Türkiye’nin ‘500 dev’i borca battı, 148 şirket zarar yazdı

KÜRESEL ekonomik kriz nedeniyle 2008 yılı ortalarından itibaren çarkları yavaşlayan Türk sanayinin en 500 büyük kuruluşunda tablo hızla ağırlaşıyor. İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) üretimden satış cirolarına göre her yıl yaptığı “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının 2008 yılı sonuçlarına göre, büyük sanayicilerin kârları neredeyse yok oldu, zararları ve borçları rekor düzeyde arttı. “500 Büyük Sanayi Kuruluşu” listesinde 2007’de 50 adet olan ‘zarar eden sanayi şirketi’ sayısı 2008’de 148’e yükseldi. “500 Büyük Kuruluş”un 2008 yılı toplam dönem zararı da reel olarak yüzde 386 arttı. 2007’de yüzde 47.9 olan kaynak yapısı içindeki toplam borç oranı ise 2008’de yüzde 54.4’e yükseldi. Borçluluğu artan devlerin özkaynak oranı yüzde 45.6’ya düştü.

Kârlardaki şok düşüş

2008 verilerine göre, “500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının en olumsuz sonuçları kârlılıkta görüldü. Araştırma raporunda, “Özellikle vergi öncesi dönem kârında büyük bir erozyon söz konusudur” denilirken, 2007’de vergi öncesi dönem kârının cari fiyatlarla yüzde 22.7 arttığı ancak 2008’de yüzde 13.3 küçüldüğü bellirtildi. Özel sanayi kuruluşlarında ise vergi öncesi dönem kârında küçülme cari fiyatlarla yüzde 21.3, sabit fiyatlarla yüzde 30.4 oldu. Raporda bu durum şöyle anlatıldı: “2008’de ‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ genelinde zarar tutarı 2007’ye göre cari fiyatlarla yüzde 450 arttı. Bu artış özel kuruluşlarda yüzde 339.6, kamu kuruluşlarında yüzde 7 bin 336 ile çok yüksek düzeyde oldu. Geçen yıl dönem kâr ve zarar toplamında da büyük bir düşüş var. İSO 500 genelinde dönem kâr ve zarar toplamı 2007’ye göre cari fiyatlarla yüzde 36.4, sabit fiyatlarla yüzde 43.7 küçüldü. Özel sanayi kuruluşlarında ise kâr ve zarar toplamındaki düşüş cari fiyatlarla yüzde 40.1 sabit fiyatlarla yüzde 47 oldu.

Borçluluk tavan yaptı

2008’de “500 Büyük Sanayi Kuruluşu”nun ‘kaynak yapısı’ da hızlı bir bozulma yaşadı. Kriz yüzünden kârlılıktaki düşüş ve yılın sonuna doğru döviz kurlarında yaşanan yükseliş listedeki sanayi kuruluşlarının kaynak yapısını ciddi ölçüde bozdu. Buna göre, 2007’de yüzde 47.9 olan kaynak yapısı içindeki toplam borç oranı 2008’de yüzde 54.4’e yükseldi. Özkaynak oranı ise yüzde 52.1’den yüzde 45.6’ya düştü. 2008 yılında borçlar yüzde 38.3 artarken, özkaynaklar sadece yüzde 2.7 yükselebildi. 2007’de borçlardaki artış yüzde 9.4, özkaynaklardaki artış ise yüzde 17.2 olmuştu.
“500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasına göre, çalışanların sayısı özel kuruluşlarda yüzde 0.4 oranında arttı. Kamu kuruluşlarında ise 12.5’lik küçülme yaşandı.

Küresel kriz artık bizim krizimize dönüşebilir

TÜRKİYE’nin “500 Büyük Sanayi Kuruluşu” listesinde, büyük ekonomik kriz yaşanan 2001’de zarar eden şirket sayısının 157 olduğunu hatırlatan İSO Başkanı Tanıl Küçük, “Küresel kriz için ‘bu kriz bizim krizimiz değil’ diyorduk ama görünen o ki artık krizin bizim krizimiz olma riski yüksek. 2008 yılı snayi açısından 2001 sonsarı dönemin en olumsuz yılıdır. Sanayi üretiminde 2008 yılı ağustos ayından beri devam eden aralıksız düşüşte onuncu aya girdik. Buna paralel olarak özellikle sanayi istihdamında büyük kayıplar ortaya çıktı. Bu karanlık tablo içinde olumlu bir nokta, yılın ikinci çeyreğinde kötü gidişte hız kesme dipten çıkma eğiliminin başlamış olmasıdır. Ancak, temel ekonomik göstergelerde hala çift haneli olumsuzluklarla karşı karşıyayız. Üretim yapmaya devam etmek için hâlâ çok kararlı. Bu karalılığımızın alınacak önlemlerle desteklenmesini bekliyoruz” dedi.

242 milyar liralık satış 11.6 milyar lira zarar var

“En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu” listesindeki şirketlerin satışlar toplamı 242.2 milyar lira oldu.
Toplam kâr 16.6 milyar lirada kaldı, toplam zarar 11.6 milyar liraya çıktı.
Borç toplamı 131.1 milyar lirayı aştı. Bu borcun 90.9 milyar lirası kısa vadeliden oluştu.
İhracatları 67.7 milyar doları aştı.
Öz kaynakları ise 117.9 milyar liraya geriledi.
“500 Büyük Sanayi Kuruluşu”nda toplam 543 bin 857 kişi çalışıyor.
Bu kuruluşlar, çalışanlarına 2008’de 19.6 milyar lira maaş ve ücret ödemesi yaptı.

Kârlılığını artıran tek sektör, madencilik

2008 yılında en fazla kârlılık düşüş yaşayan sektör yüzde 347.7 ile elektrik oldu. Bu sektörü yüzde 272.7 ile diğer imalat sanayi, yüzde 137.2 ile dokuma, giyim eşyası, deri ve  ayakkabı sektörünün izledi. Araştırma raporunda, dönem kâr ve zarar toplamında artış sağlayabilen tek sektörün yüzde 18.7 ile madencilik sektörü olduğuna dikkat çekildi.