‘Yatağı’ karıştıran profesör

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizik Tedavi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Fikret Tüzün'ün Yataş'a verdiği, ‘‘İlaçsız tedavi eden yatak’’ raporu ortalığı karıştırdı. İ.Ü. Rektörü Prof. Tüzün hakkında inceleme başlattı. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Özbal da, ‘‘Arkadaşlarımız araştırmayı reklam için değil, yardım için yaptı’’ dedi.

Yataş 'ın Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nde yapılan bir araştırmaya yer vererek, fizik tedavi servisindeki hastaların ilaç kullanmadan, sadece Yataş yataklarında yatarak iyileştiği iddia edilen reklamı ortalığı karıştırdı. Gazetelere ilan veren diğer yatak üreticileri Yataş'ı RTÜK'e şikáyet ederken, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü de araştırmayı yapan profesör hakkında inceleme başlattı. Ortalığı bir anda karıştıran araştırmayı yapan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizik Tedavi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Fikret Tüzün ise yurtdışına tatile gitti.

İstanbul Üniversitesi Rektörü Kemal Alemdaroğlu, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizik Tedavi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Fikret Tüzün'ün araştırmayı yaptığını ve bunu yayınlamak için izin istediğini söyledi. Alemdaroğlu, ‘‘Araştırmanın bir dergide yayınlanacağı zannedildiği için izin verildi. Bir araştırma sonucunun reklam olarak yayınlanması etik açıdan yanlış. Bu nedenle de Prof. Dr. Fikret Tüzün hakkında bir inceleme başlatıyoruz’’ dedi.

Araştırmanın fakülte-sanayi işbirliğine inandıkları için yapıldığını belirten İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet N. Özbal ise ‘‘Ancak bu araştırmanın reklamlarda kullanılmaması gerekirdi’’ dedi. Özbal, konuyla ilgili olarak şunları söyledi:

‘‘Fakülte içine kapanık olmamalı. Bizden yardım isteyen kim olursa olsun biz bu konuda araştırma yaparız. Bize herhangi bir firma başvurduğunda etik açıdan bir sakıncası yoksa, bu çalışmayı yapmak zorundayız. Ancak araştırma sonuçları ticari kazanç olarak kullanılamaz. Yataş da bizden yardım istedi. Çalışma yapıldıktan sonra bu sonuçların üretim kalitesini geliştirmede kullanılacağını düşündük. Ancak firma bu araştırmanın sonuçlarını daha sağlıklı üretim amacıyla değil, reklamlarında kullanmayı tercih etti. Araştırma sonuçları ticari amaçlı kullanıldığı için gerekli yasal işlemleri yapacağız.’’

Araştırmayı yapan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizik Tedavi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Fikret Tüzün ise araştırmanın ortopetik yatakların fizik tedavideki etkisini değerlendirmek üzere yapıldığını söyledi. Tüzün, ‘‘Araştırmamızda ortopedik yatakların fizik tedavine katkısını inceledik. Yapılan araştırmada da Yataş marka yataklar kullanıldı. Ama burada önemli olan yatakların markası değil, ortopedik özelliği idi. Araştırmayı yaparken marka üzerinde durmadık. Oysa firma ilanlarında bunu kullandı’’ dedi.

Kavga çıkaran yatak reklamı

YATAŞ'ın son reklamında Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nde yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, fizik tedavi uygulanan hastaların ilaç kullanmadan sağlıklarına kavuştuklarının saptandığı öne sürülüyor. Yatak üreticisi 8 firma ise bu reklama karşılık olarak gazetelere ‘‘Yanıltıcı iddialarla uykularınızı bölüyorlar’’ başlığıyla ilanlar verdi. İlanlarda, Yataş'ın reklamlarının yanıltıcı ve aldatıcı bilgi verdiği ileri sürüldü.

Altın Yaylı Yatakları, İstikbal, Bellona, İpek, Konfor, Marmara, Mondi, Yağmur yatakları da gazetelere verdikleri tam sayfa ilanda şu görüşlere yer verdiler: ‘‘Yataş reklamında bel ağrısından şikayetçi olan bir hastanın, ilaç tedavisi olmadan sadece Yataş yataklarında yatarak, rahatsızlığında düzelme görüldüğü iddia ediliyor. Yatak, sırt ve bel ağrılarında, tedavinin bir bölümünü oluşturabilir. Ancak, hiçbir zaman bir ilacın yerine geçemez. Cerrahpa Tıp Fakültesi'nde hastaların yataklarının Yataş yatakları ile değiştirilerek, bel ve sırt ağrılarında yüzde 88 ile yüzde 93 oranında azalma gözlendiği iddia edilmektedir. Her markanın benzer özelliklere sahip yatakları bulunmaktadır. Hastalar, bu yataklarda yatarak dinlenebilir, yatak tedavinin bir bölümüne katkıda bulunabilir. Ancak, bir markaya malederek somut rakamlar vermek, tüketiciyi koruma ve ticari ahlak açısından çok yanlış bir tutumdur. ’’

Olay yaratan araştırma

Yaşları 40 ile 70 arasında değişen 150 mekanik bel ağrılı hasta ile farklı niteliklerdeki yatakların mekanik bel ağrılı olgularında hastalığın seyri üzerine etkisi incelendi. İncelemeler, bir tanesi klasik yatak, diğer dördü nitelikleri doktorlar tarafından tam bilinmeyen Yataş ürünleri olmak üzere, toplam 5 tip yatakla yapıldı. Hastalar yataklara doktorların bilgisi olmadan hemşireler tarafından rastgele yatırıldı ve her grupta 30 hasta yer aldı. Standart bir fizik tedavi uygulanan tüm hastalara, 20 gün süren tedavide gerek olmadığı sürece antiromatizmal veya ağrı kesici verilmedi.

Tedavi öncesi, tedaviden itibaren 10. ve 20. günlerin değerlendirildiği araştırmada hastalara gece ağrı ile uyanma sıklığı, sabah tutukluluğu süresi, sabah uyandığında bel ağrısı, istirahatte ve hareket halinde bel ağrısının şiddeti soruldu. Ağrı şiddeti ağrısız, hafif, orta, şiddetli ve dayanılmaz olarak derecelendirilirken, ayrıca hastalara yattıkları yataktan memnun olup olmadıkları soruldu.

20. günde klasik yatakta yatan hastalara göre, Yataş yataklarında yatan hastaların gece ağrı ile uyanma sıklığı, sabah tutukluluğu süresi, sabah uyandığında, istirahatte ve hareket esnasında bel ağrısının şiddetinde dikkate değer bir azalma tespit edildi.

Aynı şekilde yatılan yataktan memnuniyet sorgulandığında, klasik yatakta yatan hastaların gece daha sık ağrı ile uyandıkları, sabah bel ağrısının daha fazla olduğu ve yattıkları yataktan ortopetik yatakta hastalar kadar memnun olmadıklarını saptandı.

Yataş ne diyor?

Yataş yetkilileri ise araştırmanın sonuçlarını reklamda kullandıklarını belirterek, ‘‘Reklamda yanıltıcı bir nokta yok. Çünkü yapılan araştırmaya göre hazırlandı. Hastalara gerek duyulmadıkça ilaç verilmedi’’ dediler.

Tüzün, Yataş'ı uyardı

Araştırmayı yapan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizik Tedavi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Fikret Tüzün, bilimsel bir çalışma hakkındaki beyanın amacı dışında kullanıldığını belirterek Yataş'a reklamı durdurması için uyarıda bulundu. Tüzün, ‘‘Bilimsel araştırma sonuçlarının reklamın bir parçası gibi kullanıldığı görülmüştür. Bu nedenle görsel medya ve yazılı basında hiçbir şekilde kullanılmamasını istiyorum’’ dedi.