Televizyonları kapatmak, gazeteleri saklamak yanlış, biz çocuklarımızı bu dünya için yetiÅŸtiriyoruz

Neylan Ziyalar, 15 yıldır Ä°stanbul Ãœniversitesi Adli Tıp Enstitüsü’nde adli pedagog olarak çalışıyor. MaÄŸdur ve fail çocuklarla ilgili araÅŸtırmalar yapıyor.Ãœniversitede, ‘Çocuk suçluluÄŸu ve çocuk maÄŸduriyeti’, ‘Adli psikolojide güncel araÅŸtırmalar’ gibi dersler veriyor. Öğrencilerin yanı sıra polislere, avukatlara ve doktorlara, çocuklarla kriminolojik amaçlı görüşme tekniklerini öğretiyor. Çocuk eÄŸitiminde her ÅŸeyden çok realiteye inanıyor. ‘Televizyonu kapatarak, gazeteleri saklayarak, bilgisayar oyunu oynamasını yasaklayarak bir yere varamazsınız. Bunlar yaÅŸadığımız dünyanın gerçekleri. ÇocuÄŸunuzun dünyaya ayak uydurması için bunları bilmesi gerekiyor’ diyor.n Sizden Türkiye’de bir tane mi var? - Evet. Ben üniversite eÄŸitimimi pedagoji üzerine yaptım. Ardından yüksek lisans ve doktora çalışmalarımı adli bilimler alanında tamamladım. Yani çocuk ve adli bilimleri birleÅŸtirdim.n Siz ne iÅŸ yaparsınız? - Herkes bana bunu soruyor. ‘ÇocuÄŸun adli mekanizma içinde ne iÅŸi var’ diyorlar. Ne yazık ki çocuÄŸun adli mekanizma içinde yeri var. Bir suçun faili ya da bir suçun maÄŸduru olarak. Çocukların fiziksel ve cinsel yönden istismar edildiÄŸi durumlarla çok sık karşılaşıyoruz.n Cinsel istismarı nasıl tanımlıyorsunuz?- Dünya SaÄŸlık Örgütü’nün tanımı şöyle: Cinsel istismar bir yetiÅŸkinin bir çocuÄŸu kendi cinsel uyarımı ya da doyumu için kullanmasıdır. Bazı ülkelerde çocuÄŸun cinsel istismarı söz konusu olduÄŸunda yaÅŸ sınırlamaları getiriliyor. Şöyle ki çocukla arasında beÅŸ ya da daha fazla yaÅŸ farkı varsa o kiÅŸi çocuÄŸu istismar etmiÅŸ gözüküyor.n Çocuklara yapılan taciz de cinsel istismardır deÄŸil mi?- Tabii. Cinsel istismar dendiÄŸi zaman ille de ırza geçme anlaşılmamalı. Yapmış olduÄŸumuz araÅŸtırmalarda ÅŸunu gördük, duhulün olduÄŸu (penis-vajina, penis-anüs giriÅŸinin olduÄŸu) cinsel istismarlar diÄŸerlerine oranla çok daha azdır. Bir yetiÅŸkin bir çocuÄŸun ırzına geçmiÅŸse bu tıbbi muayenede anlaşılır. Ama ırza geçmeden cinsel istismar varsa tıbbi muayenede anlaşılmaz. n Ama siz anlarsınız.- Evet biz bunun için eÄŸitildik. ÇocuÄŸun ifadesini alarak anlattıklarının gerçek mi yoksa hayal ürünü mü olduÄŸunu ortaya çıkarıyoruz.n Cinsel istismara uÄŸramayan bir çocuk neden ‘uÄŸradım’ der? - Birçok nedeni olabilir. Batı’da yaygın olarak karşılaşılan bir durum var. Diyelim ki baba ile anne boÅŸandı. Mahkeme çocuÄŸun velayetini anneye verdi. Annenin bir erkek arkadaşı var. Bir süre sonra baba annenin erkek arkadaşının çocuÄŸu tacizde bulunduÄŸu iddiasıyla velayetin kendisine geçmesini talep ederek dava açıyor. Peki bu çocuk gerçekten tacize uÄŸradı mı? Yoksa babasının anlattığı hikayeyi mi tekrarlıyor? Ä°ÅŸte burada çok özel ve çok teknik bir konu iÅŸin içine giriyor. Çocuk ifadelerinin kriter bazlı analizi. Ben Berlin’de bununla ilgili özel bir eÄŸitim aldım. n Cinsel istismar maÄŸduru bir çocukla görüşürken, görüşme yaptığınız ortam ne kadar önemli? - Çok önemli. Bir kere mutlaka sakin, boÅŸ, az eÅŸyayla döşenmiÅŸ bir odada konuÅŸmayı tercih ediyorum. Mekanda çocuÄŸa ait oyuncaklar, çizgi filmler bulunmaması gerekiyor. Çünkü çocuÄŸun olayın realitesini kavraması ÅŸart. EÄŸer olayı oyun bazında deÄŸerlendirmeye baÅŸlarsak hayal gücü kuvvetle iÅŸin içine giriyor. O zaman gerçekle hayali ayırt etmekte sıkıntı yaÅŸarız. n Kriminolojik amaçlı görüştüğünüz çocukla daha sonra iliÅŸki kurduÄŸunuz oluyor mu?- Hayır bunu bilinçli olarak yapmıyoruz. Çünkü bizim iÅŸimiz terapi deÄŸil. Tedavi deÄŸil, rehabilitasyon deÄŸil. Çocukla görüşme yaparken güven iliÅŸkisi kurmak ilk koÅŸuldur ama hiçbir ÅŸekilde duygusal iliÅŸkinin kurulmaması gerekir. EÄŸer ki çocuÄŸun tedaviye, ÅŸefkate ve terapiye ihtiyacı varsa, ki genelde oluyor, onları ilgili yerlere yönlendiriyorum. n Görüşme maksimum kaç dakika sürüyor?- ÇocuÄŸun yaşına göre deÄŸiÅŸmekle birlikte en fazla 30 dakika. n 30 dakikada sonuca ulaÅŸamadığınız ve bir daha tekrarladığınız görüşmeler oluyor mu? - Nadiren. Uzamaması çocuÄŸun ruh saÄŸlığı açısından gerekli.n Sizin 1998’de verdiÄŸiniz doktora tezinizin konusu ‘Çocukların Cinsel Ä°stismardan Korunması ve Bir EÄŸitim Modeli Önerisi’. Nedir bu eÄŸitim modeli?- O çalışmada çocukların ‘Hayır’ diyebilmelerini öğretmeye çalışıyorduk. Biliyorsunuz bizimki gibi otoriter toplumlarda çocuÄŸun yetiÅŸkine itiraz etmesi, hayır demesi çok güç. Öğretilmesi gereken ÅŸudur: HoÅŸlanmadığın bir durumla karşılaÅŸtığında bir, hayır, istemiyorum de, iki, hemen oradan uzaklaÅŸ, üç, yakındaki güvenilir birine haber ver. Bunun okullarda müfredatın içinde öğretilmesi gerekir. Çünkü bazen tehlike ailenin içinde oluyor.n Sizin ‘Medya ve Çocuk’ baÅŸlıklı bir araÅŸtırmanız var. Medyanın çocuklar üzerindeki etkileri konusunda ne düşünüyorsunuz?- Biz çocuklarımızı bu dünya için yetiÅŸtiriyoruz. BaÅŸka bir dünya yok. Bu dünyanın realitesi de bu. Televizyonları kapatmak, gazeteleri saklamak son derece yanlış. Hiçbir ÅŸekilde ömrünün sonuna kadar onları saklayamazsınız. Saklamak hastalık halidir. Günü geldiÄŸinde dışarı çıkacak, okula gidecek, genç kız ya da delikanlı olduÄŸunda birdenbire bu dünyanın içine düşecek. Siz her ÅŸeyi ondan saklarsanız yaÅŸayacağı uyum süreci çok daha ağır geçecektir. Hatta bana kalırsa hiç uyum saÄŸlayamayacaktır. n Peki ne yapalım? Silahların konuÅŸtuÄŸu dizileri izlemesine izin mi verelim?- Çocukların televizyon izlerken rehberliÄŸe ihtiyacı var. Televizyonu açıp çocuÄŸu karşısına oturtmak ve içeri gidip iÅŸini görmek kolaycı bir yöntemdir. Bu ÅŸartta çocuk neyi görüyorsa, onu nasıl algılıyorsa öyle öğrenir. Ama rehberlik yaparak birçok ÅŸeyin önüne geçebilirsiniz. Diyelim ki ÅŸiddet içerikli bir film izliyor. Filmde kahraman birini öldürüyor. Çocuk bunu şöyle algılıyor: ‘İyi adam kötü adamı öldürüyor.’ Ona izlediÄŸinin aslında bir film olduÄŸunu, gerçek hayatta olsa kiÅŸinin çok canının yanacağını, ölen insanın da bir ailesinin olduÄŸunu söylemelisiniz. ‘Kim bilir annesi ne kadar üzülmüştür’, ‘Baksana ne kadar kanadı’ gibi realite düzlemine çekecek sözler söylemelisiniz.Artık maÄŸdur ya da tanık çocuÄŸun ifadesi mahkeme önünde deÄŸil uzman tarafından kamerayla alınacakYeni Ceza Muhakemeleri Yasası, adli mekanizmada çocukla ilgili çalışanları sevindirecek bir karar aldı. Artık maÄŸdur çocuÄŸun ya da tanığın ifadesi mahkeme önünde deÄŸil uzman aracılığıyla tek bir kerede görüntülü ve sesli kaydedilerek alınacak. Bir suçun maÄŸduru olmuÅŸ çocuk bir kere o olay anında büyük bir travma yaşıyor. Savcıya anlatıyor ikinci travma. Mahkemeye çıkıyor üçüncü travma. Olayın her anlatılışı bir travma. Bunun önüne geçmenin tek yolu çocuÄŸun ifadesinin bir kerede alınması. Bu 1 Nisan’dan itibaren yürürlüğe girecek.Dört yaşındaki çocuk mastürbasyon yaparsa ne yapacaksınız?Çocuk her ÅŸeyi merak eder. Şüphesiz kendi bedenini de merak eder. Bu ilgiler pedagojik anlamda rahatsız edici deÄŸildir. Evet bazı çocuklar özellikle dört-beÅŸ yaÅŸlarına geldiklerinde mastürbatif davranışlarda bulunur. Aileler bundan çok hoÅŸlanmaz. Hatta uluorta yapıldığında rahatsız olurlar. Bu noktada aileler sert çıkmamalıdır. ÇocuÄŸa yaptığının ayıp ya da günah olduÄŸunu söylememelidir. Bu konuyla hiç ilgilenmiyormuÅŸ gibi yapıp onun ilgisini baÅŸka tarafa çekmelidir.ÇOCUÄžA VERÄ°LECEK DÖRT MESAJEÄŸer bir çocuk başına bu türden bir hadise geldiÄŸinden bahsediyorsa birinci temel prensip çocuÄŸa inanmak ve güvenmektir. Dört temel mesajı çocuÄŸa vermek gerekir. 1) Sana güveniyorum, inanıyorum. 2) Ãœzüldüm ama bana bunu söylediÄŸine sevindim. 3) Bana güvenebilirsin, sana mutlaka yardım edeceÄŸim. 4) Bu senin suçun deÄŸil. Aksi takdirde çocuklar bu olayları yetiÅŸkinin yaptığı kötü bir davranış olarak deÄŸil de ‘Herhalde ben bir yerde yanlış yapmış olmalıyım ki bana bu yapıldı’ diye düşünüyorlar.TÄ°NERCÄ°LER KAPKAÇÇI DEĞİLSokak çocukları bütün metropollerin derdi. Ben tinerci çocukların haksızlığa uÄŸradığını düşünüyorum. Sanki sokakta iÅŸleyen bütün suçların faili bu çocuklarmış gibi yansıyor. Olamaz. Ben bu çocuklara karşı çok ciddi önyargılar olduÄŸunu düşünüyorum. Her ÅŸeyi bunların üstüne atmak bazı grupların da iÅŸine geliyor. Kapkaç olaylarını yapanlar tiner kullanan çocuklar deÄŸil.Â