Ameliyatta sağ-sol hatası cerrahların korkulu rüyası
Güncelleme Tarihi:
Mesude ERŞAN
Oluşturulma Tarihi: Eylül 10, 2006 00:00
Hasta böbrek yerine sağlıklısının alınması, tümörlü göz hedeflenirken diğerinin çıkarılması, kanserli meme yerine ötekinin ameliyat edilmesi, fıtığın yerinin karıştırılması... ABD’de tıbbi hataların yüzde 10’u cerrahi operasyonlarda sağ-sol karıştırmadan kaynaklanıyor.
Türkiye’de de her yıl birçok sağ-sol hatası yaşanıyor. Sayısal açıdan diğer tıbbi yanlışlar kadar fazla olmasa da sonuçları vahim. Yanlış organın veya uzvun kesilmesi sakatlık veya ölümle sonuçlanabiliyor. Acıbadem Sağlık Grubu Medikal Direktörü, Genel Cerrah Prof. Dr. Metin Çakmakçı, "Böyle bir hata hem hekimin hem de hastanın hayatını bitirir" diyor. Hasta güvenliği alanında çalışan 20 yıllık cerrah Çakmakçı’ya göre suç öncelikle sistemde, sonra cerrahta. Önlemi ise basit: Boyayla işaretleme.
Cerrahide sağ-sol hatalarının suçlusu kim?
-Hatada sorumluluk tüm ekibe aittir: Cerrahın, anestezi uzmanının, hemşirenin hatta hastanın. Özetle suç sistemindir. Çünkü hataları önleyecek yapının kurulmuş olması gerekir. Yani tek suçlu cerrah değildir.
Yine de cerrahın çok dikkatli olması, verileri kontrol etmesi gerekmez mi?
- Yine de hata sıralamasında sistem birinci sırada, engellemesi gerekiyor. Özensizlik, dikkatsizlik, kurallara uymama, laubalilik, sallapati iş, titizlenmeme gibi faktörler sonra geliyor.
Sistemden sonra en büyük suçlu kim?
- Cerrah. Ama günümüz koşullarına göre cerrahi ekip demek daha doğru. Sadece kötü, ucuz hastaneler hata yapmaz, en büyüklerde bile olabilir.
Cerrahların aşırı özgüveni, "Tanrı egosu" riski artırır mı?
- Evet, aşırı güven riski artırır. Özellikle eğer "ben bu işi biliyorum" diyerek fazla özgüvenle, kurallar by-pass ediliyorsa...
EN SIK ORTOPEDİDE
En sık hangi branşlarda yanlış taraf ameliyat ediliyor?
- Ortopedide. Türkiye’de bu konuda yapılmış araştırma yok. ABD verilerine göre, yanlış taraf ameliyatlarının yüzde 41’i ortopedi, yüzde 20’si genel cerrahi, yüzde 14’ü nöroşirürji alanında. Diğer branşların payı yüzde 11.
Nasıl önlem alınabilir?
- En basit ve en etkili önlemlerden biri ameliyat edilecek tarafın işaretlenmesi. Bu uygulama ilk kez 1996’da gündeme geldi. Uluslararası akreditasyon sistemi JCI da 1998-2000’den beri taraf ve seviye ameliyatlarında işaretlenmenin yapılmasını öneriyor. Seviye işaretlenmesi bel fıtığı gibi ameliyatlarda önemli. Hangi omurlarda fıtık olduğu işaretlenmeli. Böbrek, el, kol, ayak, fıtık, göz, kulak gibi taraflı (sağı-solu olan) organlarda ameliyat edilecek olan taraf deri üzerinde işaretlenmeli.
Yanlış tarafın ameliyat edilmesi riskini sıfıra indirmek mümkün mü?
- Mutlaka sıfıra indirilmesi lazım. Türkiye’de hatayı azaltacak uygulama pek yok. Yazılı kültür, hatayı azaltan çok önemli bir faktör. Bizde yazılı kültür zayıf. ABD’de, hastalara ve yakınlarına tedaviye katılmaları öneriliyor. Türkiye’nin geleneklerinden ötürü bu bir yere kadar yapılıyor. Hastayla hekim konuşurken zaten odada hep yakınları bulunuyor. Türkiye’de bugüne kadar hata oranını düşüren faktörlerden biri bu oldu. Yine de hastaların kayıtlarını tutma, dosyaları doğru dürüst doldurma alışkanlıklarımız zayıf. Sonuç olarak Batı’da ne kadar hata varsa en az bizde de o kadar vardır.
Hasta ve yakınlarının sürece katılmalarına hekimler hazır mı?
- Hazır olmaları lazım. Bizim kuşak, bir önceki kuşaktan farklı hekimlik yapıyor. Bir kuşak öncesinin emredici hekimliği, "Kızım yat, yarın ameliyat olacaksın" diyordu. Bizim kuşakta, hastaya bilgi verici, hasta ve hasta yakınını taraf alan yaklaşım var. Buyurgan değil, öneren, yol gösteren, onaylanırsa işini yapan hekim kuşağıyız.
Tüm hekimlerin buna zamanı var mı?
- Hasta başına 3-5 dakika ayrılan bir sistemde konuşacak zaman yoktur. Yine de, kamuda bile olsa ameliyat öncesi hastayla konuşmak mümkün. Bunu yapmayan hekimler eksik iş yapıyor.
CERRAHİDE SAĞ-SOL HATASINI AZALTACAK ÖNLEMLER
8 Cerrahi işlemin yapılacağı yerin işaretlenmesi ve bu sürece hekimin de katılması
8 Gerekli belgelerle birlikte kullanılacak doğrulama listesi ve kuralların belirlenmesi
8 Cerrahi ekibin her üyesinin hasta, taraf ve işlemi ameliyathane odasında sözlü olarak karşılıklı doğrulaması
8 Kuralların uygulanıp uygulanmadığının takibi
CERRAHİ YANLIŞ RİSKİNİ ARTIRAN FAKTÖRLER
Acil ameliyatlar
Morbid obezite, fiziksel formite gibi fiziksel özellikler
Zaman baskısı
Alışık olunmayan ekipman ya da ameliyathane
Aynı ameliyata birden çok cerrah
Aynı anda birden fazla ameliyat
GÜVENLİ SAĞLIK HİZMETİ İÇİN 10 ÖNERİ
Sağlık sorunlarınızla ilgili tüm süreçlere ve kararlara aktif olarak katılın. Anlamadığınız bir konu ya da kaygınız varsa sorun. Durumunuz ve tedaviniz konusunda daha ayrıntılı bilgi edinin. Kullandığınız ilaçların listesini yanınızda bulundurun. İlaçlarla ilgili uyarılar çok önemlidir, anlayana kadar sorun. Test ya da işlemlerinizin sonuçlarını öğrenin. Hekiminizle seçenekleri gözden geçirin. Ameliyat ya da işlem gerektiğinde nelerin olacağını anlayın, eski deneyimlerinizi aktarın. Ameliyattan önce tam olarak ne yapılacağını cerrahınızla birlikte gözden geçirin. Taburcu olmadan önce evdeki tedavi planını tüm ayrıntılarıyla öğrenin.
Cerrahide sağ-sol hatalarının suçlusu kim?
-Hatada sorumluluk tüm ekibe aittir: Cerrahın, anestezi uzmanının, hemşirenin hatta hastanın. Özetle suç sistemindir. Çünkü hataları önleyecek yapının kurulmuş olması gerekir. Yani tek suçlu cerrah değildir.
Yine de cerrahın çok dikkatli olması, verileri kontrol etmesi gerekmez mi?
- Yine de hata sıralamasında sistem birinci sırada, engellemesi gerekiyor. Özensizlik, dikkatsizlik, kurallara uymama, laubalilik, sallapati iş, titizlenmeme gibi faktörler sonra geliyor.
Sistemden sonra en büyük suçlu kim?
- Cerrah. Ama günümüz koşullarına göre cerrahi ekip demek daha doğru. Sadece kötü, ucuz hastaneler hata yapmaz, en büyüklerde bile olabilir.
Cerrahların aşırı özgüveni, "Tanrı egosu" riski artırır mı?
- Evet, aşırı güven riski artırır. Özellikle eğer "ben bu işi biliyorum" diyerek fazla özgüvenle, kurallar by-pass ediliyorsa...
EN SIK ORTOPEDİDE
En sık hangi branşlarda yanlış taraf ameliyat ediliyor?
- Ortopedide. Türkiye’de bu konuda yapılmış araştırma yok. ABD verilerine göre, yanlış taraf ameliyatlarının yüzde 41’i ortopedi, yüzde 20’si genel cerrahi, yüzde 14’ü nöroşirürji alanında. Diğer branşların payı yüzde 11.
Nasıl önlem alınabilir?
- En basit ve en etkili önlemlerden biri ameliyat edilecek tarafın işaretlenmesi. Bu uygulama ilk kez 1996’da gündeme geldi. Uluslararası akreditasyon sistemi JCI da 1998-2000’den beri taraf ve seviye ameliyatlarında işaretlenmenin yapılmasını öneriyor. Seviye işaretlenmesi bel fıtığı gibi ameliyatlarda önemli. Hangi omurlarda fıtık olduğu işaretlenmeli. Böbrek, el, kol, ayak, fıtık, göz, kulak gibi taraflı (sağı-solu olan) organlarda ameliyat edilecek olan taraf deri üzerinde işaretlenmeli.
Yanlış tarafın ameliyat edilmesi riskini sıfıra indirmek mümkün mü?
- Mutlaka sıfıra indirilmesi lazım. Türkiye’de hatayı azaltacak uygulama pek yok. Yazılı kültür, hatayı azaltan çok önemli bir faktör. Bizde yazılı kültür zayıf. ABD’de, hastalara ve yakınlarına tedaviye katılmaları öneriliyor. Türkiye’nin geleneklerinden ötürü bu bir yere kadar yapılıyor. Hastayla hekim konuşurken zaten odada hep yakınları bulunuyor. Türkiye’de bugüne kadar hata oranını düşüren faktörlerden biri bu oldu. Yine de hastaların kayıtlarını tutma, dosyaları doğru dürüst doldurma alışkanlıklarımız zayıf. Sonuç olarak Batı’da ne kadar hata varsa en az bizde de o kadar vardır.
Hasta ve yakınlarının sürece katılmalarına hekimler hazır mı?
- Hazır olmaları lazım. Bizim kuşak, bir önceki kuşaktan farklı hekimlik yapıyor. Bir kuşak öncesinin emredici hekimliği, "Kızım yat, yarın ameliyat olacaksın" diyordu. Bizim kuşakta, hastaya bilgi verici, hasta ve hasta yakınını taraf alan yaklaşım var. Buyurgan değil, öneren, yol gösteren, onaylanırsa işini yapan hekim kuşağıyız.
Tüm hekimlerin buna zamanı var mı?
- Hasta başına 3-5 dakika ayrılan bir sistemde konuşacak zaman yoktur. Yine de, kamuda bile olsa ameliyat öncesi hastayla konuşmak mümkün. Bunu yapmayan hekimler eksik iş yapıyor.
CERRAHİDE SAĞ-SOL HATASINI AZALTACAK ÖNLEMLER
8 Cerrahi işlemin yapılacağı yerin işaretlenmesi ve bu sürece hekimin de katılması
8 Gerekli belgelerle birlikte kullanılacak doğrulama listesi ve kuralların belirlenmesi
8 Cerrahi ekibin her üyesinin hasta, taraf ve işlemi ameliyathane odasında sözlü olarak karşılıklı doğrulaması
8 Kuralların uygulanıp uygulanmadığının takibi
CERRAHİ YANLIŞ RİSKİNİ ARTIRAN FAKTÖRLER
Acil ameliyatlar
Morbid obezite, fiziksel formite gibi fiziksel özellikler
Zaman baskısı
Alışık olunmayan ekipman ya da ameliyathane
Aynı ameliyata birden çok cerrah
Aynı anda birden fazla ameliyat
GÜVENLİ SAĞLIK HİZMETİ İÇİN 10 ÖNERİ
Sağlık sorunlarınızla ilgili tüm süreçlere ve kararlara aktif olarak katılın. Anlamadığınız bir konu ya da kaygınız varsa sorun. Durumunuz ve tedaviniz konusunda daha ayrıntılı bilgi edinin. Kullandığınız ilaçların listesini yanınızda bulundurun. İlaçlarla ilgili uyarılar çok önemlidir, anlayana kadar sorun. Test ya da işlemlerinizin sonuçlarını öğrenin. Hekiminizle seçenekleri gözden geçirin. Ameliyat ya da işlem gerektiğinde nelerin olacağını anlayın, eski deneyimlerinizi aktarın. Ameliyattan önce tam olarak ne yapılacağını cerrahınızla birlikte gözden geçirin. Taburcu olmadan önce evdeki tedavi planını tüm ayrıntılarıyla öğrenin.