamlı serileri yayınlanmıştır. Nast’ın bu çizimleri sırasında Noel Baba, zaman içerisinde değişiklikler göstermiş, daha sonra karakteri biraz daha geliştirilerek, beyaz saçlı, beyaz sakallı, sevimli, göbekli, kırmızı yanaklı bir imaj haline getirilmiştir. Günümüzdeki Noel Baba figürü ise, kızakla dolaşıp çocuklara hediyeler verdiği rivayet edilen çok eski bir Kelt tanrısı ile Aziz Nikolaus’un karışımı. Coca Cola’nın 1931’deki reklam kampanyasında kullanılıp, dünyaya yayılmış. Çeşitli yazarlar ve reklamcılar bu karakteri kullanmış, ama hafızalara kazınan imge Coca Cola afişlerinde kullanılan Haddon Sundblom çizgisi. Bu reklam sayesinde, Coca Cola renkleriyle dizayn edilmiş kostümü, beyaz sakalı ve iri göbeğiyle günümüzün pop idollerinden biri haline geldi.’
Dündar, Coca Cola’nın böyle bir karakter yaratmasının hiç de kötü olmadığını düşünüyor. Ayrıca bir iddiası da, Noel Baba’nın Hıristiyanlıkla ilgisinin olmadığı. ‘Noel Baba’yı tanıtmak Hıristiyanlık propagandası anlamına gelmez. Bugünkü haliyle Santa Claus hiç varolmamış bir kahraman. İki karakterin karışımı. Aziz Nikolaus gerçekten yaşamış, geyikleri yok, havalarda uçmuyor, bir aziz. Bazı öngörüleri var, yardımsever, çok zengin. Zayıf, uzun sakallı ve eşeği var.’
Noel Baba imajıyla oynanması çok rahatsız ediyor Dündar’ı. Bonus Card reklamlarına bu nedenle karşı: ‘Çocukların karşısına hediyesi kalmamış bir adam çıkıyor. Kredi kartı borç verir, hediye vermez; borçtan faiz alır! Noel Baba’yı tabii ki kullansınlar, fakat bütün çocukların dünyasını yıkıp da onu pejmürde göstermesinler. Noel Baba tüm çocuklarındır.’
ANTALYA’DA NOEL BABA VAKFI
Antalya’daki Noel Baba Vakfı’nın kurucu üyesi Muammer Karabulut eski bir gazeteci. Şimdi tek uğraşı vakfın yönetim kurulu başkanlığı. 1993’ten beri Noel Baba etkinlikleri düzenlerken organizasyonu 1996’da bir grup sivil toplum gönüllüsüyle vakıf haline dönüştürmüş. ‘Noel Baba’nın çocuk sevgisini barışla bütünleştirdik, çocukların bu sevgisi masum ve tarafsız, önyargıları yok. Popülaritesinin en büyük nedeni çocuklar. Gazetecilik yaparken bu karakterin Antalya ve Türkiye’ye maledilmesi yolunda çaba gösterdim. 1991’de yola çıktığımızda başarabileceğimize kimse inanmamıştı. Demre’deki ören yerinde mezarı bulunan kişinin nasıl Noel Baba’ya dönüştüğünü araştırdık önce. Cevabı Türkiye’de bulamadık. Zamanla tecrübe kazandık, 1993’te dinler arası diyalogla ilgili ilk etkinliği yaptık. O zaman çok eleştirilmiştik. Aşırı mufazakarlar bir yana rahmetli Barış Manço bile bizi vazgeçirmek için aradı. Dünyaya rezil olacağız; Noel Baba Kuzey Avrupa’yla özdeşleşmiştir, demişti.’
Karabulut’a göre Aziz Nikolaus’un şöhreti aziz vasfı sayesinde önce tüm Hıristiyan dünyasına yayıldı ve sonra Noel Baba’ya dönüştü. ‘Bütün kahramanların mitleri vardır. Aziz Nikolaus, Hıristiyan teolojisi açısından önemli bir kişilik. İznik Konsili’nde ön plana çıkıyor. Tüm azizler gibi koruyuculuk vasıflarına sahip, denizcileri ve çocukları gözetiyor.’
Peki Coca Cola’nın bu karakterdeki payı ne olacak? ‘Coca Cola’nın Noel Baba karakterini çizip kullanma süresi 3 yıl. Ama bundan 200 yıl öncesinde de bir Santa Claus imajı vardı, bunu da Hollandalılar Amerika’ya götürdü. Orada ismi Santa Claus olarak oturdu. Amerika’nın dünyadaki baskın güç olması nedeniyle dünyada Santa Claus ismi yaygın. Ama tüm dünyada bu karakterin altyapısında Aziz Nikolaus var. Noel baba bir imaj. ‘
Karabulut bugünkü Noel Baba karakterinin Hıristiyanlık geleneğinden çok uzak olduğu kanısında. ‘Hediye vermek, çocukları sevindirmek hangi kültürde, hangi ülkede yok? Çocukları sevindirmenin Hıristiyanlık geleneği olduğunu söylerseniz, yaşam alanınızı daraltırsınız. O zaman miladi takvimi, futbolu atarsınız; size hiçbir şey kalmaz. Bu doğru olmayan bir yaklaşım. Biz bunları saçma buluyoruz.’
BBC World 24 Aralık’ta Noel Baba konusunda İtalya ve bize söz hakkı veren bir program yayınlayacak
Artık dünyadaki Noel Baba, Türkiye’de yapılan etkinliklerle şekilleniyor. Noel Baba’nın kemiklerinin Bari’den Demre’ye getirilmesi için yaptığımız çalışmalara ses geliyor. Mesela Frankfurt’ta bir Noel Baba (Noel Baba kılığındaki bir animatör), ‘Kemiklerimi yurduma gönderin’ diyor ve bu haber oluyor. Türkiye’de çok fazla gündeme gelmedi ama dünyada bu konu fazlasıyla gündemde. Bizden başka kimse onun adına etkinlik yapmıyor, yapılanların da derinliği yok, çünkü kültürüne sahip çıkmıyorlar. Aralık ayında tüm haber ajansları bizimle röportajlar yapıyor. BBC World’de 24 Aralık’ta Noel Baba’nın kemikleri konusunda İtalya ve bize söz hakkı veren bir program yayınlayacak. Noel Baba’nın kemiklerinin İtalya’da bulunduğu katedralin girişinde bile bu kemiklerin İtalyan denizciler tarafından Myra’dan getirildiği yazılı. İnkar edilecek tarafı yok. Her yıl 6 Aralık’ta Aziz Nikolaus’u anıyoruz. 1-7 Aralık arasında toplantılar, geziler, kültürel aktiviteler düzenliyoruz. Ayrıca 6 Aralık günü Demre Noel Baba Ören Yeri’nde bir barış duası oluyor, etkinliklere katılan farklı inancın temsilcileri bu duaya katılıyor. Konser veriliyor. Aynı günün akşamı Noel Baba Barış Ödülü Gala Gecesi düzenliyoruz. Bir de kemiklerinin Türkiye’den kaçırıldığı gün olan 20 Mayıs’ta Noel Baba’yı hatırlatma günleri düzenliyoruz. İki yılda bir barış ülkesi seçiyoruz. 2005 yılı etkinlik temamız ‘Barış yolunda cinsel kimlikler.’