İkinci el otomobil alıp-satanlar dikkat! Her yer tuzak dolu...
Güncelleme Tarihi:
Dünya genelindeki üretim sıkıntısı yüzünden sıfır kilometre otomobil arzında sıkıntılar yaşanıyor. Hal böyle olunca ikinci el otomobil piyasasında büyük hareketlilik var. Ancak ikinci el piyasası da adeta tuzaklarla dolu. Yasalardaki ağır yaptırımlara rağmen uzmanlara göre Türkiye'deki 'kilometre' oyunu sanıldığından daha fazla. İşte ikinci el piyasasındaki hileler ve bu tuzaklara karşı uzmanların önerileri...
İkinci el otomobil piyasası için emsal niteliğindeki gelişme geçtiğimiz hafta yaşandı. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, satın aldığı aracın orijinal kilometresini düşürüp sattığı anlaşılan kişi hakkında "dolandırıcılık" suçundan 5 yıla kadar hapis cezası istemiyle iddianame hazırladı.
258 bin kilometredeki otomobilini, 200 bin kilometre düşürerek sanki 58 bindeymiş gibi satan şahıs için "Değerinden fazla fiyata satarak menfaat temin ettiği" tespiti ile dava açıldı.
Ankara 23. Asliye Ceza Mahkemesince de kabul edilen iddianamede, sanık hakkında "dolandırıcılık" suçundan, 5 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezası isteniyor.
Grafik: Harun Elibol
Hürriyet.com.tr'ye konuşan Otomobil Uzmanı Barbaros Özkök, piyasadaki 'kilometresi çekilmiş' araç sayısı için bir rakam vermenin zor olduğunu ancak dava konusu olan rakamlardan çok daha fazla vakanın yaşandığını söyledi.
Kilometre sahtekarlığının en büyük kaynağının Türkiye’de şu an için 300 bin bandında olan kiralık araçların olduğunu belirten Özkök,
"Bu araçlar ortalama 3-5 yıl arasında el değiştiriyor. İkinci el olarak satılan bu araçlardan yüksek kilometreli olanlar ise ne yazık ki kötü niyetli kişiler tarafından çeşitli oyunlara maruz kalıp yeniden satışa sunuluyor" dedi.
Araçların kilometresinin artması ve model yılının eskimesiyle değer kaybına uğradığını hatırlatan Özkök, "Her markanın rutin bakım aralıkları var. Kilometre arttıkça, aracın bakım maliyetleri artar ve her geçen kilometre, aracın motor performansı başta olmak üzere güç ve aktarma organları, süspansiyon, fren ve alt takımlarındaki parçaların ömrünü tamamlaması ve değişim maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle genel olarak aracın değeri düşer. Haliyle aracı düşük kilometreli olan eşdeğer model ve kilometredeki başka bir araç fiyatına satma isteğiyle, riskli olmasına rağmen kilometreyi makul bir seviyeye bile bile çekerler. Özetle; suç olduğunu bilerek risk almalarının nedeni, aracı ederinin daha üzerinde bir fiyata satmak" diye konuştu.
6 yaş aralığında araç kullanımı ve kilometre analizine göre, 425 bin araç üzerinde yapılan incelemede, yıllık ortalama 14.000 kilometre (günde 38,8 km) yol yaptıkları tespit edildi. Araştırmada 5 yaşında bir aracın toplamda ortalama 70.000 kilometre yol kat ettiği tespit edildi. Filo yani kiralık araçlarda ise kullanımın hususi araçlara oranla yüzde 20-30 daha fazla olduğu ortaya konuldu.
KİLOMETRE İLE OYNANDIĞI NASIL ANLAŞILIR?
Satın alınan bir aracın kilometresinin düşürüldüğünü kullanıcının anlamasının mümkün olmadığını belirten Özkök "Bu nedenle satın alınmadan önce TSE 13805 yetki belgeli ekspertiz merkezlerinde aracın ekspertizi yapılmalıdır. Yetki belgeli ekspertiz merkezlerinde yapılan ekspertizde hatalı ekspertiz, firmanın sorumluluğundadır" dedi.
Kilometresi düşürülmüş bir aracın, son muayene geçerlilik tarihindeki kilometreden daha düşük çıkması halinde muayeneden de geçemeyeceğini belirten Özkök "Bu durumda düşürecek kişi aracın son muayene kilometresini dikkate alarak, düşürme işlemini dikkat çekmeyecek bir seviyeye çeker" uyarısında bulundu.
Peki "İkinci el otomobil alırken nelere dikkat edilmeli? Bu soruya da yanıt veren Özkök şu uyarılarda bulundu:
"Araç kilometre bilgisi ile kaporta boya performansının yanında, kilometre ve buna bağlı olarak malzeme kullanımı ve yıpranma ipuçlarından yola çıkarak kilometre/malzeme yıpranma oranlarında plastik, kumaş ve tüm kauçuk aksamlarda aşınmalar dikkate alınmalı"
"Aracın genel performansı ve dış kaporta boya görümü ile ana hat kaporta kordon ve dalgalanma olup olmadığına bakılır. Aracın dış görünüşü, araç kilometresi ile ilgili gizli bir takım ipuçları verir"
“KAZASIZ ARAÇ OLMAZ”
"Araçlarda kullanıcılar, her ne kadar konularında usta şoför olduklarını iddia etseler de kilometre/kaza risk oranı değişmez. Bu nedenle 300 bin kilometre yol yapmış bir aracın hiç kazası ve değişeni yok demesi, ne yazık ki pek gerçekçi değildir"
SADECE KİLOMETREYE DEĞLİ BU HUSUSLARA DA DİKKAT
"Aracın kapıları açılmalı, özellikle sürücü kapısı, kapı tutamakları iç ve dış olarak gözlemlenmeli ve akabinde kokpit alanında direksiyon sinyal, radyo, teyp, multimedya, kapı ve cam açma tuşları gibi çok yıpranabilecek parçalar üzerinde silinmeler olup olmadığına bakılmalı"
"Kapı ve iç döşemeleri detaylı incelenmeli, kabarma olup olmadığına bakılmalı. Kapı eşik bakalitlerinin aşınma çizilme seviyeleri gözden geçirilmeli. Kilometre konusunda araç jantlarına bakılması ve buradan yorum yapılması da gerçekçi bir sonuç vermeyecektir. Günümüzde jant onarımları son teknoloji CNC dahil tamamı kolayca onarılıp boyanabiliyor, yeri geldiğinde yüksek inç başka jantlar ile değiştirilebiliyor"
Yapılan bir araştırmaya göre ikinci el otomobil pazarındaki ortalamaya göre her 500 araçtan 2'sinde kilometreyi geri çekme vakasına rastlanıyor.
Yapılan bir araştırmaya göre ikinci el otomobil pazarındaki ortalamaya göre her 500 araçtan 2'sinde kilometreyi geri çekme vakasına rastlanıyor.
AVUKATTAN UYARI
Ankara'daki davayı değerlendiren Avukat Elvan Kılıç da dikkat çeken uyarılarda bulundu.
Durumu "Bu tür davalar gündemde olmaya devam edecektir" diye özetleyen Kılıç şu tespitlerde bulundu:
"Söz konusu işlemin yapılmasını engellemek amacıyla hukukumuzda Hukuk ve Ceza yönüyle iki farklı yaptırım öngörülmüştür. Hukuki sorumluluk 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca 'ayıptan hukuki sorumluluk' başlığı altında satıcının sorumluluğuna gidilerek zarar görenin gördüğü zararı tazmin edilebilmesi mümkündür"
"Bu zararı talep ederken kanun ayıplı otomobilin alıcısına seçimlik haklar vermektedir. Bir satışta olağan bir gözden geçirme ile alıcının anlayamayacağı ve satılan şeyden beklenen yararı azaltan, satışta vaat edilen özellikleri düşüren hata ve kusurlara gizli ayıp denir"
Avukat Kılıç, tüketicilerin yasal haklarını ise şu şekilde sıraladı:
*İkinci el aracı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme
*Gizli ayıp oranında bedelde indirim talep etme
*Aşırı bir masraf gerektirmediği taktirde ücretsiz tamirat talep etme
*Aracın ayıpsız misli ile değişimi
10 YIL DETAYI
Kilometresi düşürülen aracı satanın, bu işlemi yapmasa ve bu fiilin kendisinden önce yapıldığını iddia etse bile yasal sorumluluktan kurtulamayacağını belirten Kılıç "Satıcı bu durumdan haberdar olmasa bile sorumluluktan kurtulamaz. Kilometre düşüren satıcıya karşı seçimlik haklar 10 yıl içerisinde yöneltilebilir ve satıcı hakkında dolandırıcılıktan soruşturma başlatılır. Eğer satıcı bu durumu bilmiyorsa seçimlik haklar 2 yıl içerisinde kullanılır ve kilometre düşürme fiilini işleyen kişi hakkında soruşturma başlatılır" dedi.
ŞİKAYET OLMASA BİLE DOLANDIRICILIK SUÇU KAPSAMINDA
Aracın sayacında değişiklik yapmanın 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu hükümleri uyarınca şikayet olmasa bile resen soruşturmaya tabi 'tipik dolandırıcılık' suçu oluşturduğunu söyleyen Kılıç şunları vurguladı:
"Yargıtay bu hususu 'basit bir incelemeyle anlaşılamayacak ve ancak teknik inceleme sonucu tespiti mümkün olacak şekilde yüksek olan kilometre göstergesini teknik müdahale ile düşürterek aracını gerçek değerinin üzerinde satmış olması' olarak tanımlamaktadır. Münferit her olayda olayın detayları üzerinden savcılık gerekli değerlendirmeyi yapar ve dolandırıcılık suçunun unsurları suçun tipine uygun olduğu her durumda ceza kovuşturması yapılır. Dolandırıcılık suçunun oluştuğu durumlarda suçun mahiyeti gereği failin cezasının ağırlaştırılmasını gerektirecek nitelik söz konusuysa dolandırıcılık suçu nitelikli hal alır ve cezalar 10 yıl hapis cezası üst sınırı üzerinden kovuşturulacaktır."
