Sanal albümün Türkiye’deki öncüleri Ceza, Zeynep Casalini, Zardanadam, Yakup

İnternetten bedava şarkı ilk kez yayınlanmıyordu ama bu kadar ünlü bir grubun da bu yönteme başvurması, dünya müzik piyasasında şu anda yaşanan büyük dönüşümün bir göstergesiydi. Türk müzisyenler arasında da aynı yöntemi benimseyenler var. Zardanadam, Yakup grupları, Ceza ve Zeynep Casalini bu yolu deniyor. Peki neler oluyor? Mağazalardan albüm satın almayacak mıyız artık? Müzik bundan sonra internet aracılığıyla bedava mı olacak?

İnternetten bedava şarkı yayınlamak yeni değil. Songslide.com web sitesine kayıt yaptıran sanatçılar şarkılarını dinleyicilere sunuyor. Müzik şirketleriyle sorun yaşayan müzisyenler de en son çalışmalarını kendi sitelerinde yayınlıyor. Amerikalı pop yıldızı Prince, yeni bir pazarlama tekniğiyle müzik şirketlerinin ve marketlerinin tepkisini çekti: Mail On Sunday gazetesiyle anlaştı, yeni albümünü pazar günü gazete promosyonu olarak verdi. Prince’in bir diğer fikri, Londra’daki konserlerine gelenlere bedava albüm dağıtmaktı.

Ama asıl tartışma, geçen ay İngiliz rock grubu Radiohead’in bu yöntemle albümünü pazarlaması oldu. Grup 2003’te müzik şirketi EMI ile kontratı bitince hiçbir şirketle anlaşma yapmadı. Geçen ekim ayında yeni albümünü internetten ücretsiz yayınlayacağını açıklayarak piyasayı şoka uğrattı. İsteyen www.inrainbows.com sitesine girerek albümü indiriyor. Ödenebilecek en yüksek tutar 100 sterlin, en düşük tutar ise 0 sterlin. İndirenlerin yaklaşık yüzde 38’ininpara ödediği tespit edildi. Grup böylece iki ayda 10 milyon dolar kazandı. Oasis ve Jamiroquai gibi gruplar da Radiohead’in izinden gideceklerini açıkladılar.

İSTEYENE DE CD’YE BASIP KARGOYLA YOLLUYORLAR

Türk müzisyenler, bu konuda Batılı meslektaşlarından geri değil. 2001’de kurulan Zardanadam Grubu, Tamamböceği ve Korsan adlı albümlerini, Süreyya ve Sevgililer Günü adlı şarkılarını zardanadam.com adlı sitelerinde bedava sundular. Şarkıları illa bir CD üzerinde dinlemek isteyenlere de sadece masraf alarak postayla iletiyorlar. Bu yolla Tamamböceği 5 bin, Korsan ise 7500 kopya yollandı.

Ama grup, 2005’te üçüncü albümü Dibini Gör’ü klasik yöntemle, Müzik Mahsülleri Ofisi etiketiyle yayınladı. Böylece şarkıları ilk kez müzik marketlere ulaştı. "Bu sayede tanındık, röportajlar verdik, konser sayımız arttı" diyorlar. Yani klasik yöntem, her şeye rağmen etkili. Ama Zardanadam, dördüncü albümü Kalbim Yok’u yeniden internet üzerinden bedava yayınlamaya karar verdi. Bunun nedeni, özgürlük: "Böylece müziğe konsantre oluyoruz. Plak şirketlerine, menajerlere, prodüktörlere kendimizi beğendirmek zorunda değiliz."

Grup kazancını konser gelirlerinden sağlıyor. Albümün internetten indirilme sayısı 35 bine, bazı şarkıların indirilme sayısı da 100 bine ulaştı. Türkiye’de albümlerini şirketlerden çıkaran birçok rock grubunun bu rakamların yarısına bile ulaşamadığını üstüne basarak söylüyorlar. "Plak şirketlerinin kendilerini yenilemeleri, gelişmelere ayak uydurmaları gerekiyor. Bu eğilim hız kazanacak ve müzik endüstrisinin geleceği bu yönde olacak."

BİR ŞİRKETE BAĞLI OLSAYDIM DA DENERDİM

MTV Avrupa Müzik Ödülleri’nde bu yıl Avrupa’nın Yeni Sesleri kategorisinde, Türkiye’yi temsil ederek üçüncü olan Yakup Grubu, yeni albümü Kaos’u www.yakup-rock.com’da ücretsiz indirilecek şekilde yayınladı. Grubun kurucusu Yakup Trana, plak şirketleriyle yaşadıkları sorunların etkili olduğunu anlatıyor: "Müzik endüstrisinin içinde bulunduğu kaos bize bu kararı aldırdı. Zaten Türkiye korsan olarak ücretsiz MP3 indirme konusunda dünyada birinci. Üstelik bedava yayınlayarak albümün dağıtım sorununu ortadan kaldırıyoruz."

Zeynep Casalini de, üç hafta önce yeni şarkısı Nilüfer’i ücretsiz olarak zeynepcasalini.com.tr adresinde yayınladı. Müzik şirketi TMC’den ayrılan Casalini, herhangi bir şirkete bağlı olsaydı da yine bu şekilde şarkı yayınlamanın yollarını arayacağını söylüyor. Casalini, şarkıcıların artık albümden para kazanmalarının zor olduğunu belirterek maddi kazancın konserlerden elde edildiğini vurguluyor.

CEZA’NIN SINGLE’INI 100 BİN KİŞİ İNDİRDİ

Ceza müziğe başlamasının 10. yılı şerefine çıkardığı "Evin Delisi" isimli maxi single’ını geçtiğimiz hafta, cezafan.com web adresinde ücretsiz olarak yayınladı. Single kısa sürede 100 bin internet kullanıcısı tarafından indirildi. Ceza, "Aslında bu 10. yıl albümünü CD olarak çıkarıp tüm gelirini kimsesiz çocuklara ve eğitim kurumlarına bağışlayacaktım fakat plak şirketlerinin konuya maddi olarak yaklaşması kararımı hızlandırdı" diyor. Ceza, ileriye dönük planları olduğu için plak şirketinden ayrılmış. "Konser, reklam ya da buna benzer şeylerden az çok kazanıyorum" diyor. "Şarkıların korsan yolla internetten indirilmesi, hiç hakkı olmayanların kazanç sağlamasına yol açıyor. Böyle olacağına, biz bedava dağıtalım, haksız kazanç ortadan kalksın." Ceza, konserlerine gelenlere albümünü CD formatında ücretsiz olarak dağıtmayı da düşünüyor.

MÜYAP Bu böyle gitmez

MESAM Bizim için fark etmez

Peki internetten dağıtılan şarkıların telif hakları ne olacak? Müzik şirketlerini ve müzik yapımcılarını MÜYAP, besteci ve söz yazarlarını MESAM, şarkıcıları MÜYOR temsil ediyor. Bir şarkı, kamuya açık bir yerde çalındığında bütün bunlar telif hakkı alıyor. İnternetten bedava şarkı pazarlandığında, en fazla kayba uğrayacak olan müzik şirketleri. Çünkü aradan çıkmış oluyorlar. MÜYAP Genel Sekreteri Ahmet Asena, "Müzik sektörü dünyada fiziki satışların düşmesinden dolayı gelir kaybı içerisinde. Sanatçılar yeni modelleri deniyor. İnternetten ücretsiz şarkı yayınlamak da gelişen bir model. Bunun tanıtım olarak pozitif etkileri olabilir ama ticari olarak devam ettirilmesinin çok zor olduğunu düşünüyorum" diyor. Ancak müzik yapımcıları veya müzik şirketleri, fiziki albümün yanı sıra sanal albüm de yapmaya başlarlarsa, MÜYAP onların da telif haklarını izleyebilecek.

Müzik eserleri sahiplerini temsil eden MESAM’ın Lisanslama ve Dağıtım Direktörü Bülent Eröz ise, albümün fiziki veya sanal olmasının kendilerini bağlamadığını söylüyor: "Bence web üzerinden bedava şarkı yayınlama eğilimi müzik endüstrisinde bir dönemi bitirip başka bir dönemi açacak bir hareket olacak. Eser sahiplerinin hakları adil bir şekilde ödendiği sürece bizim açımızdan sorun yok."

PEKİ ONLARLA ÇALIŞANLAR NASIL PARA KAZANACAK

Türkiye’de sanal albüm yapan müzisyenler, albümün oluşumu için emek harcayan kişilerin ücretlerini ve diğer masrafları ya kendileri karşılıyor ya da arkadaş hatırı, amatör ruh gibi duygusal faktörler devreye giriyor. Örneğin Yakup’un albümü Kaos’un kaydı ABD’de yapılmış, 15 bin dolarlık masrafı grup elemanları üstlenmiş. Ceza’nın sanal albümünde yakın dostları emek vermiş. Ancak sanal albüm işinin yaygınlaşması için, bu sorunun daha profesyonel olarak çözülmesi gerekiyor.