Ä°ÅŸte size bir günlük Kafkas usûlü mönü

Kelebek’te ses getiren dizimizin cuma günü yayınlanan bölümünde, sizlere bir gün boyunca neler yiyip içtiÄŸimi, kısaca anlatmıştım. O günden sonra beni her gören, Kafkas usûlü beslenme konusunda ayrıntılı mönü istedi. Ben de bugünkü yazıyı, 100 yaşını aÅŸan saÄŸlıklı insanların, yani Kafkas köylerinde yaÅŸayanların, beslenme alışkanlıklarına ayırdım.Bir de, uyku için yedi altın öğüt var ki, evinizin veya aklınızın bir köşesine iliÅŸtirirseniz gayet iyi edersiniz. BildiÄŸiniz gibi, saÄŸlıklı bir uyku neredeyse her ÅŸeyin başı artık.Farkındayım elbette, biraz daha somut, biraz daha pratik ÅŸeyler bekliyorsunuz artık. Bir tür reçete belki. Kendilerine bile hayrı dokunmayan bazı diyetisyenler veya bazı anti-agingciler tarafından böyle alıştırıldığınız için diyecek bir ÅŸey bulamıyorum doÄŸrusu.Yine de bir günlük Kafkas usulü yiyecek-içecek tarifi yapmaya çalışalım bakalım.KAHVALTININ ÖNEMÄ° BÃœYÃœK Önce hepinizin gayet iyi bildiÄŸini sandığım ilk kural: Ä°ster sabah kahvaltısı, ister öğle, isterse akÅŸam yemeÄŸi için olsun, her gün ve her öğün için, aynı saatte masaya oturmayı ilke haline getirin. Kafkasya’da bütün diÄŸer ÅŸeylerle birlikte en çok dikkat edilen hususlardan birisi de bu. Vücut denilen makine, belirli bir ritim tutturacak ve bu ritim de organizmanın hayatiyetini artıracak.Daha önce de belirtildiÄŸi gibi, güne iyi bir kahvaltıyla baÅŸlamanın yerini hiçbir ÅŸey tutamaz. Bütün dünya gibi Kafkasyalılar da bilincinde bunun. Yataktan kalkıp ellerini yüzlerini yıkadıktan sonra her sabah ilk yaptıkları iÅŸ, rafadan yani hayli sulu bir yumurtayı kafaya dikip bir güzel içmek. Kesinlikle katı yumurta yok. Sabah sabah mideyi yormanın, gereksiz salgılarla meÅŸgul etmenin álemi var mı? Ãœstelik katı yumurtanın bir yararı da yok. Yumurtanın arkasından, birinci bölümde anlattığımız usullere göre demlenmiÅŸ çaya geliyor sıra. Özenle demlediÄŸiniz çayı, ÅŸekersiz veya kıtlama usulü indiriyorsunuz mideye. Böylece, sabah sabah ikinci sıvı da ÅŸenlendirmiÅŸ oldu midenizi.Artık biraz daha ciddi bir çalışmaya geçebilirsiniz. Ä°kinci bardak çayla birlikte, mideniz bir hayli rahatladığı için üzerine tereyağı sürülmüş bir dilim çavdar ekmeÄŸinin ne size, ne de midenize bir ağırlığı dokunmayacaktır. Ãœzerine bir bardak çay daha hiç fena olmaz. Ama unutmayın, sabah kahvaltısında kaç bardak çay içerseniz için, bir ÅŸekerden fazlası kesinlikle yok! TereyaÄŸlı çavdar ekmeÄŸinden sonra yarım bardak ılık süt hiç de fena bir fikir deÄŸil. Ama her ÅŸeyi o kadar da aceleye getirmeyin. Yudumlar arasında biraz oyalanmanın kime ne zararı olabilir ki? Söz geliÅŸi, bir yudum ceketinizi veya çoraplarınızı giyerken, bir diÄŸer yudum kravatınızı baÄŸlarken, son yudumu da ayakkabıları baÄŸlarken içebilirsiniz. Önemli olan, yarım bardak sütün, beÅŸ dakikalık bir sürede içilmesi, öyle birden dikip içmek yok sizin anlayacağınız.ÖĞLEYÄ°N YEŞİLLÄ°K ÅžART Gündelik koÅŸuÅŸturmacalar, iç-güç derken sıra öğle yemeÄŸine geldi bile. Hemen hatırlatalım, öğle yemeÄŸinden önce de giderek bir klasik haline gelen alışkanlığımızdan vazgeçmiyor ve yine önce usulüne göre demlenmiÅŸ bir-iki bardak çayla baÅŸlıyoruz iÅŸe. Öğle yemeÄŸi vaktinde evdeyseniz eÄŸer, masada mutlaka sarmısak, nane, maydanoz, marul gibi yeÅŸillikler bulunduruyorsunuz. Daha sonra önemli bir toplantıya girecekseniz diyelim, sarmısağı akÅŸama da saklayabilirsiniz. Ama diÄŸerlerini eksik etmiyorsunuz.Bu ön hazırlıktan sonra sıra ana yemeÄŸe yani et yemeÄŸine geliyor. Daha önce tarif ettiÄŸimiz gibi, et yemeÄŸini koyun veya kuzu etinden sebzeli ve sulu olarak piÅŸirmeniz gerekli. O gün canınız sebze yemeÄŸi çektiyse eÄŸer, sebze yemeÄŸini bitkisel yaÄŸlarla deÄŸil, tereyağıyla piÅŸirmeyi alışkanlık haline getirin. Sebzeyi haÅŸlayıp üzerine çiÄŸ bitkisel yaÄŸ gezdirmek de farklı bir tercih olabilir. Unutmamanız gereken ÅŸu: Bitkisel yaÄŸları deÄŸil kaynatmak, ısıtmak bile tehlikelidir. Çünkü biliyorsunuz artık, ısınan bitkisel yaÄŸların içindeki elemanlar saÄŸlığa zarar verecek hale dönüşürler. Ama hayvani yaÄŸları istendiÄŸi gibi ısıtmak da bir sakınca bulunmuyor.Öğle yemeklerinde önce yemeÄŸin suyunu içmek veya o güzelim suya ekmeÄŸi banarak yemek de son derece faydalı. Tabii, bu arada bol bol yeÅŸillik yemeyi de ihmal etmemek gerekiyor. Ayrıca, 20-30 gram kadar bitkisel yağı salatayla veya yine ekmek banarak yemek de saÄŸlık açısından gerekli bir ayrıntı.Ayrıca bir dilim çavdar ekmeÄŸi yemenin de kimseye bir zararı yok. Çünkü, vücut için gerekli B vitamini çavdar ekmeÄŸinde yeterli miktarda var. Yemekten sonra, elinizin altında bir yerde mevcutsa, elma denilen o sihirli meyveyi kesinlikle ihmal etmeyin. Bulunmadığı durumlarda ise sevilen bir baÅŸka meyve de yenilebilir.AKÅžAM YEMEĞİ HAFÄ°F OLMALIAkÅŸam yemeklerinde ise mümkün olduÄŸu kadar az ve hafif ÅŸeyler yemek, etli ve yaÄŸlı yemeklerden kaçınmak gerekir. Ãœzerine bitkisel yaÄŸ gezdirilmiÅŸ salata veya meyve ideal bir akÅŸam yemeÄŸi mönüsü olabilir söz geliÅŸi. Yatmadan iki saat kadar önce ise bir bardak yoÄŸurdun içine bir tatlı kaşığı bal karıştırıp yemeyi hiçbir zaman ihmal etmeyin.DoÄŸal olarak iÅŸ yemek yemekle bitmiyor. Yemekte sonra yapılması gereken ÅŸeyler de en az yemek kadar önem taşıyor. Her yemekten sonra aÄŸzınızı çalkalamakta ve diÅŸlerinizi fırçalamakta sayısız faydalar var. Uyumadan önce ise kesinlikle aÄŸzı suyla çalkalamak gereklidir. (Çalkalama esnasında gargara yaparak boÄŸazınızı da temizlemelisiniz.) Çünkü boÄŸaz etrafında kalacak besin maddeleri, ağızın çalkalanması ile birlikte temizlenecek, bu ise en az yemek kadar önemli olan uykunun kalitesini artıracaktır. Ayrıca unutmayın, öğle yemeklerini bir defada yemek zorunda deÄŸilsiniz. Bir öğünü üçe veya dörde de bölebilirsiniz. Ä°kindi vakti yenilecek yarım bir öğle yemeÄŸi, hem midenin, hem de diÄŸer organizmaların çalışma kapasitesi açısından son derece saÄŸlıklıdır.Bir de, imkán ve fırsat bulursanız, her yemekten sonra yürüyüş yapmaya bakın. Öyle parklara ve spor salonlarına gitmeniz de ÅŸart deÄŸil. Asansörlü binalarda merdiveni tercih ederek, ofisler arasındaki trafiÄŸi ofisboy’a bırakmak yerine kendiniz üstlenerek de yapabilirsiniz bu yürüyüşü. Önemli olan niyetlenmeniz ve karar vermeniz. Sonraki aÅŸamada bir çözüm yolu nasıl olsa bulunur çünkü.Erik ve elma kurusuKafkasya, tıpkı Türkiye’de olduÄŸu gibi, ikramı seven insanlardan oluÅŸuyor. Bir yere gittiÄŸinizde çikolata veya ÅŸeker ikram ediliyor. Ama Prof. Sultanov, çikolata ve ÅŸeker yerine, ‘erik kurusu’ ikramıyla yetiniyor. Sebebini de şöyle izah ediyor: ‘Erik kurusundan günde en az sekiz tane yemek gerekir. Özellikle öğlen ve akÅŸam yemeklerinden iki saat kadar sonra erik kurusu yemek saÄŸlık ve sindirim açısından çok faydalıdır. Çünkü erik kurusunda ’kalyum’ vardır ve bu ’kalyum,’ kalp için en önemli maddedir. Kalbi kuvvetlendirir. Onun daha ahenkli çalışmasına yardımcı olur. Özellikle 25 yaşını geçtikten sonra erik kurusu sofralarınızın vazgeçilmez alışkanlıklarından biri olmalıdır. Ama ’kalyum’ sadece erik kurusunda bulunmaz. Hemen hemen bütün meyve kabuklarında mevcuttur. Yine de, kabuÄŸuyla yenen elmaya ayrı bir yer ayırmak gerekir. Çünkü elmada A, B, C, P vitaminleri ile birlikte deÄŸiÅŸik mineraller bulunur. Hem sindirimi kolaylaÅŸtırır, hem de kalp hastalıklarını önler. Böbrek ve dalak için de koruyucu etkisi vardır. Bir de ÅŸunu hatırlatayım: Ãœzümü çekirdeÄŸiyle, dutu sapıyla yemeyi ihmal etmeyin sakın. Çünkü üzümün çekirdeÄŸi ve dutun sapı, bağırsaklarda hareket saÄŸlayarak kabızlık riskini ortadan kaldırır.’Uyku için 7 altın öğüt1. Yatmadan önce, mümkünse açık havada beÅŸ on dakika yürüyün. Böyle bir imkanınız olmadığı günlerde ise, evde basit jimnastik hareketleri yapın. ÖrneÄŸin, merdiven inip çıkın.2. YataÄŸa girmeden yarım saat önceden baÅŸlayarak hiçbir ÅŸey düşünmemeye gayret edin.3. YataÄŸa girince aklınıza iÅŸle ilgili hiçbir ÅŸey getirmemeye çalışın.4. Mümkün olduÄŸu kadar çabuk uyumaya bakın. Ne kadar çabuk uyursanız, uyku o kadar yararlı olur.5. Yatağınızın çok fazla yumuÅŸak olmamasına dikkat edin.6. Ãœstünüze üşütmeyecek kadar hafif ÅŸeyler alın veya örtünün.7. Yatak odanızdaki küçük bir pencereyi hafif bir ’hava cereyanı’ yapacak ÅŸekilde aralık bırakın. Bu hava cereyanı, sizin sabahleyin daha zinde kalkmanıza yardımcı olacaktır.YARIN Anne babanız erken yaÅŸta öldüyse paniÄŸe kapılmayınÂ