Petrol ve euro rüzgarı yelkenleri şişirecek

Borsa 2000 yılını tamamladı. İMKB-100 Endeksi yılın son işlem gününde yüzde 2,57 oranında değer kazanarak 9 bin 437 puana yükseldi. Hafta boyunca 180 trilyonun üzerine çıkamayan işlem hacmi ise 194 trilyon lira oldu. Böylelikle yılbaşına göre yüzde 37,9 değer yitiren İMKB-100 Endeksi, 18 Ocak kapanışındaki 19 bin 577 puanlık gün sonu kapanış zirvesine göre yüzde 51,8 değer yitirmiş oldu. Endeks yıl içinde gördüğü en yüksek seviye olan 20 bin 617 puan seviyesine göre ise yüzde 54,2 değer yitirmiş durumda.

Gözlerin artık 2001 yılına ve bu yıldaki beklentilere çevrildiğini daha önce yazmıştık. Fakat yatırımcının 2001 yılını değerlendirirken dikkate alması gereken bir kaç temel ekonomik veri var. Petrol fiyatlarının 35 dolardan 22 dolara kadar çok kısa bir sürede gerilemesi ve Avrupa Birliği ortak para birimi Euro'nun dolar karşısında yine kısa bir sürede 82 cent'ten 92 cent'e kadar çıkması Türkiye'nin uyguladığı ekonomik programa destek verecek.

Fakat hatırlatmak gerekli: Bu veriler, 2001 yılında herşeyin gül bahçesi olacağı anlamına gelmiyor. 2001 yılının ilk çeyreğinde, hatta bazı yorumculara göre ilk altı ayında ülke ekonomisinde negatif büyüme izlenecek. Bankacılık sistemi hala sorunlu ve bu alanda acil reform ihtiyacı sözkonusu. En önemli sorun ise ekonomik programın yabancı para girişine şiddetle ihtiyaç duyması. Bahsedilen gelişmeler hükümetin ekonomik programı uygularken performansının artmasını sağlayacak. Ve böylelikle de yabancı yatırımcının reel olarak da Türkiye piyasasına girişinin önü açılacak. Fakat en iyimser piyasa uzmanı bile bu girişin 2001 yılı ilk çeyreğinden önce gerçekleşmeyeceğinin altını önemle çiziyor.

EK NİYET MEKTUBU: Özellikle vurgulamak gerekiyor ki, hükümetin Uluslararası Para Fonu'na (IMF) verdiği Ek Niyet Mektubu yatırımcı için 2001 yılı içinde hayati öneme sahip olacak. Bu mektupta yer alan tüm hedefler ve ekonomik büyüklüklerin ne kadar ciddiyetle takip edildiği ve ne ölçüde tutturulduğu borsanın da seyrini belirleyecek. Çünkü programa hükümetin ne kadar uyduğu yabancı yatırımcılar tarafından da yakından izleniyor. Ve borsanın yönünü yukarıya çevirebilmesi için sıcak paraya ihtiyaç var. Bu para da ancak yabancı yatırımcıdan gelebilir. Ek Niyet Mektubu'ndaki kriterlerden her sapma, gerçek hayatta yatırımcının elindeki hisse senedinin değerinin erimesi anlamına gelecek.

Fakat piyasalar bu mektuba gerçekten çok olumlu tepki verdi. Bu da piyasa psikolojisinin artık yeniden iyimserliğe dönebileceğinin işareti. Ama bu konuda tek kıstas, hükümetin kararlılığını uygulama alanında da göstermesi.

PETROL: Temel duruma baktığımızda 2000 yılı içinde hükümeti zorlayan bir çok konunun kendiliğinden çözüldüğünü görüyoruz. Petrol fiyatları neredeyse tüm yıl boyunca 32-35 dolar aralığında işlem gördü. Bu durum da ekonomik programın temel unsurlarından biri olan cari açığın artmasına neden oldu. Hükümet 2001 yılı için cari açığı, Gayri Safi Milli Hasıla'nın yüzde 3'ü kadar öngörüyor. Petrol fiyatlarının 2000 sonu itibariyle 22 dolara kadar inmesi ve 2001 yılında da bu seviyelerde seyredebileceği beklentisi bu hedefin ulaşılabilirliğini artırdı. Tabi cari açık hedefinin tutturulabilmesi için özelleştirmeer de hayati önem taşıyor.

EURO: Avrupa ortak para birimi Euro'nun da dolar karşısında artık dip seviyelere inmiş olması ayrı bir olumlu etken... Bu durum Euro'nun daha kötü seviyelere artık inemeyeceğini gösteriyor. Uzmanlara göre bundan sonraki sürpriz gelişme ancak olumlu yönde yani Euro'nun dolar karşısında değer kazanması şeklinde olabilir. Eğer gerçekleşirse bu durum, ihracatının önemli kısmını Avrupa ülkelerine yapan, buna karşılık borçları dolar bazında olan Türkiye için olumlu bir gelişme olacak. 2000 yılı boyunca Türkiye'nin elinde olmayan bu iki olumsuz gelişme artık ekonomik programa destek olacak.

Bütçede neredeyiz?

Yatırımcı için önemli temel konulardan biri de 2000 yılı bütçe verileri olacak. Bu çerçevede borsayı ve para piyasalarını 2001 yılına taşıyacak Kasım ayındaki gerçekleşmelere bakıldığında performansın ekonomi otoritelerini tatmin ettiği görülüyor.

Örneğin hükümetin ilk 11 aylık dönem itibarıyla faiz harcamaları, hedeflenen seviyeyi yüzde 3 oranında aşmış görünüyor. Faiz harcamalarındaki küçük oranlı sapmaya karşın, faiz dışı harcamaların hedeflenen seviyenin yüzde 4.1 oranında altında tutulabilmesi, toplam harcamaların disiplin altına alınmasını sağlamış durumda.

Ya da Ocak - Kasım döneminde kümülatif vergi geliri hedeflenen tutardan yüzde 12, toplam gelir kalemleri de hedeflenenden yüzde 5.2 oranında daha başarılı bir performans sergiledi. Sonuç olarak gelir ve gider kalemlerindeki iyileşmenin bütçe açığına ve faiz dışı denge kalemlerine de olumlu yansıdığı ortaya çıkıyor. Kasım itibarıyla bütçe açığı 11 katrilyon lira ile hedeflenen seviyenin yüzde 15.1 altında kalmış durumda. Faiz dışı fazla ise 9 katrilyon TL ile hedefin yüzde 39.5 üzerine çıkabilme başarısını gösterdi.

KİM NE ALDI NE SATTI?