Vergi açığını halk kapatacak

Yüksek oranlı kayıt dışı nedeniyle gelir üzerinden yeterince vergi alamayan Devlet, hizmetler ve mal tüketimi üzerinden alınan dolaylı vergilere yüklenmeyi 2004 yılında da artırarak sürdürecek.

2004 yılında toplanacak her 100 liralık verginin en az 70 lirasını, herhangi bir mal ya da hizmet alırken ya da banka veya bir kamu kuruluşuyla işlem yaparken ödenen özel tüketim, katma değer, özel işlem, özel iletişim, harç gibi dolaylı vergiler oluşturacak. 2004 yılında 99.2 katrilyon lira olarak hedeflenen vergi gelirlerinin 29.7 trilyon liralık bölümü dolaysız, 69.4 katrilyon liralık bölümü ise dolaylı vergilerden kaynaklanacak.

Dolayısıyla vergi gelirlerinin yüzde 30'u gelir ve kurumlar vergisi gibi dolaysız, yüzde 70'i ise dolaylı vergi olarak alınacak. Yüzde 70 oranı Türkiye tarihi açısından bir rekor oluşturacak. İlk defa Türkiye'deki dolaylı vergi gelecek yıl yüzde 70'i bulacak.

Milli gelire oran olarak bakıldığında ise dolaylı vergiler 2004 yılı için tahmin edilen milli gelirin yüzde 16.5'i, dolaysız vergiler ise yüzde 7.1'i kadar bir büyüklük oluşturacak.

DOLAYLI VERGÄ°LER ADALETSÄ°Z

Dolaylı vergiler, herhangi bir gelir ve kazanca bağlı olmaksızın, sadece harcama ya da alınan bir hizmet üzerinden tahsil edildiği için vergi adaleti açısından eleştiriliyor.

Dolaylı vergiler aynı mal ya da hizmet için en zengin de en yoksul da aynı miktarda vergi ödemek zorunda bulunuyor. Dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki ağırlığının bu yıl ise yüzde 67.8 düzeyinde gerçekleşmesi bekleniyor. Dolaysız vergilerin oranı ise yüzde 32.2'de kalacağı hesaplanıyor. Yapılan son tahminlere göre 86.8 katrilyon lira olması beklenen bu yılki vergi gelirlerinin 27.9 katrilyonunun dolaysız, 58.9 katrilyon liralık bölümünü ise dolaylı vergiler meydana getirecek.

BÜYÜK BÖLÜM AKARYAKIT

2004 yılında dolaylı vergilerin 17.8 katrilyon lira ile en büyük bölümü akaryakıt ve doğal gaz tüketicileri tarafından özel tüketim vergisi adıyla ödenecek.

Bu yıl 15.7 katrilyon lira olması beklenen vergilerin, 1.2 katrilyonu cep telefonu kullanıcılarından alınan özel iletişim, 1.1 katrilyonunun çeşitli Devlet kuruluşlarıyla yapılan işlemlerden ve bazı hizmetlerden alınan özel işlem  vergisi oluşturacak.

34 KATRÄ°LYONLUK KDV

Gelecek yılki dolaylı vergilerin 34.3 katrilyonunu ise dahilde ve ithalde alınan katma deÄŸer vergisi meydana getirecek. Hemen hemen tüm mal ve hizmetler üzerinden alınan  katma deÄŸer vergisinin  gelecek yıl bu yıla göre yüzde 20.9 artarak 19.8 katrilyona ulaÅŸması bekleniyor.Â

Enflasyonun yüzde 12 olarak öngörüldüğü 2004 yılında dahilde alınan KDV'de bu ölçüde bir artış sağlanabilmesi için KDV artışını gidilmeyecekse iç tüketimin oldukça canlanması gerekecek. İthalde alınan KDV'nin ise yüzde 20.1 artışla 14.3 katrilyon liraya  ulaşması bekleniyor. Dolaylı vergilerin, 1.2 katrilyonu cep telefonu kullanıcılarından alınan özel iletişim, 1.1 katrilyonunun çeşitli Devlet kuruluşlarıyla yapılan işlemlerden ve bazı hizmetlerden alınan özel işlem  vergisi oluşturacak.

Bu kapsamda bankacılık işlemleri yapan vatandaş ve şirketlerden 1.4 katrilyon liralık banka ve sigorta muameleleri vergisi alınacak. Çeşitli işlem ve belgelerden alınan damga verisi 1.7 katrilyonu,  harçlar ise  2 katrilyonu bulacak.
                                                                  Â
DOLAYLI VERGİ YÜKÜNÜN GELİŞİMİ

Dolaylı vergiler, 1994 yılında toplam vergi gelirlerinin yüzde 51'ini dolaysız vergiler ise yüzde 48.3'ünü oluşturuyordu. Maliyenin doğrudan vergi toplamadaki başarısızlığı ve vergi reformu  çabalarının sonuçsuz kalması yüzünden dolaylı vergilerin 1994 krizini izleyen yıllarda artmaya başlamış 1995 yılında yüzde 57.5'e, 1996 yılında ise yüzde 60.6'ya kadar yükselmişti.

1997 yılından başlayarak dolaysız vergi yükü aşağı doğru indi. 1997 yılına yüzde 59.3'e, 1989 yılında ise yüzde 53.4'e gerileyen dolaysız vergilerin toplam vergiler içerisindeki payı, 1999 yılında ise yüzde 54.6 oldu.

2000 yılında IMF ile uygulanmaya başlanan program kapsamında öngörülen GSMH'nin yüzde 6.5'i oranında faiz dışı fazla verilmesine yönelik hedef çerçevesinde, kamu gelirlerini artırmak için deprem vergileri ve benzeri dolaylı vergilere başvurulması nedeniyle, dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı 2000 yılında yüzde 59.1'e, 2001 yılında yüzde 59.6'ya, 2002 yılında ise yüzde 66.3'e  yükseldi. Bu oran bu yıl yüzde 67.8 olarak gerçekleşecek. Gelecek yıl ise yüzde 70'e ulaşacak.

Yıllar itibariyle bakıldığında gelir ve kurumlar vergisi gibi dolaysız vergilerin GSMH'ye oranının giderek azaldığı, buna karşılık hem dolaysız vergi yükündeki azalışa rağmen toplam vergi yükündeki artışın tümüyle dolaylı vergilerle sağlandığı gözleniyor. GSMH'nin yüzde  17.2'si kadar vergi toplanan 1998 yılında dolaysız vergiler GBSMH'nin yüzde 8'i, dolaylı vergiler ise yüzde 9.2'si seviyesinde  bulunuyordu. 2001 yılına gelindiğinde dolaysız vergilerin GSMH'ye oranı yüzde 9.1'e, dolaylı vergilerin payı ise yüzde 13.4'e kadar çıktı. GSMH'nin yüzde 24.3'ü kadar veri toplanması beklenen bu yıl, dolaysız vergilerin GSMH'ye oranı yüzde 7.8'e kadar düşer
  Â