Doğayla baş başayken canınızı yakacak tek şey güneş yanığı değil
Güncelleme Tarihi:
Mesude ERŞAN
Oluşturulma Tarihi: Şubat 04, 2004 20:05
Doğa sporlarıyla uğraşanların yanık deyince ilk akıllarına gelen ve genellikle önemsiz gördükleri güneş yanıkları. Aslında yüksek dağlarda, karlı vadilerde gezinirken oluşan bronzluklar uzun vadede kansere zemin hazırlamaları nedeniyle önemsenmeli. Ama doğanın yanı sıra, kamp ocakları, motorlu doğa sporlarındaki yakıt alevlenmeleri ve araç akülerindeki kimyasal sıvılar, yıldırım düşmesi de ciddi, hatta ölümcül olabilen yanıklara yol açabilir. Doğayla baş başayken önlem almak kadar, yanık oluşması halinde neler yapılacağını bilmek de hayat kurtarır.
International Hospital'dan Dr. Feridun Çelikmen'in verdiği bilgiye göre, kış koşullarında kamp ocaklarının çadır içinde veya çok yakınında yakılması yangın için risk oluşturuyor. Genelde sentetik olan kamp malzemesi kolayca tutuşuyor. Çadır içinde kalanlarda büyük yanıklara yol açabiliyor. Bu yüzden ocak benzeri, yangın tehlikesi oluşturan malzemenin çadır dışında ve güvenli bir şekilde yakılması dikkat edilecek ilk kural.
YANIKLAR DERECE DERECE
El ve parmaklarda görülen, sıcak cisimlere veya alevle direkt temastan kaynaklanan küçük yüzeysel yanıklar çoğu kere kendiliğinden iyileşiyor.
Farklı amaçlar için kaynatılmış sıvılar döküldüklerinde ‘‘haşlama’’ denilen yanıklar yapıyor.
Yanıkların doğru değerlendirilmesi ve derecelendirilmesi hayati önem taşıyor. Önemsenmeyen yüzeysel ve geniş yanıklar enfekse olmasa bile sıvı kaybı nedeniyle ölüme neden olabiliyor. Yanıklar etkilerine göre derecelendiriliyor. Sadece yüzeysel derinin zarar gördüğü, ciltte kızarıklık ve hafif ağrıyla seyreden ve 4-5 günde iyileşen güneş yanığı benzeri yanıklara ‘‘birinci derece’’ yanıklar diyoruz. Su keseleriyle dolu kızarık ve ağrılı, çoğu kere sıcak cisimlerle veya alevle temasa bağlı, iyileşmesi üç hafta sürebilen veya enfeksiyona açık olan yanıklar ise ‘‘ikinci derece.’’ Cilt ve ciltaltı dokuların ölümüyle sonuçlanan, damar ve sinirlerin de tahrip olduğu, çoğu kere ağrısız, inci grisi renginde, buruşuk ve kuru görünümlü, iyileşmesi uzun zaman alan ve büyük iz bırakan yanıklar da ‘‘üçüncü derece’’ şeklinde sınıflanıyor.
Adım adım yanık tedavisi
Yakıcı kaynaktan süratle uzaklaşın,
Isı yaymaya devam edebilecek giysi, metal takıları çıkarın,
Yanık bölgesini soğutun (buzu doğrudan koymak yanlış, suya tutmak daha doğru),
Yanık bölgesini dikkatlice steril gaz, serum veya kaynatılmış, soğutulmuş suyla bolca yıkayın,
Yanık yüzeyine ince bir tabaka antibiyotik krem sürün,
Uzuvda bir yanık varsa, yanık uzuv kalp hizasından yukarıya kaldırılmalı,
Ağrı varsa ağrı kesici kullanılabilir,
8-10 santimetreden büyük su keseleri patlatılarak steril gazla örtülmeli,
Sıvı verilmeli. Bunun için, kişinin ağırlığı çarpı, yanık yüzeyin yüzdesi çarpı 3 ile verilecek sıvı miktarı hesaplanabilir,
Tahriş edici maddelerle temasla oluşan yanıklar nadir görünse de bol suyla yıkamak geride dönüşü mümkün olmayan durumları engeller,
Sağlık merkezlerine gidilmeli.
Yıldırım düşmesin
Doğa sporlarında, özellikle de açık havada yıldırım düşmesi sonucu elektrik yanıkları meydana gelebilir. Yıldırımdan korunmanın tek yolu, açık alanda elektrik yüklü ortamda ‘‘alçak nesne’’ oluşturmak. Bunun için çukur yerler, geniş oyuklar seçilmeli. Plastik, kuru cisimlerin üzerine oturulmalı. Plastik tabanlı botlar ayaktan çıkarılmamalı. Ağaç, sivri kaya gibi yıldırım çekecek (paratoner gibi) alanlardan uzak durulmalı.
Zararlı ışınlardan korunun
Korunmadan uzun süre güneşte kalmak, doğada çok daha güçlü olan ultraviyole ışınlarının derin dokulara kadar etkili olmasına ve birinci hatta ikinci ve ender olsa da üçüncü derece yanıklara yol açıyor. Özellikle hassas, açık tenli doğaseverler, güneşe ilk çıktıklarında koruyucu kremlerle, kapalı giysilerle kendilerini korumalılar.
International Hospital'dan Dr. Feridun Çelikmen'in verdiği bilgiye göre, kış koşullarında kamp ocaklarının çadır içinde veya çok yakınında yakılması yangın için risk oluşturuyor. Genelde sentetik olan kamp malzemesi kolayca tutuşuyor. Çadır içinde kalanlarda büyük yanıklara yol açabiliyor. Bu yüzden ocak benzeri, yangın tehlikesi oluşturan malzemenin çadır dışında ve güvenli bir şekilde yakılması dikkat edilecek ilk kural.
YANIKLAR DERECE DERECE
El ve parmaklarda görülen, sıcak cisimlere veya alevle direkt temastan kaynaklanan küçük yüzeysel yanıklar çoğu kere kendiliğinden iyileşiyor.
Farklı amaçlar için kaynatılmış sıvılar döküldüklerinde ‘‘haşlama’’ denilen yanıklar yapıyor.
Yanıkların doğru değerlendirilmesi ve derecelendirilmesi hayati önem taşıyor. Önemsenmeyen yüzeysel ve geniş yanıklar enfekse olmasa bile sıvı kaybı nedeniyle ölüme neden olabiliyor. Yanıklar etkilerine göre derecelendiriliyor. Sadece yüzeysel derinin zarar gördüğü, ciltte kızarıklık ve hafif ağrıyla seyreden ve 4-5 günde iyileşen güneş yanığı benzeri yanıklara ‘‘birinci derece’’ yanıklar diyoruz. Su keseleriyle dolu kızarık ve ağrılı, çoğu kere sıcak cisimlerle veya alevle temasa bağlı, iyileşmesi üç hafta sürebilen veya enfeksiyona açık olan yanıklar ise ‘‘ikinci derece.’’ Cilt ve ciltaltı dokuların ölümüyle sonuçlanan, damar ve sinirlerin de tahrip olduğu, çoğu kere ağrısız, inci grisi renginde, buruşuk ve kuru görünümlü, iyileşmesi uzun zaman alan ve büyük iz bırakan yanıklar da ‘‘üçüncü derece’’ şeklinde sınıflanıyor.
Adım adım yanık tedavisi
Yakıcı kaynaktan süratle uzaklaşın,
Isı yaymaya devam edebilecek giysi, metal takıları çıkarın,
Yanık bölgesini soğutun (buzu doğrudan koymak yanlış, suya tutmak daha doğru),
Yanık bölgesini dikkatlice steril gaz, serum veya kaynatılmış, soğutulmuş suyla bolca yıkayın,
Yanık yüzeyine ince bir tabaka antibiyotik krem sürün,
Uzuvda bir yanık varsa, yanık uzuv kalp hizasından yukarıya kaldırılmalı,
Ağrı varsa ağrı kesici kullanılabilir,
8-10 santimetreden büyük su keseleri patlatılarak steril gazla örtülmeli,
Sıvı verilmeli. Bunun için, kişinin ağırlığı çarpı, yanık yüzeyin yüzdesi çarpı 3 ile verilecek sıvı miktarı hesaplanabilir,
Tahriş edici maddelerle temasla oluşan yanıklar nadir görünse de bol suyla yıkamak geride dönüşü mümkün olmayan durumları engeller,
Sağlık merkezlerine gidilmeli.
Yıldırım düşmesin
Doğa sporlarında, özellikle de açık havada yıldırım düşmesi sonucu elektrik yanıkları meydana gelebilir. Yıldırımdan korunmanın tek yolu, açık alanda elektrik yüklü ortamda ‘‘alçak nesne’’ oluşturmak. Bunun için çukur yerler, geniş oyuklar seçilmeli. Plastik, kuru cisimlerin üzerine oturulmalı. Plastik tabanlı botlar ayaktan çıkarılmamalı. Ağaç, sivri kaya gibi yıldırım çekecek (paratoner gibi) alanlardan uzak durulmalı.
Zararlı ışınlardan korunun
Korunmadan uzun süre güneşte kalmak, doğada çok daha güçlü olan ultraviyole ışınlarının derin dokulara kadar etkili olmasına ve birinci hatta ikinci ve ender olsa da üçüncü derece yanıklara yol açıyor. Özellikle hassas, açık tenli doğaseverler, güneşe ilk çıktıklarında koruyucu kremlerle, kapalı giysilerle kendilerini korumalılar.