Zaferi ve ölümü aynı sözle geldi

54 yıl sonra bugün bile bir efsane. Noël Arnaud’un yeni yayımlanan biyografisi ‘Boris Vian’ın Paralel Hayatları’nda, yazarın en çok tartışılan eseri ‘Mezarlarınıza Tüküreceğim’le ilgili özel bilgiler yer alıyor.

Üç roman yazmış, henüz hiçbiri yayımlanmamıştı. Yıl 1946, yaşı 26’ydı. Mucit ruhlu bir metalurji mühendisiydi. Standartları Belirleme Kurumu’ndan o yıl istifa etmiş, Kâğıt İdaresi’ne geçmişti. Evliydi. Paris’in caz kulüplerinde kornet, trompet çalıyor, dergilere eleştiri yazıp edebiyat çevirmenliği yapıyordu...
Bir gün yolu yayıncı Jean d’Halluin’in ofisine düştü. Balzac romanları basıp para kazanamayan d’Halluin, çağdaş Amerikan edebiyatından erotik bir kitap yayımlayıp büyük paralar kazanmayı hayal ediyordu. Vian’dan böyle bir roman seçmesini rica etti. “Best seller mi, bana 10 gün ver sana yazayım” dedi Vian. İşte bu söz ve verdiği sözü tutma huyu genç yazarın hayatını değiştirdi...

MUHAFAZAKÂRLARI İRKİLTEN ÖYKÜ

Noël Arnaud’un yazdığı, Alev Er’in Türkçeye çevirdiği, İletişim Yayınları’nca geçen ay yayımlanan ‘Boris Vian’ın Paralel Hayatları’ndan öğrendiğimize göre, ‘Mezarlarınıza Tüküreceğim’ işte bu sürecin ürünüydü. 15 günde yazılmıştı. Vian takma isim kullanmayı tercih etmişti. Claude Abadie Orkestrası’ndan dişçilik fakültesi öğrencisi arkadaşı Paul Vernon’un soyadını, sevdiği caz piyanistlerinden Joe Sullivan’ınkiyle birleştirip kendisine bir takma isim yarattı: Vernon Sullivan. Romanı, beyaz görünümlü bir zencinin, linç edilen kardeşinin intikamını almak için iki beyaz kıza tecavüz edip öldürmesini anlatıyordu. Roman yayımlandıktan dört ay sonra muhafazakârlar tarafından fark edildi. Basında birbiri ardına çok sert eleştiriler yayımlandı. Tam bu sırada sevgilisini otelde boğarak öldüren bir adam, cesedin yanına cinayet sayfası açık romanı bırakınca Fransa’da kıyamet koptu...
Takma isim kullanmasına rağmen, meraklılar çoktan kitabın yazarını, çevirmenini keşfetmişti. Dava açıldı, Vian mahkemede çevirmenliği kabul etti, hemen ardından poliste yazarlığı itiraf etti. 1949’da, yargılama sürerken bakanlık kitabı yasakladı. Dört yıl sonra dava sonuçlandı. Vian 15 gün hapisle cezalandırılsa da karar aynı mahkeme tarafından af kapsamına alındı.
Bu sırada haberlerin de etkisiyle kitabın tirajı 500 binlere ulaşmıştı. Vian, fırtınalı günler boyunca Paris’in en ünlü yeraltı kulübü Tabou’da trompet çalıyordu. St Germain’deki kulübün en iyi müşterileri Alber Camus, Jean Paul Sartre gibi isimlerdi. Hatta Duke Ellington’ı bile burada ağırlamıştı Vian. Kente gelen Miles Davis’le çalmıştı. Bir yandan da takma ismiyle, Amerikan stili infial uyandıran romanlar yazıyordu: Bütün Ölülerin Derisi Aynıdır, Bütün Çirkinler Öldürülecek... Pekin’de Sonbahar gibi kendi ismiyle yayımlanan romanları ise pek dikkat çekmiyordu.

SİNEMADA ÖLDÜ

Mezarlarınıza Tüküreceğim yayımlandıktan beş yıl sonra sinemacıların dikkatini çekti. Senaryoyu Vian yazdı. Fakat film şirketi daha sansasyonel bir üslupla filme aktarılmasını istiyordu eserin. Vian ise bu yaklaşıma karşıydı. Dava tehditleri, bezdirme kampanyaları sonucunda Vian şirketi senaryoyla baş başa bırakıp bir kenara çekildi. Yönetmen Michel Gast’ın elinde eser Vian’ın hiç istemediği bir şekle dönüşmüştü.
Yıllardır süren akciğer sorunu, yaşadığı stres nedeniyle artmıştı. Dahası kalp yetmezliği baş göstermişti. 23 Haziran 1959’da filmin özel gösterimine davet edildiğinde, gitmeyeceğini söyledi. Fakat yakın dostu, müzik prodüktörü Denis Bourgeois’in ısrarına dayanamadı. Salon karardığında stresi doruğa varmıştı. Kalbi bu gerilime dayanmadı. Yanında oturan Bourgeois gördü Vian’ın başının arkaya düşüp, hareketsiz kaldığını. Yazar dostlarının kollarında hastaneye kaldırıldı. Birkaç saat sonra hayata veda etti..

Rock’a mizah kattı, anti-militarist şarkısıyla tarihe geçti

Boris Vian’ın gönlünde yatan müzik cazdı. Bix Beiderbecke stili trompet, kimi zaman da kornet çalardı. Bahriyeli mavisi kostümleriyle tanınan, amatörlerden oluşan Claude Abadie Orkestrası’yla uzun yıllar konser verdi. Philips plak firmasının caz danışmanlığını yaptı, hatta ilk caz tarihi serisinin hazırlanmasını sağladı. Bunun yanı sıra 400’e yakın rock şarkısına söz yazdı Vian. Özellikle besteci Henri Salvador’la ortak çalışmaları 82 şarkı, rock müziğine mizah getiren yaklaşımlarıyla dikkat çekiciydi. Hıyarın Yürüyüşü, Frock an Roll gibi ‘Edepsiz Şarkılar’da sözcük oyunlarıyla cinselliğe göndermeler yapıyor, muhafazakârları tefe koyuyordu. 1954 Mayısı’nda, Fransa’nın Vietnam’da sürdürdüğü Dien Bien Phu Savaşı sırasında, sözlerini yazdığı ve Harold Berg’in bestelediği ‘Asker Kaçağı’ piyasaya çıkınca Fransa’da yer yerinden oynadı. Şarkı, mektup formunda yazılmıştı. Bir asker adayı, başkana bu savaşın neden adil olmadığını ve neden orduya katılmayacağını anlatıyordu. Boris Vian, çıktığı konser turnesinde şiddetli protestolarla karşılaştı. Günün birinde, protestoları örgütleyen Cezayir gazisiyle konser sırasında tanışıp tam 2.5 saat tartıştı. O günden sonra protestolar kesildi. Fransa’da şarkı yasaklanınca önce Joan Baez tarafından dünyaya tanıtıldı, ardından tam 42 dile çevrildi.