Borsayı altüst eden 15'lik delikanlı

Adı Jonathan Lebed, yaşı 15... Babasını seyrederek borsaya merak sardı. Sonra internetten borsa işlemleri yapmaya başladı. Derken, internet üzerinden yaptığı işlemlerle 800 bin dolar kazandı, piyasaları altüst etti. Hakkında dava açıldı. Lebed, ‘‘Manipülasyon olmasa, borsa da olmazdı’’ diyor.

GEÇEN yıl borsa yolsuzluğuyla manşetlere çıkan 15 yaşındaki Amerikalı Jonathan Lebed'in öyküsünü The New York Times Magazine kapak yaptı. Michael Lewis imzalı 6 sayfalık yazıda, ‘‘O zengin olmak istiyordu. Öğrenci kimliğini aşmak ve hayatına yeni bir ayar yapmak istiyordu. Ne ailesi ne de Hisse Senetleri ve Aracı Kurumlar Komisyonu (SEC) onu durdurabilirdi’’ diye başlıyor ve ailesi, kişiliği borsayla tanışması, internet aracılığıyla 800 bin dolar kazanıp piyasaları alt üst etmesi, aleyhinde dava açılmasını aktarıyor. Sonuçta Jonathan Lebed yasadışı kazancının faiziyle birlikte 285 bin dolar olduğunda ısrar edip 500 bin doları aşkın bir meblağı alıkoyuyor.

BABASINI SEYREDEREK

Dergiye göre, lise öğrencisi Lebed, borsa yolsuzluğundan yargılanan ilk delikanlı olarak kayıtlara geçti. New Jersey'in banliyölerinden Cedar Grove'da orta halli bir ailenin evladı olan Jonathan, A.O.L. hisselerine ve elektronik ticaret olanaklarına sahipti. Eylül 1999 ve Şubat 2000 döneminde 11 kez Yahoo finansa yüzlerce mesaj atıp, A.O.L. hisselerini önerdi. Bu küçük firmaların günlük, ortalama işlem hacmi 60 bin hisseydi ve kimi günlerde işlem hacmi bir milyon hisseyi aşıyordu. Günlük en az kazancı 12 bin dolar, en yükseği 74 bin dolardı. Ve tüm bunları yatak odasına çekilip internetten hallediyordu.

The New York Times Magazine muhabiriyle karşılaştığında tipik bir delikanlı kıyafeti vardı üzerinde. Uzun, ince Jonathan bol bluejeani, kareli gömleği, jöleli saçları, tek küpesi, öfkeli bakışlarıyla herkese, herşeye meydan okuyordu. Annesi Connie bir firmada sekreterdi. Amtrak'ta 30 yılı aşkın bir zamandır çalışan baba Greg borsa meraklısıydı. Babasını seyrederek borsaya merak saldı. Okuldan eve gelir gelmez borsadaki son gelişmeleri izlemek üzere CNBC Televizyonu'nun başına geçiyor, sayıların akışını saatlerce seyrediyordu. Böylece babasıyla muhabbetleri koyulaştı. 11'nci yaşgününden kısa bir süre sonra America Online'da (A.O.L.) hesap açtırdı ve internete takıldı.

12'nci yaşgünü olan 29 Eylül 1996'da vadesi gelen ve doğduğunda alınmış hisse senetleri verildi. 8 bin doları alır almaz babasından kendisi için borsaya yatırım yapmasını istedi. CNBC'nin negatif öngörülerine karşın ilk aldığı hisse 25 dolardan America Online'dı. Birkaç hafta sonra A.O.L hisseleri 5 puan arttı ve Jonathan Lebed bundan birçok ders çıkardı. Borsada hızlı kazanılıyordu, babası ne dediğini bilmiyordu ve kişi kendi kararlarını kendi vermeliydi.

Kendi web sitesini (Stockm-dogs.com) kurdu. Artık her sabah 05:00'de kalkıp izlediği CNBC öğrenciler için hisse senedi tercih yarışması düzenledi. Ekip olarak katılmak gerekiyordu ve sınıf arkadaşları Michael O'Connell ve Matthew Dziublenski ile birlikte dördüncü oldu ve CNBC'ye çıktılar. İnternetten şirketleri ve elektronik ticaretin tüm ayrıntıları öğrendiğinde yıl 1998'di ve 13 yaşındaydı. Annesi aracılığıyla Ameditrade'de de hesap açtırdı. Ve tek başına oynayacaktı. Birbuçuk yılda 8 bin dolarlık hissesini 28 bin dolara çıkardı. Web sitesini günde 1500 kişinin ziyaret ettiği oluyordu.

AMATÖR BORSACI

Kısa sürede amatör borsa analisti oluverdi. İnterneti hayatında denememiş annesi ve babasıyla dünyaları kopmuştu. İnternetteki borsacı Jonathan ile kendi halinde lise öğrencisi arasında müthiş uçurumlar vardı. Hisse Senetleri ve Aracı Kurumlar Komisyonu (S.E.C)nin Manhattan'daki merkezini merak edip annesiyle ziyaret ettiğinde 14 yaşındaydı. İlgililerle görüşmesinde borsada şirketlerle ilgili öngörülerin yasal çerçevesinden habersiz olduğu ortaya çıktı.

Lebed, tüm sistemin, kurallarının sorgulanmasını getiren şu çarpıcı değerlendirmeyi yapıyordu: ‘‘Danışmanlar, brokerlar, internetten ticaret yapanlar ya da şirketler... Herkes piyasayı yönlendiriyor. Herkesin manipülasyonu olmasaydı borsa olmazdı.’’