Gel de yatırım yap!

Açık denizde balık yetiÅŸtiriciliÄŸi yapmak için izin almak bürokratik engeller nedeniyle iki yılı buluyor.Türkiye, balık yetiÅŸtiriciliÄŸi için, ekilen tarım arazisinden daha fazla deniz alanına sahip olmasına karşın, bürokrasi baÅŸta olmak üzere çeÅŸitli nedenlerle bu potansiyeli deÄŸerlendiremiyor.Tarım ve KöyiÅŸleri Bakanlığı verilerinden derlediÄŸi bilgiye göre, iç suları ve denizleri ile birlikte 25.8 milyon hektar (258 bin kilometrekare) balık yetiÅŸtiriciliÄŸine elveriÅŸli alanı olan Türkiye'de, bu potansiyel deÄŸerlendirilemiyor. Yıllık 600 bin ton civarındaki balık üretiminin yüzde 90'ı avlama yöntemi ile elde edilirken, bürokratik engellerin de etkisiyle, denizlerde balık yetiÅŸtiriciliÄŸi çok zor geliÅŸiyor. Türkiye'de, su ürünleri üretimi yapılabilecek 200 tabii göl, 206 baraj gölü, 953 gölet, toplam uzunluÄŸu 177.7 bin km olan 33 nehir ve ırmak ile 24.6 milyon hektar (246 bin kilometrekare) geniÅŸliÄŸinde deniz alanı bulunuyor. Ãœretim yapılabilecek göl, baraj gölü, gölet ve deniz alanlarının geniÅŸliÄŸi 25 milyon 871 bin (258 bin 710 kilometrekare) hektara ulaşıyor. Bu kadar geniÅŸ bir yatırım alanı potansiyeline karşın, ÅŸimdiye kadar, 1100'ü iç sularda olmak üzere, toplam 1650 balık yetiÅŸtiriciliÄŸi tesisi için Tarım ve KöyiÅŸleri Bakanlığı'ndan belge aldı. Bunların toplam üretim kapasitesi ise 85 bin ton. Bu tesislerde 2002 yılında 61 bin 165 ton üretim yapılırken, 2003 yılındaki üretimin 80 bin tona yaklaÅŸtığı tahmin ediliyor.Türkiye'de 2002 yılında 627 bin 847 ton su ürünleri üretilirken, bunun yüzde 83'ü deniz avcılığı, yüzde 7'si iç su avcılığı, yüzde 10'u da yetiÅŸtiricilik yoluyla elde edildi. 1992'de 9 bin 210 ton olan yetiÅŸtiricilik yoluyla balık üretim, 2002'de 61 bin tonu üzerine çıktı. YetiÅŸtiricilikten elde edilen üretimin milli ekonomiye katkısının 350 milyon dolar olduÄŸu kaydediliyor. Balık yetiÅŸtiriciliÄŸi üretiminin 34.2 bin tonu iç su, 26.8 bin tonu da deniz tesislerinde yapılırken, kısa vadede, 10 yılda, deniz yetiÅŸtiriciliÄŸi üretim rakamını 100 bin-150 bin tona, 20-25 yılda da 500 bin tona çıkarmanın mümkün olduÄŸu vurgulanıyor.Balık yetiÅŸtiriciliÄŸini teÅŸvik edilmesi ve sektörün kayıt altına alınması için geçen yıl alabalık üretiminde kg başına 90 bin lira, çipura ve levrek üretiminde ise 153 bin lira teÅŸvik primi ödenmeye baÅŸlandı. Geçen yıl bu kapsamda 5 trilyon liralık ödenek ayrılırken, sektörün primleri düşük bularak kayıt altına girmek istememesi nedeniyle toplam ödeme 1 trilyon 50 milyar lirada kaldı. Bunun üzerine, alabalık, çipura ve levrek yetiÅŸtiriciliÄŸinde kg başına yapılan destek ödemesi bu yıl başında 400 bin liraya yükseltildi. Destekleme ödemesi için ayrılan ödenek 16 trilyon liraya çıkarılırken, bu yıl ÅŸimdiye kadar 2.2 trilyon lira ödeme yapıldı. DesteÄŸin sektörün kayıtlı satışlarını artırması bekleniyor. YATIRIM Ä°ZNÄ° İÇİN, 10'DAN FAZLA KURUMDAN GÖRÜŞ ALINIYOR  Balık yetiÅŸtiriciliÄŸine getirilen desteÄŸin, yeni yetiÅŸtiricilik yatırımlarını özendirmekten çok, mevcut yatırımcıları kapasite artırımına yönelttiÄŸi belirtiliyor. Yetkililer, özellikle yeni yetiÅŸtiricilik tesisleri konusunda yatırımcıların çekingen davranmasında, izin sürecinin çok uzun sürmesinin etkili olduÄŸunu ifade ettiler. Ä°zin sürecinin uzun sürmesi nedeniyle, sektöre ilgi duyan yabancı yatırımcıların da doÄŸrudan yeni yatırım yapmak yerine, mevcut yatırımları satın alma ya da kiralama yoluna gittiÄŸi kaydedildi. Verilen bilgiye göre, iç sularda balık yetiÅŸtiriciliÄŸi konusunda izin almak, denizlere göre daha kolay oluyor. Ancak, Kültür ve Turizm, Tarım ve KöyiÅŸleri, Çevre ve Orman, Maliye, SaÄŸlık bakanlıkları, Denizcilik MüsteÅŸarlığı, özel çevre koruma kurullarını ilgilendirmesi nedeniyle, denizlerde yetiÅŸtiricilik için yatırım izni almak 2 yıla kadar sürüyor. Yatırım yapılmak istenilen alan, yat limanı, gemi yapım yerlerine yakınlığı, deniz ulaÅŸtırma yolu üzerinde olup olmadığı, özel çevre koruma-sit-kültür alanı olup olmadığı açısından deÄŸerlendiriliyor. Bu nedenle yatırım izni aÅŸamasında 10'dan fazla kurumdan uygun görüş almak gerekiyor. Yazışmalar yoluyla bu izinleri alınması da ortalama 2 yıl sürüyor. Daha sonra yatırıma baÅŸlanıyor ve tesisin faaliyete geçmesi, izin süreci ile birlikte 3-4 yılı buluyor. Buna karşın, balık yetiÅŸtirme tesisleri, çevre ve deniz kirliliÄŸine neden olduÄŸu gerekçesiyle sık sık gündeme geliyor.Yetkililer, yatırım izni verilirken, yerin uygunluÄŸu konusunda her bir kurumdan ayrı görüş, ÇED raporu aÅŸamasında ayrı görüş alındığını, ayrıca alanın kiralanması aÅŸamasında, Maliye Bakanlığı'nın tekrar uygun görüş sorduÄŸunu söyledi.    Tarım ve KöyiÅŸleri Bakanlığı, balık yetiÅŸtiriciliÄŸinde izin sürecini kısaltmak için, yetiÅŸtiricilik yapılabilecek yerleri belirlemek için proje baÅŸlattı. 2000 yılında MuÄŸla'da, yetiÅŸtiricilik yapılabilecek alanlar belirlenirken, Ä°zmir, Antalya, Aydın ve Balıkesir'de çalışmalar devam ediyor. Ancak, 2001 yılında Ä°zmir için yapılan haritalama çalışması konusunda Çevre ve Orman Bakanlığı'nın ancak 2003 yılında görüş bildirdiÄŸine dikkati çeken yetkililer, yazışmalara uygun sürelerde yanıt verilememesi nedeniyle çalışmaların çok yavaÅŸ ilerlediÄŸini vurguladılar.Yetkililer, bürokrasinin azaltılması için, balıkçılık ile ilgili tüm yetkilerin Tarım ve KöyiÅŸleri Bakanlığı'nda toplanarak, Su Ãœrünleri Genel Müdürlüğü'nün kurulmasının gerektiÄŸini kaydettiler.Dünyada ortalama 15 kg, AB'de 22 kg olan kiÅŸi başına yıllık balık tüketimi, Türkiye'de 8 kg'a kadar iniyor.Tarım ve KöyiÅŸleri Bakanlığı verilerine göre, 2002 yılı sonu itibariyle Türkiye'de yıllar itibariyle su ürünleri üretiminin geliÅŸimi, ton olarak şöyle:        .                       ÃœRETÄ°M (TON)     .               AVCILIK        YETÄ°ÅžTÄ°RCÄ°LÄ°K         YILLAR       DENÄ°Z     İÇSU    DENÄ°Z    İÇSU     TOPLAM     ------      -------   ------   ------  ------    -------    1992        304.766   40.370    6.522   2.688    354.346    1994        542.268   42.838    7.265   8.733    601.104    1996        474.243   42.202   17.960  15.241    549.646     1998        432.700   54.500   33.290  23.410    543.900     2000        460.521   42.824   43.385  35.646    582.376    2001        484.410   43.323   37.514  29.730    594.977    2002        522.744   43.938   34.297  26.868    627.847 Â