2000 yılı bütçe açığı 12.8 katrilyon lira

2000 yılında gelirler 33 katrilyon 756 trilyon lira, vergi gelirleri 26 katrilyon 514 trilyon lira oldu. Giderler, 46 katrilyon 603 trilyon lira, bütçe açığı 12 katrilyon 846 trilyon lira ve faiz dışı fazla 7 katrilyon 594 trilyon liraya ulaştığı bildirildi.

Maliye Bakanı Sümer Oral, bütçe açığının önemini vurgulayarak sonuçların öngörülenin altında gerçekleştiğinin altını çizdi. Ayrıca faiz dışı fazlanın da hedeflerin üzerinde gerçekleştiğini belirtti.

Hükümetin 2000 yılına ilişkin hedefleri ise şöyleydi: "Gelirler 32 katrilyon 533 trilyon lira, vergi gelirleri 24 katrilyon lira, giderler 46 katrilyon lira, bütçe açığı 14 katrilyon 128 trilyon lira, faiz dışı bütçe fazlası 7 katrilyon 5 katrilyon lira"

Süre uzadı

Oral, her ayın bütçe uyulama sonuçlarının ertesi ayın 20'sine yakın açıklandığını ama yıl sonu rakamlarının kesinleşmesinin biraz daha uzadığını belirterek, bu nedenle 2000 yılı bütçe gerçekleşmelerini 10-11 günlük gecikme ile açıkladıklarını ifade etti.

2000 yılının başından itibaren çok kapsamlı bir ekonomik program uygulanmaya başlandığını, program ile, bir taraftan 3 yıl içinde enflasyonun tek rakamlara düşürülmesini sağlamak, diğer yandan istikrarın temin edilmesinin amaçlandığını vurgulayan Bakan Oral, şunları kaydetti:

"Bu hedefler doğrultusunda hazırlanan 2000 yılı bütçesinde gelirler 32 katrilyon 535 trilyon lira, vergiler 24 katrilyon lira, giderler 46 katrilyon 713 trilyon lira, bütçe açığı 14 katrilyon 128 trilyon lira, faiz dışı bütçe fazlası 7 katrilyon 5 trilyon lira olarak planlanmıştı. Bu büyüklüklere göre yıl sonunda, bütçe açığının gayri safi milli hasıla'ya (GSMH) oranının yüzde 11.3, faiz hariç bütçe fazlasının ise GSMH'ye oranının 5.6 olması hedeflenmişti.

2000 yılı bütçesinde hedefi tutturmak ve bütçe içindeki faiz yükünü azaltmak için kamu kesiminde mali disiplini sağlanması yönünde çok önemli adımlar atılmıştır. Bunun sonucunda gelirler 33 katrilyon 756 trilyon lira, vergi gelirlerinin tahsilatı 26 katrilyon 514 trilyon lira olarak gerçekleşti. Giderler ise 46 katrilyon 603 trilyon lira olmuş, bunun faiz hariç giderler bölümü 26 katrilyon 163 trilyon lira, faizler ise 20 katrilyon 440 trilyon lira olmuştur.

Böylece bütçe açığı 12 katrilyon 846 trilyon lira olarak tahakkuk etmiştir. Faiz dışı fazla ise yıl sonu itibarıyla 7 katrilyon öngörülmüştü ve 7 katrilyon 595 trilyon lira olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır."

Bütçe açığı hedeflerin altında

Bakan Oral, bütçe uygulamalarının en önemli sonucunun bütçe açığı olduğunu ve 2000 yılında öngörülenin altında bir bütçe açığı ile karşı karşıya bulunulduğunu bildirdi.

Buna mukabil faiz dışı fazlanın öngörülen hedefin üzerinde gerçekleştiğini belirten Bakan Oral, "bunlar 2000 yılı bütçesinin sağlıklı bir şekilde sonuçlandığını gösterir. Tabii ki 2001 yılı bütçesinin, sağlıklı bir önceki yıl zemini üzerine oturması, 2001 bütçesi için de önemli bir avantajdır" şeklinde konuştu.

Gelirlerdeki artış

Oral, geçen yıl bir önceki yıla göre, gelirlerde yüzde 78.3'lük bir artış sağlandığını belirterek, 2000 yılındaki vergi tahsilatının bir önceki yılın vergi tahsilatı ile karşılaştırıldığında yüzde 79.1 oranında fazla bir gelişme gösterdiğinin ortaya çıktığını bildirdi.

Faiz giderlerinde bir önceki yılın faiz giderlerine oranla yüzde 90.7'lik, faiz dışındaki bütçe giderlerine göre yüzde 50.7'lik bir artış sözkonusu olduğunu belirten Bakan Oral, şöyle dedi:

"Bütçe açığı, 1999 yılına göre 2000 yılında yüzde 40.3'lük bir artış göstermektedir. 2000 yılındaki faiz dışı fazla bir önceki yılın faiz dışı fazlasından yüzde 383.9 oranında bir artış göstermiş bulunmaktadır.

Bakan Oral, 2000 yılınde elde edilen sonuçlar ile son yıllarda ilk defa faiz dışı fazlanın hedefin üzerinde gerçekleştiğini, faiz harcamaları ödeneğinin altında kaldığını ve 2000 yılında faizler için öngörülen ödeneğin altında bir gerçekleşme sağlandığını belirtti.

Bütçe açığı hedefleri

Bütçe açığının hedefin altında gerçekleştiğini kaydeden Bakan Oral, şöyle devam etti: "2000 yılında 12 aylık toptan eşya fiyatları endeksinin yüzde 32.7 olarak gerçekleştiği dikkate alınırsa, bütçe gelirleri açısından yüksek bir performans sağlandığı ortaya çıkmaktadır. Nitekim bütçe gelirlerinde geçen yıla göre yüzde 34.4 oranında reel artış sağlanırken bu oran vergi gelirlerinde yüzde 34.9 olmuştur.

Deprem harcamalarının finansmanı için getirilen ek vergiler hariç tutulduğunda dahi vergi gelirlerinde geçen yıla göre yüzde 22.1 nispetinde reel artış gözlemlenmektedir. Bütçe giderlerinde ise reel anlamda yüzde 25 oranında artış kaydedilmiştir."

Kamu finansmanındaki iyileşme

Maliye Bakanı Oral, şöyle dedi: "Bütçedeki gelişme içerde borçlanma maliyetlerinin düşmesine dışarıda ise borçlanma imkanlarının ve vadelerin artmasına olanak yaratmaktadır. Nitekim 1999 yılı boyunca ortalama yüzde 100 civarında seyretmiş olan faizler 2000'de yüzde 40'lara kadar düşmüştür.

İç borçlanma maliyetlerinde düşüşün etkisi esas olarak 2001 yılı bütçesinde hissedilecek olmakla birlikte sosyal güvenlik, bankacılık ve tarım alanlarındaki yapısal reformlar ile birlikte özelleştirmeden alınan olumlu sonuçların da etkisi ile kamu finansmanındaki iyileşme kalıcı bir hale dönüşmektedir. Bu da devletin temel hizmetlerine daha fazla kaynak aktarılmasını sağlayacak bir gelişmedir."

Bu gelişmenin uygulanan 3 yıllık programın geleceği açısından da son derece önemli ve umut verici olduğunu söyleyen Bakan Oral, 3 yıl sonunda program hedeflerine ulaşıldığına, Türkiye'nin Avrupa Birliği'nin (AB) Maastricht kriterlerine ulaşacağını, bölgesinde ve küresel dünyada güçlü bir ekonomiye sahip olacağını bildirdi.

Disiplin ve kararlılık

"Ancak bu hedef kuşku yok ki, aynı disiplin ve kararlığın devamını da zorunlu kılmaktadır" diyen Oral, bütçenin açık finansman faiz kısır döngüsünde çıkmaya başladığını net bir biçimde ortaya koymakta olduğunu vurguladı.

1999 yılında vergi gelirlerinin yüzde 88'i faiz ödeneklerine ayrılırken 2000'de bu oranın yüzde 52 çekildiğini ifade eden Bakan Oral, şunları kaydetti: "2000 bütçesini yaptığımızda bütçe açığının Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) içindeki payı yüzde 11.3 iken, bu oran 2001'de yüzde 3.4'e düşmüştür.

2000 bütçesinde faizler GSMH'nın yüzde 17'ne tekabül ederken 2001'de bu oran yüzde 10'lar düzeyinde tutulabilmiştir. Bütçe içinde faiz ödemelerin payı azaldıkça eğitime, sağlığa, çevreye, adalete, yatırıma, memurlarımıza kuşkusuz gidecek pay da artacaktır.

Programın başarıya ulaşması; Türkiye'nin ekonomik potansiyelini, dinamizmini harekete geçirmesi demektir. Türkiye'nin ekonomik ve mali dengelerini sürekli olarak kalıcı bir biçimde oluşturulması ve istikrar içinde büyümeyi sağlaması, ülkede üretim, yatırım şevki ve ikliminin yaratılması demektir. Bütün bu tedbirlerin temel amacı, sadece bu rakamları elde etmek değil.

Bu rakamlar elde edilecek ki ülkede bir yatırım, üretim, istihdam şevki doğacak ve ekonominin içindeki ekonomik uğraşı içersindeki bütün müteşebbisler, işadamı, esnafımız ve herkes çiftçimiz ileriyi daha net görebilecek. Daha net gördüğü zaman orta ve uzun vadeli parogramlar yapabilecek. Zaten kıt olan kaynaklarında en resyonel şekilde kullanma imkanına kavuşacaktır.

Bütün bunların sonucu işte üretimi istihdamı yaratmak, refahı yaratmak enflasyonu tek haneye indirmek ve gelir dağılımını düzgün hale getirmek, gelir dağılımının düzgün hale gelmesinin temel aracı budur. Bunları yaparsanız bunlar sağlanacakır. İşte bütün gayret bunla ilgilidir." (aa)