IMF'yle gerginlik faturası ağır oldu

Devlet Bakanı Kemal DerviÅŸ'in ABD'deki ilk gün temaslarından olumlu bir sonuç çıkmaması piyasaları ‘üçüncü dalga’nın eÅŸiÄŸine getirdi. Gün içinde BaÅŸbakan Ecevit'in vefat ettiÄŸi söylentisi borsadaki düşüşü, dolardaki yükseliÅŸi artırdı.Borsa yüzde 9.3'lük iniÅŸle 10.168 puana geriledi.Dolar ilk kez 1 milyon 335 bin liralık resmi kura ulaÅŸtı.Devlet Bakanı Kemal DerviÅŸ'in, önceki geceyarısı Türkiye'nin Washington BüyükelçiliÄŸi'nde yaptığı basın toplantısında, IMF ve Dünya Bankası için ‘‘İkna etmemiz gerekiyor’’ demesinden sonra dün BaÅŸbakan Bülent Ecevit ile BaÅŸbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli'nin ‘‘Biz üzerimize düşeni yaptık, sorunu DerviÅŸ çözsün’’ yaklaşımını sergilemeleri piyasaları sarstı. Bu açıklamalara, BaÅŸbakan Bülent Ecevit'in vefat ettiÄŸi söylentilerinin eklenmesi, tedirginlik tepkilerinin abartılı ÅŸekle dönüşmesi sonucunu doÄŸurdu. Merkez Bankası dolar satış kuru 55.654 lira yükselip 1 milyon 335 bin lira oldu. Türk Lirası (TL) dünkü kurdan sonra dolar karşısında önceki güne göre yüzde 4.35, dalgalı kur uygulamasına geçilmesinden önceki son kur deÄŸeri olan 688.696 liraya göreyse yüzde 93.96 geriledi. Merkez Bankası dolar satış kuru, dünkü deÄŸeriyle dalgalı kur döneminin en yüksek seviyesine ulaÅŸtı.Ä°stanbul Menkul Kıymetler Borsası (Ä°MKB) dün yüzde 9.31geriledi. 1.006 puanlık gerilemeyle Ä°MKB-10 Endeksi'nin kapanış deÄŸeri 10.168 puan oldu. Bu seviyeyle Ä°MKB, 25 Nisan tarihindeki kapanış seviyesine çekildi.Borsa dün güne 11.175 puanla açıldı ve doÄŸrudan düşmeye baÅŸladı. Gün içinde 10.004 puana kadar düşen piyasada ilk seansın iÅŸlem hacmi 127 trilyon, ikinci seansın hacmi 216 trilyon lira oldu. Toplam iÅŸlem hacmi 343 trilyon lira olarak önceki güne göre yüzde 92 oranında arttı. Ä°kinci seansta iÅŸlem hacminin artmasındaki neden BaÅŸbakan Bülent Ecevit'in vefat söylentileriydi.GELÄ°ÅžMELER Ä°ZLENECEKDevlet Bakanı Kemal DerviÅŸ'in ABD'deki temaslarını ne zaman sona erdireceÄŸi kesin deÄŸil. Önceki gece yaptığı basın toplantısında haftasonunda da ABD'deki temaslarını sürdüreceÄŸini söyleyen DEvlet Bakanı DerviÅŸ'in bugün ve yarın yapacağı temaslardan çıkacak sonuçlarla, Ankara'da hükümetin alacağı kararlar, pazartesi günü piyasaları ÅŸekillendirecek.Åžayet Washington ile Ankara'nın karşılıklı yaptığı açıklamalar cuma günü olduÄŸu gibi haftasonunda da inatlaÅŸmayı çaÄŸrıştıracak ÅŸekilde sürerse haftanın ilk günü yine tedirgin baÅŸlayacak.TELEKOM AÇIKLAMASICuma günü piyasaların kapanmasından sonra BaÅŸbakan Bülent Ecevit'in, koalisyon ortaklarıyla Türk Telekom yönetimini görüşeceÄŸini açıklaması, önümüzdeki hafta IMF-Türkiye iliÅŸkilerinde deÄŸiÅŸiklik olabileceÄŸi izlenimini uyandırdı. IMF'nin Türkiye'ye karşı olumsuz yaklaşımının gerçek nedenlerinin bankacılık ve Telekom olması halinde, pazartesi gününe kadar sorunların çözülmesi mümkün olabilir.SÖYLENTÄ°NÄ°N ETKÄ°SÄ°Piyasaların dünkü gerginliÄŸi, sadece IMF ve Dünya Bankası'na baÄŸlı deÄŸildi. Dün piyasalarda BaÅŸbakan Bülent Ecevit'in vefat ettiÄŸi söylentisi yayıldı. Ä°lginç olan bu söylentinin sadece Ä°stanbul'da deÄŸil, Türkiye'nin deÄŸiÅŸik yerlerinde aynı anda ortaya çıkması oldu. Bazı finans kuruluÅŸlarının Anadolu ve Trakya'daki ÅŸubelerinde, bu söylentinin etkisiyle müşterilern Ä°stanbul'daki merkez bürolara ‘‘Ecevit'in öldüğü doÄŸru mu?’’ sorusunu sorduÄŸu belirtildi. Bu söylenti, dolar kuru ve borsa endeksi üzerinde etkili oldu. Öğleden önceki saatlerde IMF tedirginliÄŸi ile gerilen piyasalarda dolar kuru 1 milyon 300 bin seviyelerinin üzerine çıkmıştı. BaÅŸbakan Ecevit'in saÄŸlığıyla ilgili söylentilerin yayılmaya baÅŸlamasıyla birlikte dolar kotasyonları 1 milyon 350 bin seviyesini aÅŸtı.IMF gerginliÄŸiyle ilk seansta tedirginliÄŸeini gösterip 10.656 puandankapandı. BaÅŸbakan Bülent Ecevit'in ve BaÅŸbakan Yardımıcısı ve MHP Genel BaÅŸkanı Devlet Bahçeli'nin yaptığı açıklamalarda ‘‘Biz gereÄŸini yaptık’’ anlayışının sergilenmesi, özellikle borsada olumsuz algılandı. Ä°kinci seanstaysa borsa, döviz piyasasında olduÄŸu gibi BaÅŸbakan Ecevit ile ilgili söylentilerin etkisi altında kaldı.IMF, ‘Bizden bu kadar’ derseDolar, her zamanki gibi dar iÅŸlem hacmiyle yükselir. Ãœst sınırı yok.Borsanın, 10.168 puandan kapanmasından sonra 7.100'lere kadar yolu var.Bono ve tahvil oranlarında yüzde 100'ün üzerine çıkılır.Hazine yeniden durum deÄŸerlendirmesi yapar.Merkez Bankası, politikasını yürütmekte zorlanır.IMF ‘Pardon, hadi devam edelim’ derseDolar kuru gevÅŸer. 1 milyon 250 bin lira seviyelerine bir kaç günde dönülür.Bono ve tahvil oranları düşer.Borsa ilk aÅŸamada 11 bin seviyesini aÅŸar.Merkez Bankası'nın faizleri düşürmesi yeniden beklentiler arasına girir.Hazine kısa süre için rahat soluk alır.IMF'nin derdi ne?Türkiye'nin genel bankacılık sorunları arasında Emlakbank'ın kapatılması en son sırada yer alıyor. Bir ekonomiyi batırma kararı verilecek kadar önemli bir konu deÄŸil.Türk Telekom, dünyanın en büyük 14'üncü telekom ÅŸirketi. Geçen yıl 704 milyon dolar kár elde etti. Ancak kárlılığı düşen trend izliyor. Bu nedenle, kárlılığının bir süre sonra ortadan kalkma ihtimalinin bulunduÄŸu ileri sürülüyor. Çalışan sayısının çok olduÄŸu belirtiliyor.Türk Telekom ile bankacılıktaki düzenlemeler sırasında yaÅŸanılan gerginlikler, ‘kötü niyet’ olarak algılansa bile 65 milyonluk bir ekonomiyi iflas ettirme kararını alacak kadar olumsuzluk yok.Faizler yüksek. Böyle sürdürülemez.Türkiye, IMF ve Dünya Bankası'ndan toplam 15 milyar dolarlık kaynak alırken, yeterli miktarda borçlanmaya gitmedi. Vadelemesi, geri ödemesi ve faizi uygun ancak yetersiz miktarda borçlandı.İç ve dış borcun çevrilebilmesi için daha fazla yabancı kaynak giriÅŸine ihtiyaç var. Bu kaynak, G-7 ülkelerinin finans kuruluÅŸlarından bekleniyordu.Yüksek faizlerin sürmesi, Türkiye'de bir ödeme tıkanıklığı oluÅŸturabilir. Bu durumda G-7 ülkelerinin özel finans kuruluÅŸları açacakları kredilerin geri alınmasından şüphe ediyor olabilir.Bu kurumlara güven verilmesi gerekli.Devlet Bakanı Kemal DerviÅŸ, geçen ay sonunda TÃœSÄ°AD Yüksek Ä°stiÅŸare Konseyi'nde yaptığı bir konuÅŸmada ‘‘Borçları ödememeyi bile düşündük’’ demiÅŸti. Åžimdi Türkiye'nin, borçlarını mutlaka ödeyeceÄŸine uluslararası çevrelerin ikna edilmesi gerekiyor.Yabancıların takıldığı tablo bu mu?DÃœNYA Bankası ve IMF, dünya üzerindeki ülkeleri borçluluk açısından tanımlarken, ‘çok borçlu ülke’ kararını, dört borçluluk oranına bakarak veriyor. Bu oranlar, ‘toplam borç/GSMH’, ‘toplam borç/ihracat’, ‘ödenecek borç/ihracat’ ve ‘ödenecek faiz/ihracat’ olarak sıralanıyor. Dünya Bankası ve IMF, bu oranlardan ‘toplam borç/GSMH’nin yüzde 50'den, ‘toplam borç/ihracat’ın yüzde 275'den, ‘ödenecek borç/ihracat’ın yüzde 30'dan, ‘ödenecek faiz/ihracat’ın yüzde 20'den büyük olmaması gerektiÄŸini savunuyor. Bu oranlardan en az üçünün, belirlenen sınırların üstünde olması halindeyse, Dünya Bankası ve IMF, söz konusu oranların sahibi ülkeyi çok borçlu ülke sınıfına dahil ediyor.Türkiye Cumhuriyet Hazine MüsteÅŸarlığı'nın verilerine göre, ‘2000 yılı sonunda’ Türkiye'nin ‘toplam dış borç/GSMH’ oranı yüzde 56.6, ‘toplam dış borç/ihracat’ oranı (FOB) yüzde 366.3, ‘ödenecek borç/ihracat’ oranı (bavul ticareti ve transit geçiÅŸler dahil) yüzde 70.28 ve ‘ödenecek faiz/ihracat’ oranı (bavul ticareti ve transit geçiÅŸler dahil) yüzde 20.18.Â