Enerjide ‘vurgun’a Sezer teftişi

Devlet Denetleme Kurulu CumhurbaÅŸkanı Ahmet Necdet Sezer'in talimatı ile hazırladığı enerji yolsuzluÄŸu raporunu tamamladı. Rapora göre özellikle Yap Ä°ÅŸlet Devret projeleri yıllarca devleti zarara sokacak ve ÅŸirketlere haksız kazanç saÄŸlayacak iÅŸlemlerle dolu.CumhurbaÅŸkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (DDK), Türkiye'nin bankacılık sektöründe yaÅŸadığı hortumlamanın bir benzerinin de elektrik sektöründe uygulanan yap-iÅŸlet-devret (YÄ°D), yap-iÅŸlet (YÄ°) ve iÅŸletme hakkı devri (Ä°HD) projeleriyle yaÅŸanmakta olduÄŸunu ortaya çıkardı. Söz konusu özel ÅŸirketlerle imzalanan kamu zararına sözleÅŸmelerle, elektrikteki hortumlamanın yıllarca süreceÄŸi de belirlendi.Devlet Denetleme Kurulu, CumhurbaÅŸkanı Ahmet Necdet Sezer'in talimatıyla YÄ°D, YÄ° ve Ä°HD projeleriyle ilgili olarak yaptığı incelemeyi sonuçlandırdı. Raporda kamu yararını gözetmeyen, hatalı ve usulsüz çok sayıda iÅŸlem ve uygulamaya dikkat çekildi. Raporda yer alan bilgilere göre, elektrikteki hortumlamada bir çok yöntem kullanılıyor. Bunların arasında, yatırım tutarını olduÄŸundan çok daha yüksek göstererek bunun elektrik tarifelerine yansıtılması, bu ÅŸirketlerden grup ÅŸirketlerine nedeni bilinmeyen büyük tutarlar aktarılması, sözleÅŸmelerde sonradan defalarca devletin zararına ÅŸirketlerin yararına deÄŸiÅŸiklikler yapıplarak her seferinde elektrik satış tarifelerinin yükseltilmesi, alınmayan enerji için ödeme yapılması gibi yöntemlerin ağırlıklı olarak kullanıldığı belirtildi.Yapılan belirlemelere göre, YÄ°D projeleri, yönetmeliÄŸe aykırı, özensiz ve yüzeysel biçimde hazırlandı. Bu projeler, yapılabilirlik raporları esas alınarak uygun bulundu. Bazı projelerde yapılabilirlik raporu bile alınmadı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, verilmeyen raporları ÅŸirketlerden istemediÄŸi gibi, eksik bilgi içeren raporları da denetlemedi. GERÇEKLİĞİ TARTIÅžMALIYapılabilirlik raporları hazırlanırken gerçek bir finansman planı hazırlanmadı; finans kuruluÅŸlarının niyet mektuplarıyla yetinildi. Teklif edilen kredi faiz oranları ve masrafların gerçekliÄŸi tartışmalıdır. Hazine kayıtlarına göre bazı projelerde gerçekleÅŸen faiz oranları, yapılabilirlik raporlarında belirtilenden daha düşük. Enerji birim fiyatının ana öğelerinden birini oluÅŸturan yatırım tutarları konusunda, hemen bütün uygulamalarda ÅŸirketlerin bildirimlerine itibar edildi. Bunların doÄŸruluÄŸu araÅŸtırılmadı. Enerji Bakanlığı, yaptığı çalışmalardaki birim yatırım maliyetiyle ÅŸirketlerin sunduÄŸu maliyeti karşılaÅŸtırıp aradaki farkı bile belirlemedi. Bazı projelerde yatırım tutarları ÅŸirketler tarafından hiç bildirilmedi; buna karşın, nasıl saptandığı belirsiz enerji fiyat teklifleri, Bakanlıkça kabul edilerek sözleÅŸmeler imzalandı. Gerçek miktarının üzerinde bildirilen yatırım tutarları, elektrik tarifelerinin yüksek olmasının en önemli nedenini oluÅŸturdu. Grup ÅŸirketlerine kaynak aktarıldıRapora göre bildirilen yatırım tutarları içinde, maliyete eklenmemesi gereken öğeler sıkça yer aldı. TeÅŸvik uygulamalarından ve yatırım indiriminden yararlandığı için vergi ödemesi söz konusu olmayan ÅŸirketlerin maliyet hesaplarında vergi kalemlerinin yer aldığı, ‘etüd-proje harcamaları’, ‘diÄŸer harcamalar’ gibi baÅŸlıklar altına ilgisiz harcamaların konulduÄŸu, grup ÅŸirketlerine nedeni bilinemeyen büyük tutarlı kaynaklar aktarıldığı saptandı. 552 milyon dolar yatırım tutarlı bir projede, 160 milyon dolar etüd-proje harcaması bildirildi. 7 yılda alacağı parayı 1 yılda alan varUluslararası kabul görmüş ölçütlere göre 20 yıllık bir sözleÅŸmede iç kárlılığın, özkaynak geri dönüşünü 6-7 yıl içinde saÄŸlayacak oranda olması gerekirken, incelenen projelerde yatırımcıların daha iÅŸletmenin ilk yıllarında özkaynağı geri alabildikleri örneklere rastlandı. Alınmayan elektriÄŸe ödeme yapılıyorDoÄŸal gaz santrallerinde BOTAÅž'ın zamanında gaz saÄŸlama yükümlülüğünü yerine getirememesinden dolayı Elektrik Enerjisi Fonu (EEF) kaynaklarından 4 santrale toplam 125 milyon 897 bin 420 dolar ödeme yapıldı. Sis ve iletim hatlarının yetersizliÄŸi gibi nedenlerle, ürettikleri elektriÄŸin zamanında teslim alınamamış olması nedeniyle aynı santrallere yine EEF kaynaklarından 4 milyon 518 bin 891 dolar daha ödendi. Eskalasyon soygunu varRapora göre eskalasyon hesaplamalarında ticari gerçeklerle baÄŸdaÅŸmayan uygulamalar yapıldı. ABD tüketici fiyat endeksinin (CPI) yüzde 2 dolayındna olmasına ve geriye doÄŸru 10 yıllık ortalamanın yüzde 3'ün altında kalmasına karşın sözleÅŸmelerde yatırım dönemleri için eskalasyon oranı olarak CPI ya da yüzde 5'ten (bazı sözleÅŸmelerde yüzde 4,6) hangisi büyükse onun kullanılacağına iliÅŸkin kurallar konuldu. GerçekleÅŸen CPI yerine yüzde 4,6 ya da yüzde 5 gibi deÄŸerlerin alınmasıyla, ÅŸimdiye kadar 3 adet doÄŸal gaz santralında yaklaşık olarak 60 milyon dolar fazladan ödeme yapıldı. Ödemeler artarak devam edecek. Â