Omikron nedir, ne değildir?

Omikron hakkında kulaktan kulağa yayılan söylentilerin ne kadarı doğru? Omikron bir süre sonra Delta ve Omikron karışımı olan Delmikron’a dönüşecek mi? Omikron’a yakalanmak bağışıklık sağlamıyor mu, kısa sürede yeniden kapmak mümkün mü? Omikron pandeminin sonunu getirecek mi, yoksa dünyayı yeni ve daha tehlikeli bir sürece mi sürükleyecek? Tüm dünyayı kuşatan son varyant Omikron’u yakından tanıyalım...

'TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIK İÇİN YÜZDE 85 ÜZERİ TAM AŞI ŞART’
Dr. Sevgi Salman Ünver (Moleküler biyoloji ve genetik uzmanı)

Omikron vakaları hızla artıyor. En bulaşıcı varyant olduğu söyleniyor. En çok kimler tehdit altında? Nasıl bir varyant bu? Diğerlerinden farkları neler?

Omikron ortaya çıktığı Güney Afrika’dan birkaç hafta içinde birçok ülkeye yayıldı. Yayılım hızı Vuhan’da çıkan ilk varyant SARS-COV-2 ve son iki yıllık süreçte ortaya çıkan Alfa, Beta, Gamma ve Delta’ya göre çok daha hızlı. Omikron, görüldüğü ülkelerde 1-3 hafta içerisinde hâkim varyant haline geliyor. Biyolojik olarak oluşan değişim; virüsün hücre içine girişini kolaylaştırırken bağışıklık sisteminden kaçmasını da sağlıyor. Bu değişimlerin en önemlileri ‘spike’ proteinindeki 32 önemli mutasyonla virüsün hücreye bağlandığı uçta oluşan 10 yeni mutasyon.

Bu değişimler aşılarla ya da daha önce COVID-19 hastalığı geçirerek kazanılan antikorlardan da gizlenmeyi kolaylaştırıyor. Ancak aşıları tamamlanmış ve özellikle hatırlatıcı dozu da yapılan kişilerde hastalığın seyri hafif olurken, aşısızlar ve bağışıklık sisteminde sıkıntısı olan kişiler için tablo ciddi seyredebiliyor. Hastaneye yatış, yoğun bakım ihtiyacı ve ölümlerin büyük bir kısmı aşısız kişiler ya da bağışıklık sisteminde sıkıntı olan yaşı ileri kişiler.

Öte yandan, Omikron çocuk ve gençler arasında da hızlı yayılıyor. Son 2 haftada Amerika ve İngiltere’de çocukların hastaneye yatışları neredeyse 2 kat arttı. Bunun yanı sıra 20-30 yaş arası kişilerden de hastaneye başvurular hızla artıyor.

Üç doz BioNTech aşı olanlar da Omikron’dan kaçamıyor. Korunmanın yolu nedir?

Aşılar, özellikle hatırlatıcı üçüncü dozlar Omikron dahil tüm varyantlara karşı ciddi bir koruma sağlıyor. Aşılı kişilerin bir kısmı virüsü alıp COVID-19 pozitif olsa da hastalığı büyük oranda hafif ya da semptomsuz geçiriyor. Üçüncü doz aşının koruyucu etkisi Omikron’un baskın varyant olduğu ülkelerdeki hastane verilerinden net olarak görülüyor. Hastaneye yatış ya da ciddi semptomlar, hatırlatıcı dozu olan kişilerde çok nadir görülüyor.

Delta ve Omikron birleşiminden oluşan Delmikron’dan bahsediliyor. Bu ne kadar doğru?

Aynı kişide birden çok varyantın bulunması mümkün. Bu tür vakalar da tespit edildi. Hem Omikron gibi hızlı bulaşması hem de Delta gibi ciddi hastalık tablosu oluşturması mümkün. Bunun yanı sıra aynı kişide iki varyantın olması farklı mutasyonların oluşmasına da neden olabilir. Aslında Omikron varyantının diğer bir riski de; çok sayıda kişiye çok hızlı bulaşması... Bu yeni mutasyonlar için fırsat bulmasını sağlayabilir.

mOmikron kapanların önemli bir bölümü hastalığı hafif semptomlarla atlatıyor. Bu varyant pandeminin sonunu getirebilir mi?

Bu mutasyonla daha tehlikeli bir hale de gelebilir, daha az tehlikeli bir varyanta da dönebilir. Değişimlerin hangi yönde gideceğini elimizdeki verilerle öngörmek henüz mümkün değil. Şu çok açık ki bu Omikron hâlâ ciddi oranda öldürücü ve hastaneye yatmayı gerektiren hastalık tablosu oluşturuyor. Yani pandeminin sonunu getirecek, toplumsal bağışıklıkla üstesinden gelinmiş olan, mevsimsel viral hastalıklar gibi bir hale dönüyor demek için çok erken. Mevsimsel gribe göre hâlâ ölüm oranı kat kat fazla. Pandemi devam ettiği sürece kişisel ve toplumsal bağışıklığı sağlamaktan başka çözüm mümkün değil. Toplumsal bağışıklık için bu varyantın bulaşma hızı düşünüldüğünde toplumun yüzde 85 ve üzerinin tam aşılı olması gerekir. Kişisel koruma içinse hatırlatma dozlarının yapılmış olması önem taşıyor.

‘OMİKRON’LA BAHARA, YAZA PANDEMİ BİTEBİLİR’
Prof. Dr. Derya Unutmaz (Bağışıklık sistemi uzmanı)

Aynı anda hem COVID-19 hem de influenza’ya yakalanan hastalar olduğu söyleniyor. Buna da ‘flurona’ deniyor? Aynı anda
ikisini de kapmak mümkün mü?

Evet, mümkün ancak oldukça nadir bir durum. Her iki virüs de şu an sahada, ikisini birden kapma ihtimaliniz düşük olsa da durum tehlikeli.

Omikron vakaları hızla artıyor. En bulaşıcı varyant olduğu söyleniyor. En çok kimler risk altında?

En çok aşısız olan grup, aşı dozları eksik olan kişiler, kronik hastalığı olanlar ve yaşlılar risk altında. Omikron vakaları inanılmaz bir hızla artıyor.

Üç doz BioNTech aşı olanlar da Omikron’dan kaçamıyor. Bu varyanttan korunmanın yolu nedir?

Üçüncü doz aşıdan sonra enfeksiyondan korunma yüzde 70’e kadar yükseliyor ancak üç doz olanlar dahi enfeksiyon kapabiliyor. Üçüncü doz aşı, ağır hastalığa karşı yüzde 95’lerin üstünde koruyuculuk sağlıyor. İki doz aşının da ağır hastalığa karşı koruyuculuk sağladığını biliyoruz. Hepsinde olduğu gibi bu varyanttan korunmanın da yolu aşı olmak. Yoğunluk çok fazla olduğu için maskeleri çok iyi takmak lazım. Kapalı alanlarda çift maske ya da N95, KN95 dediğimiz maskeleri kullanmak gerekiyor. 

Omikron kaptıktan kısa bir süre sonra tekrar Omikron kapılabildiği iddia ediliyor. Vücut aynı varyanta karşı antikor üretmiyor mu? Kısa süre içinde tekrar kapmak mümkün mü?

Genel olarak mümkün değil. Hemen herkeste bağışıklık oluşur. Ancak bağışıklık bastıran ilaç kullananlarda bu durum yaşanabilir ama bunun ihtimali çok düşük.

Son günlerde ayrıca Delta ve Omikron birleşiminden oluşan ‘Delmikron’dan bahsediliyor. Hem bulaşıcı hem de ağır geçirilen... Bu ne kadar doğru?

Bu yeni bir varyant değil. İki varyantın aynı anda kapılmasından bahsediliyor. Ancak bu da şu anda çok nadir bir durum. Dünyanın neredeyse tüm ülkelerinde Delta, Omikron’la rekabet edemiyor. Omikron varyantı tüm dünyayı sarmış durumda. Birkaç hafta önce Amerika’da çok nadir görülen bir durumdu ancak şu an endişe edilecek bir şey yok.

Omikron kapanların önemli bir bölümü hastalığı ayakta ya da evde hafif semptomlarla atlatıyor. Bu varyant pandeminin sonunu getirebilir mi?

Evet, çoğu kişi bu varyant sonrası hastalığı evinde hafif atlatıyor, bunun sebebi toplumun çoğunun aşılı olması. Belli bir bağışıklık kalkanı oluştu. Evet, bu varyant pandeminin sonunu getirecektir. Çünkü çok kısa sürede çok insan enfekte olacak, aşı olmayanlar ve daha önce COVID-19 olmayanlar da çok hızlı bir şekilde olacaklar. Bu da tüm dünyada bir bağışıklık oluşturacak. Benim tahminim bahara, yaza kadar pandeminin sonu gelmiş olur.

Şu an Türkiye’de ilk COVID-19 virüsünün varyantsız halinin sahada olduğu da söylentiler arasında. Bu mümkün mü?

Ben bunun mümkün olduğunu düşünmüyorum, bunlar söylentiden ibaret.

İngiltere’de Omikron vakalarının artışının ardından Paxlovid ilacı kullanılmaya başladı. İlaç COVID üzerinde etkili mi?

İlaç COVID virüsüne karşı çok etkili. Yüzde 90’a kadar ağır hastalığı önleyici etkisi var ama ilk 3-4 gün içinde alınması gerekiyor. Ölümleri de yüzde 95’ten fazla önlüyor. Çok önemli bir ilaç, bu bakımdan hızlı bir şekilde kullanıma geçmesi çok iyi.