5 milyar dolarlık ihale için en kritik saatler

MALİ portresi açısından Cumhuriyet tarihinin en büyük; niteliği ve sonuçları açısından da en tartışmalı projesi olan Akkuyu Nükleer Santral projesinde ‘karar’ için en kritik 48 saate girildi.

Nükleer Santral ihalesindeki kararı 31 Aralık 1999 tarihinde açıklayacağını duyuran Hükümet; yapacağı tercihin, uluslararası siyasi sonuçları nedeniyle zor günler geçiriyor. İhaleye teklif veren gruplardan birinin Avrupa Birliği'ni, diğerinin ABD'yi, üçüncüsünün ise Candu tipi reaktörle, ‘‘askeri güçle de ilişkilendirilebilecek niteliği dolayısıyla’’ Kanada'yı temsil etmesi, Hükümeti'i zorluyor.

Bu nedenle ihale, önceki gün toplanan Liderler Zirvesi'nde tartışılmasına karşın; nasıl bir karara varıldığı yönünde açıklama yapılmadı. Zirvede, MHP kanadının, Candu tipi reaktörü üreten AECL'den yana olumlu görüş bildirdiği öğrenildi.

Üç yıl önce açılan ihaleyi yürüten TEAŞ Yönetimi, son üç gündür arka arkaya yoğun toplantılar yapıyor. TEAŞ Yönetimi'nin ‘‘Hükümet'ten bir sinyal gelinceye kadar’’ bu konuda kesin bir karar almama eğiliminde. Dolayısıyla, kararı ‘‘siyasi tercihe bıraktığı’’ öğrenildi.

Yetkililer, Hükümet'ten bir ‘‘son dakika talimatı gelmezse’’ kararın, büyük bir olasılıkla, yılbaşı sonrasına sarkabileceğini ifade ettiler.

İhale Komisyonu, üç konsorsiyumdan hangisinin ihaleyi kazanması gerektiği konusunda, hala görüş birliğine varamadı. İhale Komisyonu üyelerinin çoğunluğu; Siemens ve Framatom firmalarının başı çektiği NPI konsorsiyumunun ihaleyi kazanması yönünde görüş bildirdi.

Avrupalı firmalardan oluşması nedeniyle ‘AB Konsorsiyumu’ olarak da nitelenen NPI'in diğer iki konsorsiyuma göre, ihalede iki üstünlüğü bulunuyor: En düşük teklif ve en yeni teknoloji.

Buna karşılık, TEAŞ İhale Komisyonu'ndan, sayıları az da olsa bazı üyeler ise ‘teknolojisinin çok yeni ve henüz denenmemiş’’ olduğu gerekçesiyle, teklifi ucuz bile olsa NPI'a karşı çıktığı, onun yerine üretimi yapılmış ve sonuçları alınmış Westinghouse-Mitsubishi konsorsiyumunun teklifi yönünde görüş bildirdiği öğrenildi. İhale Komisyonu Başkanı'nın ise Canu tipi reaktör üretmeyi teklif eden AECL'yi savunduğu belirtiliyor.

Yılda 10 milyar kilovatsaatin üzerinde enerji üretecek ve yaklaşık 4-5 milyar dolarlık bir finansmanla yapımı öngörülen nükleer santral projesinin, en geç 6-7 yıl içinde hizmete alınması planlanıyor.

Nükleer santral için yarışanlar

Nükleer Santral İhalesinde şu gruplar çekişiyor:

NPI Konsorsiyumu:

Siemens (Almanya), Hochtief (Almanya), Framatom (Fransa), Gec-Alsthom (Fransa), Campenon Bernard (Fransa), Garanti-Koza İnşaat (Türkiye), Tekfen İnşaat (Türkiye). Konsorsiyumun gizli önderinin gerçekte Framatome olduğu, Türkiye'de uzun yıllardır faaliyet gösterdiği için ihaleye Siemens ile ortak girdiği belirtiliyor. NPI zenginleştirilmiş uranyum içeren hafif suyla çalışan reaktör öneriyor. Konsorsiyum, biri 2.4 miyar dolar değerinde 1.482 megawatt (mw), ikinci alternatif olarak da 4.5 milyar değerinde 2.964 mw gücünde nükleer santral öneriyor.

Westinghouse-Mitsubishi Konsorsiyumu:

Westinghouse (ABD), Raytheone ve Duke (ABD), Mitsubishi Heavy Int. (Japonya), Enka İnşaat (Türkiye), MNG (Türkiye). Zenginleştirilmiş uranyum içeren hafif suyla çalışan reaktör öneriyor. 3.3 milyar dolar değerinde 1.218 mw gücünde nükleer santral teklifinde bulunurken alternatif teklif vermedi.

AECL Konsorsiyumu:

AECL (Kanada), Hitachi (Japonya), Itochu (Japonya), Gama Endüstri (Türkiye), Güriş İnşaat (Türkiye), Bayındır İnşaat (Türkiye), Ansaldo (İtalya), Daewoo (Güney Kore). 2.6 milyar dolar değerinde 1.339 mw gücünde, ikinci seçenek olarak da 4.8 milyar dolar değerinde 2.692 mw gücünde santral teklifinde bulunan AECL, teklifinde doğal uranyumun kullanıldığı ağır suyla çalışan reaktör önerdi. Ağır suyla çalışan nükleer santrallerin, hafif suya göre daha fazla atık ürettiği, bu nedenle bu tip reaktörün tüm dünyada ömrünü tamamladığı iddia ediliyor. Ancak, doğal uranyum kullanılması ve bunun sonucunda da nükleer silah teknolojisinin de beraberinde getirelecek olması, teklifin askeri açıdan ‘‘cazip yönünü’’ oluşturuyor.