Teknolojik kumaşlar artık modayı belirleyecek

Bilgisayarı üzerimize giyebileceğiz. Kolumuzda çek defteri büyüklüğünde dokunmatik bir ekran, yakasında mikrofon ve ceplerinde de işlemci ve dijital kamera gizli olacak.

Sporcu giysisi, koşucuya sesli olarak yavaşladığını haber veriyor. Ayakkabılar koşu stilini analiz ediyor, alıcılar kan basıncını ve beden ısısını ölçüyor.


Daha önce dergimizde haberini verdiğimiz akıllı giysilerin geliştirilemesinde yeni adımlar atılıyor. Örneğin bilgisayarı üzerimize giyebilmek konusunda mesafeler alındı. Giyilebilir bilgisayarın kolunda çek defteri büyüklüğünde dokunmatik bir ekran, yakasında mikrofon ve ceplerinde de işlemci ve dijital kamera gizli.

Almanya’nın bazı bölgelerinde görevli ilkyardım doktorları, bu tip siber ceketlerle çalışmaya başlamışlar bile. Kısaca Noah olarak isimlendirilen ceketin adı ‘Acil durum organizasyonu Ğ ve hizmet desteği’. Bir zamanlar askeri amaçlar için üretilen Xybernaut bilgisayarlarından bunda böyle siviller de yararlanabilecek. Xybernaut firmasının Japonya ve Amerika’da sıradan vatandaşlara, sokak giysisi içine gizlenebilecek biçimde küçülterek sunduğu model, şu sıralar 1500 dolara satılmakta.

Tekstilciler işbaşında

Öte yandan tekstil endüstrisinde de önemli gelişmeler beklenmekte. Mühendislerin amacı giysilere sadece elektroniği değil, beden ısısını ölçen, koku moleküllerini algılayabilen ya da ilaç salgılayan mekanizmaları da aktarmak.

‘Akıllı giysi’ denince bugüne değin Amerika’daki bilgisayar çılgınlarının ürettikleri ve bir sürü kablo bağlantısıyla taşıyana eziyet veren giysiler akla geliyordu.

Oysa bugünlerde Infineon çip üreticisinin Münih’teki Moda Okulu’yla birlikte üzerinde çalıştığı giysi, teknik tasarımı modayla buluşturacak.

Örneğin içine ses frekans modülü yerleştirilen ceket, taşıyıcının kulaklığına müzik ya da turistik bilgiler yansıtacak. Xybernaut aparatlarının aksine, dokumanın içine korunaklı bir biçimde yerleştirilecek elektronik sayesinde, ceket çamaşır makinesinde dahi yıkanabilecek.

Alet, klavye ve kulaklıklar arasındaki bağlantı kumaşın dokusunda gizlenmiş iletken ipliklerle sağlanacağından kablo bağlantılarına da gerek kalmayacak.

İlk ürünü iki ila üç yıl sonra piyasaya sürecek olan İnfineon firması bundan sonra konuşmalara yanıt verebilecek ve uyduların konumlanmasını sağlayan giysi türleri geliştirilmeye çalışacak.

Sporcu giysileri

Tabii tasarımcılar sporcuları da unutmadılar. Örneğin bugün birçok kişi koşarken yanında CD çalıcısını da beraberinde taşıyor; bu elektronik gelecekte kişinin beden fonksiyonları kontrol edecek biçimde geliştirilecek.

Örneğin Brüksel’deki Starlab firmasının şu sıralar üzerinde çalıştığı sporcu giysisi, koşucuya bilgisayarla (sesli olarak) yavaşladığını haber veriyor. Ayakkabılar koşu stilini analiz ediyor, alıcılar kan basıncını ve beden ısısını ölçüyor. Hatta kendisini yolda kötü hisseden koşucu, giysinin kolundaki cep telefonuyla bir taksi çağırma imkanına da sahip.

Futbolculardaki akıllı giysiler sayesinde antrenörler sporcuları saha kenarından daha iyi izleyebilirler; örneğin ilk baldır krampında uyarı sinyali alan antrenör yedekteki futbolcuyu devreye sokabilir.

Acaba ucuz mu?

Giyilebilir bilgisayarın ilk tasarımcıları ise bambaşka düşler peşinde. Yaşamın her alanında destek veren ve iletişim sağlayan giysiler, örneğin alışveriş merkezinde bir ürünü incelediğimizde, aynı ürünün diğer mağazalarda ve diğer ülkelerdeki örneklerini İnternetten seçerek giysinin kolundaki ekrana ya da özel bir gözlüğe taşıyacaklar.

Ve eğer yolda adını bir türlü anımsayamadığımız eski bir dostla karşılaştığımızda, akıllı giysi tanışımızın yüzünü veri bankasında bularak ismini kulağımıza fısıldayabilecek.

Mühendisler yeni teknolojileri çekinceyle yaklaşan ve elektronik kirlilikten korkanlar için de uygun tasarımlar düşünüyor. Mesela Klaus Ğ Steilmann Enstitüsü, gümüş filamanlara kaplı polyamid elyaftan kazak, etek, ceket ve pantolon üretti.

Faraday kafesi ilkesine göre bu giysiler, elektromanyetik alanları bedenden uzaklaştıracak.

Gelişmelere biraz kuşkuyla yaklaşan ve giysideki bilgisayarın daha çok teknoloji hayranlarının ilgisini çekebileceğini düşünen uzmanlar acaba ne kadar haklı?

Bunları düşünmemiştik

Bundan on yıl önce, neredeyse herkesin elinde bir telefonla dolaşacağını kim düşünebilirdi? Evet belki ‘Hardweare’ teknolojisi cep telefonu kadar yaygınlaşmadı, ama dizüstü bilgisayarları veya elektronik ajandaların gelecekte kimler tarafından kullanılacağını şimdiden kestirmek güç.

Örneğin gençlerin cep telefonu üzerinden milyonlarca mesaj göndereceklerini hiç kimse hesaplamamıştı.

Bazı tekstil araştırmacıları yeni tekniklerle donatılı kumaşların gelecekte büyük bir kitlenin beğenisini kazanacağını umuyorlar.

İçleri parafinle dolu mikrokapsüller örneğin kasları ısıtabilirler. Parafin, beden ısısında eriyerek çevresine sıcaklık yayar. Ortam soğuduğunda parafin yeniden donar ve depolamış olduğu sıcaklığı giysiye yansıtır.

Bugatti firması ise geçtiğimiz yıl ‘havalandırmalı’ bir giysi üretti. Dokusundaki koku molekülleri kumaşı kötü kokulardan arındırıyor. Böylece sigara içilen bir ortamda bulunduğunuzda üzerinize koku sinmiyor.

Koku emen kumaş

Alman Indes kuruluşunun ürünü özellikle de evdeki kötü kokulardan rahatsız olanları memnun edecek türde. Firmanın geliştirmiş olduğu perde yemek ve sigara kokusunu emiyor. Kumaş üzerinde Cyclodekstrin olarak adlandırılan halka biçiminde şeker molekülleri bulunmakta.

Hatta moleküller ter kokusunu da emiyor. Kumaşa sinen kötü kokular makinede yıkandığında kayboluyor. Laboratuvar deneylerinde Cyclolodekstrin etkisinin 30 yıkamaya kadar devam ettiği saptanmış.

Cyclodekstrin maddesi ayrıca bazı maddelerin eşit oranda aktarılması için de uygun. Mesela yara bantları ve bandajlara farklı etki maddeleri aşılanabilir ve pijamalar, içlerindeki merhemi bedene püskürten minik kapsüllerle donatılabilir. Alman tasarımcı Dierk Knittel’in en büyük düşü, üzerindeki şeker molekülleri sayesinde sinekleri uzaklaştıran bir gömlek geliştirmek.

Kötü kokuları emen giysiler ve perdeler Avrupa pazarlarında çoktan alıcı bulmuş. Peki mühendisler yeni giysilerle pazardan ne kadar pay alabilecekler? Tüketiciler bu tür ürünleri satın alacaklar mı?

Tüketici almaya haziran

Almanya’da yaklaşık bin kişi üzerinde yapılan bir anket, katılımcıların yarısından fazlasının ileri teknoloji modası için %25 oranında daha fazla para ödemeye hazır olduklarını göstermiş. Yeni kumaşların birçok açıdan daha kullanışlı olduğunu öne süren uzmanlar herkesin ihtiyacına cevap verecek ürünlerin bulunabileceğini düşünüyorlar.

Buraya kadar her şey çok heyecan verici ancak ne var ki bilgisayarlı giysilerde henüz bazı aksaklıklar yaşanmakta. Konuşmalara yanıt veren mekanizmalar, kablolar vb suya dayanıklı değil. Enerji sarfiyatı da henüz bazı sorunlar yaratıyor. Dizüstü bilgisayar kullanıcılarının bildiği gibi aküler kısa süre içinde boşalıyor. Elektrik belki ileride ceket ceplerine yerleştirilen güneş petekleriyle sağlanabilir. Bu ürünlerin ilk prototipleri Almanya’daki Klaus-Steilmann Enstitüsü’nde geliştirildi. Ayrıca mühendisler yürürken elektrik üretebilecek ayakkabı modelleri üzerinde de çalışıyorlar. İnfineon firması ise bir ısı jeneratörüyle beden ve giysi arasındaki sıcaklık farkından enerji elde etmenin yollarını arıyor.

Bazı aksaklıklar

İşlevsel kumaşlardaki diğer aksaklıklarsa şöyle: Örneğin minikapsüllerle yaratılan serinlik sadece birkaç dakika sürüyor. Bugatti’nin koku giderici giysisi sadece tek kullanımda etkili.

Ve her şeyden önemlisi yeni modalar mühendisler tarafından değil hala modacılar tarafından belirlenmekte. Fakat tasarımcılar her şeye rağmen teknoloji ve tekstil endüstrisinin ortaklığı sayesinde modada önemli bir devrimin yaşanmasını bekliyorlar. Kim bilir belki de sinek kovucu ceket ya da elektrik üreten ayakkabı gibi ileri teknoloji giysileri Armani ya da Yves St.-Laurent gibi ünlü markalarla sunulduğunda moda ve marka düşkünlerinin ilgisini çekebilir.