Alışveriş tutkusu

Uzmanlar aşırı istekle alışveriş yapma dürtüsünü bir rahatsızlık olarak tanımlıyorlar. ‘‘Kompulsif satın alma dürtüsü’’ olarak adlandırılan bu rahatsızlık, kişinin satın alma dürtüsü hissetmesi ve denetleyememesi sonucu ortaya çıkıyor.

Kadınlarda daha fazla görülen ‘‘Kompulsif satın alma dürtüsü’’ne her normal insanda yüzde 80 ile yüzde 90 oranında rastlanıyor. Hekimler tarafından, kişisel ve ailevi sorunlara yol açan tekrarlayıcı dürtüsel aşırı satın alma olarak tanımlanıyor. Konu hakkında görüşlerini aldığımız psikiyatrist Dr. Ümit Boz, kompulsif teşhisinin konulabilmesi için kişide bir akıl hastalığının olmaması gerektiğini, normal insanlarda rastlanan bir rahatsızlık olduğunu vurguluyor. Çünkü akıl hastalığı olan insanların alışveriş yapıyor ya da yapmıyor olmasının bir kriter oluşturmadığını söylüyor. Dr. Boz, ‘‘Bu davranışların sonunda, kişi yüksek miktarda borçlanıyor. İnsanların çoğu, eylem öncesinde dayanılmaz bir arzu, denetlenemez bir istek ve hızla artan bir gerginlik hissi duyuyor. Bunu yalnızca alışveriş yaparak, eşya satın alarak giderebiliyorlar. Bu rahatsızlığı yaşayanların çoğu, bu düşünce ve istekleri rahatsız edici buluyor ve karşı koymaya çalışıyor’’ diyor.

Satın alma dürtüsünün tekrarlamasını engellemeye çalışanlar iki yol seçiyor. Ya hiç gitmiyor ya da kendisini engelleyecek bir arkadaşıyla gidiyor. Bazısı elinde bulunan kredi kartlarını iade ederek kendince önlem almaya çalışıyor. Dr. Boz, ‘‘Rahatsızlığı duyan kişiler, dürtülerini gidermek için bir mağazaya girdiklerinde ne alacaklarını bilmiyor ya da farkında olamıyor. Kadınlar daha çok elbise, kozmetik ve mücevher alıyor. Erkekler ise gelişmiş teknolojik aletler, spor malzemeleri olmak üzere daha çok büyük ev eşyaları alıyor. Çoğu zaman üzüntü ve yalnızlık, kızgınlık, engellenme gibi olumsuz duygular eşya alışındaki artışa yol açarken kimi zaman da mutluluk, heyecan duyma gibi olumlu duygularla alışveriş yapıyor’’ diyor.

Tedavi edilmezse, ömür boyunca işler her yolunda gitmediğinde dönem dönem tekrarlıyor. Bir hekime başvurarak anti-depresif tedavi görmek gerekiyor.

Kadınlar bu problemi daha çok yaşıyor

Depresyonla ortaya çıkan, ‘‘Kompulsif satın alma dürtüsü’’nü daha çok kadınlar yaşıyor. Başlama zamanı ise ortalama 17.5 ile 30 yaşları arasına denk geliyor. Hastalık büyük borçların oluşması, bu borçları ödeyememe ve alışverişte büyük zaman kaybedilmesi sonrasında ortaya çıkıyor. Evde alınan eşyalara artık konulacak yer bulunamamasıyla aile içinde yaşanan sorunları artırıyor. Bu nedenle teşhis konulması da oldukça zor olabiliyor. Psikiyatrist Dr. Ümit Boz, ‘‘Satın alma istekleri dönem dönem tekrarlayabiliyor. Yaklaşık olarak 1-7 saat sürüyor. Bazılarında saat başı tekrarlanırken bazılarında ayda bir ortaya çıkıyor. Hedef, alışveriş sonunda, rahatlama ve gerginligin ortadan kaybolması. Zamanla bu olumlu duygunun yerini kızgınlık, pişmanlık ve üzüntü alıyor. Yakınlarına, doktoruna söz etmiyor.’’