DoÄŸayla baÅŸ baÅŸayken canınızı yakacak tek ÅŸey güneÅŸ yanığı deÄŸil

DoÄŸa sporlarıyla uÄŸraÅŸanların yanık deyince ilk akıllarına gelen ve genellikle önemsiz gördükleri güneÅŸ yanıkları. Aslında yüksek daÄŸlarda, karlı vadilerde gezinirken oluÅŸan bronzluklar uzun vadede kansere zemin hazırlamaları nedeniyle önemsenmeli. Ama doÄŸanın yanı sıra, kamp ocakları, motorlu doÄŸa sporlarındaki yakıt alevlenmeleri ve araç akülerindeki kimyasal sıvılar, yıldırım düşmesi de ciddi, hatta ölümcül olabilen yanıklara yol açabilir. DoÄŸayla baÅŸ baÅŸayken önlem almak kadar, yanık oluÅŸması halinde neler yapılacağını bilmek de hayat kurtarır.International Hospital'dan Dr. Feridun Çelikmen'in verdiÄŸi bilgiye göre, kış koÅŸullarında kamp ocaklarının çadır içinde veya çok yakınında yakılması yangın için risk oluÅŸturuyor. Genelde sentetik olan kamp malzemesi kolayca tutuÅŸuyor. Çadır içinde kalanlarda büyük yanıklara yol açabiliyor. Bu yüzden ocak benzeri, yangın tehlikesi oluÅŸturan malzemenin çadır dışında ve güvenli bir ÅŸekilde yakılması dikkat edilecek ilk kural.YANIKLAR DERECE DERECEEl ve parmaklarda görülen, sıcak cisimlere veya alevle direkt temastan kaynaklanan küçük yüzeysel yanıklar çoÄŸu kere kendiliÄŸinden iyileÅŸiyor. Farklı amaçlar için kaynatılmış sıvılar döküldüklerinde ‘‘haÅŸlama’’ denilen yanıklar yapıyor. Yanıkların doÄŸru deÄŸerlendirilmesi ve derecelendirilmesi hayati önem taşıyor. Önemsenmeyen yüzeysel ve geniÅŸ yanıklar enfekse olmasa bile sıvı kaybı nedeniyle ölüme neden olabiliyor. Yanıklar etkilerine göre derecelendiriliyor. Sadece yüzeysel derinin zarar gördüğü, ciltte kızarıklık ve hafif aÄŸrıyla seyreden ve 4-5 günde iyileÅŸen güneÅŸ yanığı benzeri yanıklara ‘‘birinci derece’’ yanıklar diyoruz. Su keseleriyle dolu kızarık ve aÄŸrılı, çoÄŸu kere sıcak cisimlerle veya alevle temasa baÄŸlı, iyileÅŸmesi üç hafta sürebilen veya enfeksiyona açık olan yanıklar ise ‘‘ikinci derece.’’ Cilt ve ciltaltı dokuların ölümüyle sonuçlanan, damar ve sinirlerin de tahrip olduÄŸu, çoÄŸu kere aÄŸrısız, inci grisi renginde, buruÅŸuk ve kuru görünümlü, iyileÅŸmesi uzun zaman alan ve büyük iz bırakan yanıklar da ‘‘üçüncü derece’’ ÅŸeklinde sınıflanıyor.Adım adım yanık tedavisiYakıcı kaynaktan süratle uzaklaşın, Isı yaymaya devam edebilecek giysi, metal takıları çıkarın,Yanık bölgesini soÄŸutun (buzu doÄŸrudan koymak yanlış, suya tutmak daha doÄŸru),Yanık bölgesini dikkatlice steril gaz, serum veya kaynatılmış, soÄŸutulmuÅŸ suyla bolca yıkayın,Yanık yüzeyine ince bir tabaka antibiyotik krem sürün,Uzuvda bir yanık varsa, yanık uzuv kalp hizasından yukarıya kaldırılmalı,AÄŸrı varsa aÄŸrı kesici kullanılabilir,8-10 santimetreden büyük su keseleri patlatılarak steril gazla örtülmeli,Sıvı verilmeli. Bunun için, kiÅŸinin ağırlığı çarpı, yanık yüzeyin yüzdesi çarpı 3 ile verilecek sıvı miktarı hesaplanabilir,TahriÅŸ edici maddelerle temasla oluÅŸan yanıklar nadir görünse de bol suyla yıkamak geride dönüşü mümkün olmayan durumları engeller, SaÄŸlık merkezlerine gidilmeli. Yıldırım düşmesinDoÄŸa sporlarında, özellikle de açık havada yıldırım düşmesi sonucu elektrik yanıkları meydana gelebilir. Yıldırımdan korunmanın tek yolu, açık alanda elektrik yüklü ortamda ‘‘alçak nesne’’ oluÅŸturmak. Bunun için çukur yerler, geniÅŸ oyuklar seçilmeli. Plastik, kuru cisimlerin üzerine oturulmalı. Plastik tabanlı botlar ayaktan çıkarılmamalı. AÄŸaç, sivri kaya gibi yıldırım çekecek (paratoner gibi) alanlardan uzak durulmalı.Zararlı ışınlardan korununKorunmadan uzun süre güneÅŸte kalmak, doÄŸada çok daha güçlü olan ultraviyole ışınlarının derin dokulara kadar etkili olmasına ve birinci hatta ikinci ve ender olsa da üçüncü derece yanıklara yol açıyor. Özellikle hassas, açık tenli doÄŸaseverler, güneÅŸe ilk çıktıklarında koruyucu kremlerle, kapalı giysilerle kendilerini korumalılar.Â