Anadolu parsı seferberliği

Dünyadaki bütün leopar türleri arasında en irisi sayılan Anadolu parsı son olarak 1974’te Ankara Beypazarı’nda görüldü. Bir kadını yaraladıktan sonra kaçan 100 kiloluk pars, peÅŸine düşen köylüler tarafından vurularak öldürüldü. Anadolu’nun en büyük kedisinden artık geriye birkaç fotoÄŸraf ve kürk dışında hiçbir ÅŸey kalmadı ama birçok kiÅŸi neslinin hálá tükenmediÄŸini düşünüyor.Orman Bakanlığı mühendisleri köylülerden gelen ihbarlara göre tarama yapmaya baÅŸladı. DoÄŸal Hayatı Koruma Vakfı dört yıldır leoparın peÅŸinde. Merkez Av Komisyonu ilk kez bu yıl, av yasağı getirdi ve vurana 30 milyar lira para cezası koydu. Ama pars yakayı ele vermiyor. Ya gerçekten sonsuza kadar yok oldu ya da herkesle fena dalga geçiyor.17 Ocak 1974’te radyodan ajans dinleyenlerin kafası, Kıbrıs meselesi kadar bir baÅŸka olayla daha meÅŸguldü: O gün, Ankara’ya 5 kilometre uzaklıktaki Beypazarı’nda, Havva Köksal adlı bir köylü, kaplan saldırına uÄŸramış, saldırı sırasında iki yerden kolu kırılmıştı. Gerçi saldırgan, köylüler tarafından takip edilip haklanmıştı ama, asıl merak edilen bu yeÅŸil gözlü 100 kiloluk dev kedinin nereden geldiÄŸiydi? Bu iÅŸin içinde de bir Rum parmağı var mıydı, yoksa hayvanat bahçesinden mi kaçmıştı?30 yıl sonra bugün, Beypazarı’nda vurulan o kaplanın kaplan deÄŸil, bir leopar (pars) olduÄŸunu biliyoruz. Adı panthera pardus tulliana, namı diÄŸer Anadolu parsı. Hiçbir yerden gelmedi, milyonlarca yıldır burada yaşıyor ya da yaşıyordu. Ve 74’teki bu olay onun son görünüşü oldu.O ŞİMDÄ° SMS MESAJISonraları 80’lerde, leopar desenli kıyafet, mayo ve kürkleriyle Harika Avcı da ortaya çıktı ama zoologlar onu bilimsel manada ‘Anadolu leoparı’ olarak kabul etmiyor. Gerçek Anadolu parsına bugün sadece Ankaraspor’un ambleminde ve Turkcell’in 60 kontör karşılığında telefonunuza yolladığı siyah-beyaz resimde rastlıyorsunuz. Bu hayvanlara ait kürkler ise Ä°zmir EÅŸrefpaÅŸa Avcılar Kulübü (1), Ege Ãœniversitesi DoÄŸa Tarihi Müzesi (2), Diyarbakır Ana Jet Ãœssü (1) ile Ankara Hacı BektaÅŸi Veli Dergahı’nda (2) bulunuyor. Dergahta 12 imamı temsil eden postlardan iki tanesi pars kürkü.Anadolu leoparının soyunun kazınmasında en büyük pay avcılık kanununda. 1937 yılında yürürlüğe giren yasanın 2. maddesi ile pars ‘her vakit avlanabilen’ hayvanlar arasına alındı. YaÅŸam alanları hızla yok olan Anadolu leoparı böylece devletin de resmi hedefi haline gelmiÅŸ oluyordu. Kıyım o hale geldi ki, Ä°zmirli ünlü avcı Mantolu Hasan (Hasan Bele) 1950’li yıllarda tek başına 15 pars vurdu.67 YIL SONRA GELEN KARARAncak devlet, bu yanlış karardan tam 67 yıl sonra döndü, Anadolu parsına itibarını iade etti. Çevre ve Orman Bakanlığı MAK (Merkez Av Komisyonu) kararları doÄŸrultusunda Anadolu leoparını vuranlara ilk kez 30 milyar lira para cezası koydu. Ãœstelik bu, bakanlığın listesindeki en büyük ceza. Yani, 2004-2005 av sezonunda Anadolu parsı artık göğsünü gere gere, vurulma-avlanma tehlikesi olmadan özgürce dolaÅŸabilir! Akılları soyu tükendikten sonra mı baÅŸlarına gelmiÅŸ diye hemen kızmamak gerek. Çünkü hálá bir umut var. Zaten bakanlığı harekete geçiren de bu umut: Anadolu’nun birçok bölgesinden Anadolu parsının hálá yaşıyor olabileceÄŸine dair haberler geliyor.Bakanlık uzmanları gelen ihbarlar doÄŸrultusunda nokta taramaları yapıyor. DoÄŸal Hayatı Koruma Vakfı da 4 yıldır leoparın peÅŸinde. Amaç tek bir kare canlı fotoÄŸrafını çekebilmek. Ama leoparı öyle küstürdük ki, ÅŸimdi o tek kare için 20 bin dolar yüzgörümlüğü gerekiyor. Anadolu parsı hálá yaşıyorsa bile sayısı en fazla 20 civarında. Dikkatler ÅŸimdilik DoÄŸu Akdeniz-GAP bölgesinde yoÄŸunlaşıyor ama Karadeniz’den Ege’ye kadar bütün sarp ormanlık alanlar onun hanedanlığı. Olmaz olmaz demeyin, siz yine de dikkatli olun, burası Anadolu: DaÅŸ ta düşebülü, pars da çıkabülü. Ege Ãœniv.Tabiat Tarihi Müzesi Müd. Prof. Tanju KayaEN Ä°YÄ° ÖRNEKLERÄ° BÄ°ZDEAnadolu parsının en iyi korunmuÅŸ örnekleri doldurulmuÅŸ olarak bizim müzemizde. Bunlardan elimizde iki tane var, 50 yıl önce Selçuk’ta öldürülmüşler. DoÄŸaseverlere ve öğrencilerimize bu hayvanı gösterip, tanıtmaya çalışıyoruz. Bilim dünyasının ‘panthera pandus tulliana’ olarak tanıdığı bu yırtıcı hayvan Anadolu canlı yaÅŸamı içinde önemli bir yere sahip. Neolitik çaÄŸdan bu yana, çok eski kil tabletlerde bile ayrıntılı olarak anlatıldığını görüyoruz. Bir sansasyon yaratmak istemem ama bilim çevrelerinde bu hayvandan geriye kalan 10-15 bireylik küçük bir popülasyonun Anadolu’da hálá yaÅŸadığına dair güçlü bir inanış var.Orman Yüksek Mühendisi Erkan KayaözKAÇKAR VE AMANOSLAR’DA Nesli tükenen hayvanlar üzerine çalışmalar yapıyorum. Daha önce de Istırancalar’da su samurunu tespit etmiÅŸtim. Anadolu’nun deÄŸiÅŸik yerlerinden gelen leopar ihbarlarını deÄŸerlendiriyoruz. Ege ihbarları genelde yanıltıcı. Çünkü köpekleri parçalarken uzaktan görülen benekli hayvanlar sırtlan çıkıyor. Ama Kaçkar ve Amanoslar’da kesinlikle var. Ayak izlerinden, izlerin derinliÄŸinden bunun Anadolu parsı olduÄŸunu biliyoruz. Amanoslar’da çok yakın zamanda çekilmiÅŸ bir fotoÄŸrafı kendi gözümle gördüm: Leopar kapana yakalanmış, ayağı kapanda kalmış. O ayak kesinlikle pars ayağıydı. DoÄŸal Hayatı Koruma VakfıTARAMA İÇİN 20 BÄ°N DOLAR GEREKÄ°YORAnadolu leoparı çalışmalarımıza 2000’de baÅŸladık. Önce tarihsel kayıtları deÄŸerlendirdik. Köylülerin duyduÄŸunu söylediÄŸi sesler gibi alınan son duyumları da dikkate aldık. Ä°z bulmak için 2-3 haftada bir araziye çıkıldı. DoÄŸu Karadeniz’de bir Rus uzmanla alan taraması yapıldı ama sonuç alınamadı. Çalışma Akdeniz ve GAP bölgesinde yoÄŸunlaÅŸtı. Orman teÅŸkilatı, jandarma, avcılar, köylüler ve korucular arasında yaklaşık 700 anket yapıldı. 5-10 bin dolarlık küçük bütçelerle arazi çalışmaları yaptık. Åžimdi dikkatimiz GüneydoÄŸu Anadolu bölgesine yoÄŸunlaÅŸtı. Devam edebilmemiz için 20 bin dolarlık bir bütçe daha gerekmekte. ANADOLU’YA LEOPARIN KRALI YAKIÅžIR* Kendi türleri içinde en büyüğü. 100 kg ağırlığa ve iki buçuk metre boya ulaşır.* Parlak yeÅŸil gözleri, keskin diÅŸleriyle türünün diÄŸer örneklerinden çok farklı ve özel bir hayvandır.* Soluk sarıdan, altın sarısına kadar çeÅŸitlilik gösteren postunda mutlaka siyah rozetler bulunur.*Sanıldığının aksine kükremez, homurdar. Mükemmel bir yüzücüdür, inanılmaz çeviktir ve çok iyi tırmanır.* 3 yaşında eriÅŸkin olur, iki yılda bir çiftleÅŸir, sair zamanlarda tek tabanca takılır, 20 yıl yaÅŸayabilir. * Ön patisi 9 cm uzunluÄŸunda ve 7,5 cm geniÅŸliÄŸinde; arka patisi 10,5 cm uzunluÄŸunda ve 6 cm geniÅŸliÄŸindedir. * Ayak izleri, yüzeyin yapısına, hayvanın yürüme hızına ve kilosuna göre bu ölçülerden daha büyük olabilir.* Rahatsız edilmediÄŸi sürece yerleÅŸimin yakınlarına kolaylıkla uyum saÄŸlar.* Deniz seviyesinden 3 bin metre yüksekliÄŸe kadar her yerde yaÅŸayabilir, yeter ki bitki örtüsü sık olsun.* Gece avlanır, küçük memelilerden domuza kadar her ÅŸeyle karnını doyurabilir. Su yoksa suyunu avladığı hayvandan karşılayabilir. Â