En zor maç ona denk geldi! Dünya Kupası yöneten ilk kadın Stéphanie Frappart'ın hikayesi...
Güncelleme Tarihi:
FIFA, 2022 Dünya Kupası E Grubu'nda Kosta Rika ile Almanya arasında oynanan maçı yöneten Fransız hakem Stephanie Frappart, 92 yıllık Dünya Kupası tarihinde düdük çalan ilk kadın hakem unvanını aldı. Hem de zorluk derecesi çok yüksek bir maçta. Erkek egemen bir spor branşı olan futbolun içinde kararları, yeteneği ve liderlik vasfıyla ön plana çıkan 38 yaşındaki Frappart'ın hikâyesi...
Dün akşam Saat 22.00’de Al Bayt Stadı stadyumunda Dünya Kupaları tarihinde bir ilk gerçekleşti. Futbolcuların önünde kendinden emin adımlarıyla yürüyen Stéphanie Frappart (Fransa), Neuza Back (Brezilya) ve Karen Diaz’den (Meksika) oluşan kadın hakem üçlüsü, Almanya’nın Kosta Rika'yı 4-2 mağlup ettiği E Grubu üçüncü ve son maçını yönetti.
Kişisel tarihinde birçok ilke imza atmış Fransız hakem Stephanie Frappart (38) 1930'dan bugüne düzenlenen 92 yıllık Dünya Kupası tarihinde düdük çalan ilk kadın hakem unvanını aldı.
Almanya'nın elenmesiyle sonuçlanan zorluk derecesi oldukça yüksek maçı yöneten tecrübeli hakem, soğukkanlılığı ve özgüveni ile dikkat çekti.
Peki ama turnuva tarihine geçen karşılaşmada kararlarıyla başarılı bir yönetim sergileyen Frappart’ın ilham dolu yaşam öyküsü kadın hakemler için nasıl bir anlam taşıyor? İşte tarihe geçen hakem…
This Thursday, an all-female refereeing trio will take charge of a men’s @FIFAWorldCup match for the first time.
— FIFA.com (@FIFAcom) November 29, 2022
Stéphanie Frappart will be joined by assistants Neuza Back and Karen Diaz in overseeing @fedefutbolcrc against @DFB_Team.
History in the making! 🙌 pic.twitter.com/KusT7SOUn9
‘HEPİMİZ İÇİN BÜYÜK BİR BAŞARI’
Fransa Ligue 1’de de uzun süredir maç yöneten ve adını ilk olarak tüm dünyaya, İstanbul’da 2019’da düzenlenen UEFA Süper Kupa finalinde düdük çalarak duyuran 38 yaşındaki Frappart, geçen sene 2022 FIFA Dünya Kupası Elemelerinde görev yapan ilk kadın hakem, 27 Mart 2021'de Hollanda'nın Letonya'yı 2-0 mağlup ettiği maçı yönetmişti.
Felekten bir geceElbette, 2022 Dünya Kupası’nda maç yöneten hakemler arasında, Frappart, Back ve Diaz üçlüsüyle sınırlı değil. Ruanda'dan Salima Mukansanga, Japonya’dan Yoshimi Yamashita ve ABD'den Kathryn Nesbitt bulunuyor.
Frappart için 2022 Katar Dünya Kupası adeta sürpriz olmuş. Mayıs ayında FIFA tarafından yapılan görevlendirmeyi öğrenen Fransız hakem CNN Sports’a verdiği demeçte, “Duyduğumda inanamadım; ancak iki-üç dakika sonra Dünya Kupası’nda bir maç yönetmenin ne kadar büyük bir şey olduğunu anladım. Bu sadece benim için değil, aynı zamanda ailem ve diğer Fransız hakemler için de önemli bir başarıydı” ifadesini kullandı.
Oyunu yöneten kadın20 yıl boyunca erkek liglerinde hakemlik yapan Lale Orta, Türkiye’nin FIFA Kokartlı ilk kadın hakemi, ilk kadın futbol antrenörü, ilk kadın maç spikeri, ilk kadın Merkez Hakemler Kurulu Üyesi, ilk kadın UEFA gözlemcisi ve ilk kadın UEFA eğitimcisi.
FRAPPART KARİYER BASAMAKLARINI NASIL TIRMANDI?
FIFA’nın Frappart’ı seçmesinin altında, hiç şüphesiz kariyeri boyunca gösterdiği önemli başarıların yanı sıra, özverisi ve yetenekleriyle birçok ilke imza atması var.
Paris banliyösü Le Plessis-Bouchard’da 14 Aralık 1983 yılında dünyaya gelen ve doğa ile iç içe büyüyen Frappart, babadan futbol sevdalısı bir çocuk olarak yetişti. Daha 13 yaşında onu diğer yaşıtlarından ayıran en büyük farkı meşin yuvarlağın peşinden saatlerce koşturmasıydı.
19 YAŞINDA DÜDÜK ÇALMAYA BAŞLADI
Onun futbolla kurduğu yakın ilişkiyi fark eden babası genç yaşındaki Frappart’ı F.C. Herblay-sur-Seine ve daha sonra FC Pierrelaye futbol kulüplerine yazdırdı. Frappart, daha o yaşta orta sahadaki başarılarıyla göz doldurmaya başladı.
Frappart, erkeklerin oyununda ilkleri gerçekleştirmek için inatla çalıştı. 18’inde aktif futbolculuk kariyerine paralel olarak hakemlik kursuna yazılan Frappart, bu dünyanın içinde tek başına olduğunu çok erken yaşta anladı.
Kursu başarıyla tamamlayan ve amatör lig maçlarında boy göstermeye başlayan Frappart, daha 19 yaşında erkeklerin oyununda düdük çalmaya başladı. Başarılıydı; kararlıydı ve her şeyden önemlisi sahada olması kadın-erkek herkese ilham veriyordu.
Türk futbolunun ilklere imza atmış olan Orta ve arkadaşları kadın futbolunu yaygınlaştırmak ve bir kadın ligi kurmak için çalışmalar yürütmüş bir isim. O dönemki çabalarına değinen Orta, “Bir kadın antrenör olması gerektiğini düşündük. Kadın liglerinin kurulması için yapılan toplantıda kim bu antrenörlük kurslarına gitmek ister dediler. Ben ve arkadaşım el kaldırdık. Ancak kota var. Sadece bir kadın kabul edebiliriz dediler. 1985 yılında arkadaşım ve ben yazı tura attık. Ben kazandım. Sarıyer’deki antrenörlük kursuna başladım” diyor.
BAŞARI ÜSTÜNE BAŞARI…
Frappart, 2011'de Fransız üçüncü ligi olan Championnat Ulusal'da hakemlik yapmaya başladı. Üç yıl sonra Fransa ikinci ligi olan Ligue 2'de hakemlik yapan ilk kadın oldu. Ardından Kanada'daki 2015 FIFA Kadınlar Dünya Kupası'nda görev aldı.
3 Aralık 2018'de Fransa'daki 2019 FIFA Kadınlar Dünya Kupası'nda görev yapmak üzere atanan Frappart, başarılı performansı sonrasında, Amerika Birleşik Devletleri ile Hollanda arasında oynanan turnuvanın finalini yönetti. Uluslararası turnuvalarda gösterdiği başarılar onu zirveye taşıdı.
Yıllardır büyük bir özveriyle sergilediği hakemlik kariyerinde dönüm noktasına gelen 38 yaşındaki Fransız hakem, Nisan 2019'da Ligue 1'de görev alacak ilk kadın hakem unvanının sahibi oldu. Bunun arından, Frappart ilk olarak 28 Nisan 2019'da SC Amiens ile RC Strasbourg arasındaki karşılaşma için görevlendirildi.
2 Aralık 2020'de Juventus ile Dinamo Kiev arasında oynanan UEFA Şampiyonlar Ligi maçının hakemliğini yaparak Şampiyonlar Ligi'nde düdük çalan ilk kadın hakem olması Frappart’ı gündeme taşıdı. Ama 38 yaşındaki Fransız hakemin başarıları bununla sınırlı kalmadı.
Mart 2021'de Frappart, Hollanda ve Letonya arasındaki resmi maçla FIFA Dünya Kupası elemelerinde görev yapan ilk kadın hakem oldu.
Orta, hem isteği hem başarısı hem de kaderin onun tarafını tutmasıyla antrenörlük kursunda çok başarılı oluyor. O günleri aktaran başarılı hakem, “Ben tam 20 sene hakemlik yaptım. 20 senem mücadeleyle geçti. Hep yerimi korumak ve ‘daha yukarıya nasıl çıkarım’ diye hedefler koydum. Ben hedefi büyüttükçe önüme engeller çıktı. UEFA kokarttım geldiği zaman, diğer hakemlere yaptıkları gibi törenle vermek yerine toplantılarda elime tutuşturuverdiler. Ancak bugün görüyoruz ki, 2019 yılı Süper Kupa maçını bir Fransız kadın hakem yönetti. Önemli olan fiziksel performans, hakemlik yeteneği ve yöneticilik vasfıdır" diyor.
‘KADIN HAKEM OLARAK BİR ROL MODEL GİBİYİM’
“2019’da çoğu insan beni sokakta gördüğünde yanıma gelip tanışmak istiyordu. O noktadan sonra hayatımın değiştiğini hissediyordum” diyen Frappart, “Dolayısıyla kadın hakem olarak bir rol model gibiyim. Bunun aynı zamanda toplumda ve iş hayatında kadınların daha fazla sorumluluk alması konusunda ilham verdiğini düşünüyorum” ifadesini kullandı.
Fakat CNN’in haberine göre, futbolda toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik bu tarihi adımların atıldığı turnuvanın ev sahibi ülkesinde kadın haklarına yönelik ciddi kısıtlamaların olması bariz bir çelişki olarak görülüyor.
CNN’in bu husustaki sorularını yanıtlayan Frappart, “Dünya Kupası hazırlıkları için Katar'da birçok kez bulundum. Her zaman da iyi karşılandım. Katar’da hayat şartlarının nasıl olduğunu bilmiyorum. Oraya gitmeye ya da Dünya Kupası’nı orada düzenlemeye ben karar vermedim” açıklamasında bulundu ve şunları ekledi:
“Şimdiden bir şey söylemek zor ama umarım ki bu Dünya Kupası, Katarlı kadınların hayatını iyileştirir.”
‘HAKEM HATASI, OYUNCUNUN HATASINDAN FAZLA GÖZE BATAR!’
Dünya Kupası gibi çok büyük bir organizasyonda maç yönetmenin baskısı tahmin edilenin çok daha üstünde. Sky Sports'un tahminlerine göre, bir hakem tek bir maçta 245’ten fazla karar verebilir. Sadece küçük bir hata ise Dünya Kupası'nın kaderini değiştirmeye yetebilir.
“Bir hakemin hata yapması, bir oyuncunun yanlışından daha fazla göze batar” diyen Frappart, hakem hatalarının turnuvanın kaderi için ciddi sonuçları olabileceğini belirtiyor ve ekliyor:
“Kaybettiğinizde bunun takımın hatası değil, hakemin hatası olarak olduğunu söylemek kolaydır!”
“Her kararın önemli olduğunu ve takım için bir fark yaratacağını biliyorsunuz” diyen Frappart, mahallî liglerde yaşadığı zorlukların daha fazla olduğunu esprili bir dille ifade etiyor:
“Amatör kulüplerin maçlarını yönettiyseniz, yakından tanıdığınız seyircilerin üzerinizde yarattığı baskının çok daha zor olduğunu bilirsiniz.”
“Futbol erkek oyunudur mantığına sahip bir Türkiye’de kadının hakem olarak görev yapmasını sindirmeleri de kolay olmadı. Örneğin bana ‘Ya hata yaparsan o zaman biz ne açıklama yaparız kamuoyuna’ diyen yöneticiler oldu. Ben de onlara ‘Erkek hakem hata yapınca ne diyorsanız benim için de aynı şeyi söylersiniz’ demiştim. Önemli maçlara beni atamaktan çekiniyorlardı. Aynı kişiler yıllar sonra ‘Bizi affedebilecek misin senin hakkını yedik’ dedi.”
Lale Orta'KADINSANIZ, KENDİNİZİ HER FIRSATTA ONLARA KANITLAMANIZ GEREKİYOR!'
Özellikle, kadın futbol hakemlerinin sürekli mercek altında olduğunu söyleyen Frappart, kadınların geleneksel olarak erkeklerin egemen olduğu “futbol” ve “otoriterlik” alanına girdiği için pek hoş karşılanmadığını ifade ediyor.
38 yaşındaki Fransız hakem, “Sadece futbolda da değil, bence bir kadın olarak her yaptığınız işte mercek altındasınız. Her fırsatta, bulunduğunuz göreve layık olup olmadığınızı kanıtlamanızı kanıtlamanız gerekiyor. Bunu sağlıyorsanız devam etmenize izin çıkıyor!” açıklamasında bulundu.
‘ATILAN BU ADIM FUTBOLUN HERKESE AÇIK OLDUĞUNU GÖSTERECEK’
Gelinen noktada, Stephanie Frappart futbolun tabularını yıktı. Kosta Rika–Almanya maçı öncesi Fransız hakemle ilgili soruları yanıtlayan Kosta Rika teknik direktörü Luis Fernando, Frappart'ın Dünya Kupası'na hakem olarak atanmasını “Çok cinsiyetçi bir sporda” ileriye yönelik atılmış doğru bir adım olarak nitelendirdi ve ekledi:
“Futbolun bu noktaya gelebilmesi oldukça zor oldu. Bence atılan bu adım futbol için olumlu olacak. Özellikle, futbolun herkese açık olduğunu gösterecek.”
Ruandalı hakem Salima Mukansanga ise CNN Sport'a verdiği demeçte, kendisi için rol model olabilecek bir kadın hakemi daha önce görmediğini söyledi. “Çok çalıştım ve erkeklerin şekillendirdiği dünyanın içinde onların hayallerini takip ettim. Çünkü etrafımda örnek alabileceğim başka bir kadın hakem yoktu” diyen Mukansanga:
“Ruanda'da iki kez Dünya Kupası'na giden tek bir hakemimiz vardı. O bana ilham verdi ve ben de onun gibi olmak için çok çalıştım.”
KADIN HAKEMLERİN SAYISI 4 YILDA YÜZDE 72 ARTTI
Kadınların hakemlik yapmasının ve Dünya Kupası gibi büyük turnuvalarda maç yönetmesinin daha fazla kadını hakemliğe teşvik edeceğini düşünen Frappart’nın hayali yavaş yavaş gerçek oluyor.
Futbol Birliği’ne (FA) göre, Frappart gibi hakemlerin oluşturduğu etki şimdiden meyvelerini vermeye başladı. İngiltere’de 2016-2020 yılları arasında kadın hakemlerin oranında yüzde 72’lik bir artış kaydedildi.
Kadın hakemlerin sayılarının hızla arttırılması için örneklerin çoğaltılması gerektiğini ifade eden Frappart, “Maçları izlerken karşınıza daha fazla kadın hakem çıktığında, kadınlar için bunun anlamı ‘bunu yapmam mümkün’ olacaktır. Eğer kadın hakemleri görmezseniz onlardan ‘ben hakem olmak istiyorum’ demelerini de bekleyemezsiniz” dedi.