Türkiye’nin ilk mizah belgeseli

Filmde, Ediz Hun’dan Ali Poyrazoğlu’na Fatsa ve Ünye eşrafının ünlü yüzleri ile Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay ve Ünyeli İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin gibi devlet erkanından yüzler de var. 30 Aralık Cuma gününe dek Beyoğlu Atlas Sineması’nda her gün sadece 11.00 matinesinde izlenebilecek film için yönetmen Esra Alkan, “Yerleşik hayata geçtiğimiz toprakların ürünü olduğumuzu anımsatacak ve bizlere aslında bir olduğumuzu hatırlatacak” diyor.

‘Türkiye’nin ilk mizah belgeseli’ ifadesi sizi şaşırtmasın. Özellikle uyarıyoruz, zira aynı ifadeyi afişte okuduğumuzda biz epey yadırgamıştık. Evet, ‘Ünye De Fatsa Arası’ mizahi belgesel veya mizah belgeseli değil; bir mizah belgesel. Zira, Ünyeliler ile Fatsalılar arasında 1950’li yılların başında filizlenen tatlı çekişmeyi konu alan film, hem mizah hem de belgesel. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteğiyle gerçekleştirilen projeler arasında Türkiye’nin ilk mizah belgeseli olan filmin, üst başlığı da bakanlığın münasip bulduğu bir ifade.

Daha evvel izlediğimiz belgesellerin mizahi bir yönü elbet vardı. Ünye De Fatsa Arası ise, mizahi bir nitelik taşımaktan öte, düpedüz mizah. Bu filmle şimdiye kadar Türkiye’de pek denenmemiş bir türü deneyen yönetmen Esra Alkan, daha sonra Frankfurt Film Festivali’nde de gösterilecek olan belgesel karelere dökülmeden ve izleyiciyle buluşmadan evvel, klasik belgesele alışmış otoriteler ve film izleyicisi tarafından yadırganma korkusunu epeyce yaşıyordu. Çekimler 21 gün sürdü. Esra Alkan, iki ilçenin tarihçileri ve araştırmacılarıyla bu boyutta bir araştırma ve röportaj ilk kez yapıldığı için, hiç kesmeden kayıt aldı. 250’den fazla insanla konuştu. Üstelik her röportajı en az bir Fatsalı ve Ünyeli ile aynı anda gerçekleştirdi.

ARADAKİ MESAFEYİ KARIŞ KARIŞ ÖLÇTÜLER

Gala mekanında yaptığımız söyleşide, iki bölge insanının ikna etme konusundaki müthiş yetisi konusunda yeterli tecrübeye sahip olmadığımız için, kendimizi bir Fatsalı olan Ahmet Becioğlu’nun etkisine kaptırmıştık ki Esra Alkan’dan uyarı geldi: “Onları tek başlarına sakın dinleme.” Sonra galada bir de Ünyeli aramaya koyulduk fakat bulamadık. Zira, Ünyeliler Taksim Meydanı’nı işgal etmiş, bir yandan ‘tentürük’ dedikleri topaçları çevirip bir yandan davul zurnaya oyunlarıyla eşlik ederek Atlas Sineması’na yürüyor. ‘Ünye De Fatsa Arası’ türküsünü çığırmayı da ihmal etmeksizin İstiklal Caddesi’ni adımlayan insanlara neş’e içinde Ünye fındığı dağıtıyor, arada bir de ‘Ünye burada Fatsa nerede?’ diye bağırıyorlardı. Sesleri Fatsalılar’ın kulağına ulaşmış olacak ki, altta kalmamak için kendi bölgemizde gala yapmak isteriz diye tutturmuşlar. Bunu duyan Ünyeliler geri kalır mı hiç, onlar da Ünye’de yapılacak gala için derhal organizasyon çalışmalarına başlamışlar.
Esra Alkan yalnızca röportajlar sırasında değil, basın toplantısının nerede yapılacağını belirlerken bile adil olmak için müthiş derecede özen gösterdi aslında. Filmin adına yaraşır şekilde, bir arabayla Fatsa ile Ünye meydanları arasında yol alıp kaç kilometre tutuyorsa ikiye böldüler. Aradaki mesafeyi, fotoğrafta görüldüğü üzere, karış karış ölçüp tam orta noktayı buldular ki, ne Ünyeliler ne de Fatsalılar darılsın. Hemen oracıkta yer alan bir tesiste basın toplantısını gerçekleştirdiler. Son yemeklerini de yine aynı mekanda yediler.

HAVA AYNI SU AYNI ALGILAYIŞ FARKLI

Esra Alkan, en son TRT’de yayımlanan ‘Kalk Gidelim’ isimli seyahat kültürü programı ve aynı adlı kitapları için Anadolu’yu geziyordu. Ona belgesel fikrinin nasıl doğduğunu sorduk. Programlar yaparken gezip gördüğü yerlerde birbirlerine çok yakın ilçelerin aynı toprak, aynı hava ve aynı suyu paylaşmalarına rağmen olayları algılayışları arasında büyük farklılık olduğunu fark ettiğini dile getirdi. Ünye ve Fatsa arasındaki tatlı çekişmeyi mesele edinmesinin sebebini ise, Orta Karadenizli insanın mizahı kurgulayabilme melekesiyle açıklıyor. Alkan, belgesellerinde göstereceği kucaklaşmanın hafızaları zorlayacağını söylerken; “İzleyici, bölge insanının kendisiyle kucaklaştığını görürken, bizim de bölge insanıyla kucaklaştığımızı, buluştuğumuzu görecek. Bu az iş değil. Niyetim, Türkiyeli insanın özünü yerelden evrensele taşımak. Arkeoloğum, sosyal ve fiziki antropoloji de okudum. Bu topraklarda başlayan uygarlık bugün çözülme yaşıyor ya da yaşatılıyor. Oysa bizlerin, ilk yerleşik hayata geçtiğimiz toprakların ürünü olduğumuzu anımsamaya ihtiyacımız var” diyor.

ÜNYE VE FATSA’NIN ÜNLÜ YÜZLERİ

Belgeselde, Fatsalı olan Frankfurt Başkonsolosu İlhan Saygılı ile eşi Bengü’nün Fatsa’daki düğünü de yer alıyor. Ayrıca, Ünye ve Fatsa eşrafından Ali Poyrazoğlu, Ferhan Şensoy, Kadir İnanır ve Mustafa Altıoklar sanat dünyasını temsil ediyor. Ünyeli İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin, Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Ordu Valisi Orhan Düzgün, Ordu Milletvekili Mustafa Hamarat, Frankfurt Başkonsolosu İlhan Saygılı, Ünye Belediye Başkanı Ahmet Arpacıoğlu ve Fatsa Kaymakamı (şu anda Orhangazi Kaymakamı) belgeselde devlet erkanını temsil ediyor. Ediz Hun ise, kadroya kızını Fatsalı başkonsolosa verdiği için dahil olmuş.