Türk halkı parayı en çok kiraya harcadı
Güncelleme Tarihi:
Yıllardır genel enflasyon oranının oldukça üzerinde artan kira ve konutla ilgili harcamalar ailelerin harcama kompozisyonu da bozdu. Nihayet 2005 yılında konut ve kira için yapılan harcamalar ailelerin gıda için yaptığı harcamayı geçti. Geçen yıl Türkiye'deki aileler harcamalarının yüzde 24.9'unu gıda için, yüzde 25.9'unu ise kira ve konut için yaptı.
Türkiye İstatistik Kurumu, 2005 Hanehalkı Tüketim Harcaması araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Buna göre geçen yıl Türkiye'deki ailelerin yaptıkları harcamalar 2004 yılına göre yüzde 25.9 oranında artarak aylık ortalama 15 milyar 206 milyon YTL'ye, yıllık olarak da 229 milyar 797 milyar YTL'ye kadar çıktı. 2005 yılında Türkiye'de aile başına aylık ortalama harcama miktarı ise yüzde 23 oranında artarak 889 YTL'den 1.091 YTL'ye çıktı. Kentlerde 1.218 YTL olan aile başına ortalama harcama tutarı kırsal kesimde ise 861 YTL'de kaldı.
HARCAMA KALIPLARI DEĞİŞTİ
Ailelerin harcama kalıplarında 2005 yılında önceki yıllara göre önemli değişimler yaşandı. Gıda ve alkolsüz içeceklerin yüzde 26.4 olan toplam harcamalar içerisindeki payı yüzde 24.9'a geriledi. Kira ve konutla ilgili harcamaların payı ise yüzde 27'den yüzde 25.9'a indi. Her ikisinin de payında yaşanan azalmaya rağmen kiraya yapılan harcamalar ilk kez gıda için yapılan harcamaları aştı. 2005 yılında gıda harcamaları yüzde 15.5 artarken, konut ve kira harcamaları ise yüzde 17.8 oranında büyüme gösterdi.
Geçen yıl alkollü içki ve tütün harcamalarının payı yüzde 4.3'ten yüzde 4.1'e, giyim ve ayakkabının payı yüzde 6.5'ten yüzde 6.2'ye inerken, ev eşyası için yapılan harcamaların payı yüzde 6.6'dan yüzde 6.8'e, ulaştırma için yapılan harcamaların payı ise yüzde 9.5'ten yüzde 12.6'ya çıktı. Haberleşmenin payı yüzde 4.5'ten yüzde 4.3'e, eğitimin payı yüzde 2.1'den yüzde 1.9'a, otel lokanta ve pastane harcamalarının payı yüzde 4.5'ten yüzde 4.4'e inerken, çeşitli mal ve hizmetlerin payı ise yüzde 3.9'dan yüzde 4.1'e çıktı. Sağlık harcamalarının yüzde 2.2, kültür ve eğlencenin yüzde 2.5 olan payı ise değişmedi.
GIDAYA 271 YTL HARCANDI
2005 yılında Türkiye'de aileler gıda için ayda ortalama 271 YTL, alkollü içki ve sigara için 45 YTL, giyim ve ayakkabı için 68 YTL, konut ve kira için 283 YTL, ev eşyası için 74 YTL, sağlık için 24 YTL, ulaştırma için de 138 YTL harcadı. Aylık ortalama haberleşme harcamaları 47 YTL, kültür ve eğlence harcamaları 28 YTL, eğitim harcamaları 20 YTL, otel, lokanta ve pastane harcamaları 48 YTL ve çeşitli mal ve hizmetlere ilişkin harcamalar ise 45 YTL olarak belirlendi.
KİŞİ BAŞINA HARCAMA
TÜİK geçen yıl fert başına harcama tutarını ise 465 YTL olarak belirledi. Buna göre Fert başına geçen yıl 116 YTL gıda, 19 YTL içki ve sigara 29 ŞTL giyim ve ayakkabı, 120 YTL konut ve kira, 32 YTL ev eşyası, 10 YTL sağlık, 59 YTL ulaştırma, 20 32 YTL ev eşyası, 10 YTL sağlık, 59 YTL ulaştırma, 20 YTL haberleşme, 12 YTL kültür ve eğlence, 9 YTL eğitim, 20 YTL otel ve lokanta ve 19 YTL çeşitli mal ve hizmetlere ilişkin harcama yapıldı.
HANEHALKI TÜKETİM HARCAMALARININ DAĞILIMI
Pay(%) Ortalama(YTL)
----------- ------------------
2004 2005 2004 2005 Değ(%)
Toplam 100,0 100,0 889 1.091 22,7
Gıda 26,4 24,9 235 271 15,5
İçki sigara 4,3 4,1 38 45 17,4
Giyim ve ayak. 6,5 6,2 58 68 16,8
Konut ve kira 27,0 25,9 240 283 17,8
Ev eşyası 6,6 6,8 59 74 25,5
Sağlık 2,2 2,2 20 24 22,6
Ulaştırma 9,5 12,6 84 138 63,4
Haberleşme 4,5 4,3 40 47 18,3
Kültür, eğlence 2,5 2,5 22 28 26,7
Eğitim hizmetleri 2,1 1,9 19 20 10,0
Otel, lokanta, past. 4,5 4,4 40 48 19,8
Çeşitli mal ve hiz. 3,9 4,1 35 45 29,5
HARCAMALARIN YÜZDE 37.5'İNİ ZENGİNLER YAPIYOR
Türkiye'de geçen yıl 229 milyar 797 milyon YTL olarak belirlenen hanehalkı harcamalarının yüzde 37.5'le büyük bölümünü en zengin yüzde 20'lik kesim yaptı. Bu kesimin 2004 yılında yüzde 38 olan payında 0.5 puanlık bir azalma yaşanırken, en yoksu l yüzde 20'nin harcamalar içerisindeki payı ise yüzde 9.1'den yüzde 9.2'ye çıktı. ikinci yüzde 20'lik kesimin payı yüzde 12.9'dan yüzde 13.2'ye, üçüncü yüzde 20'nin payı yüzde 17.2'den yüzde 17.4'e yükseldi, dördüncü yüzde 20'nin payı ise yüzde 22.7'de kaldı.
Türkiye'deki gıda harcamalarının yüzde 13.9'unu en yoksul yüzde 20'lik kesim yüzde 27.3'ünü ise en zengin yüzde 20'lik kesim yaptı.
En yoksul yüzde 20'lik kesim Türkiye'deki toplam alkollü içki ve sigara harcamalarının yüzde 11.5'ini, giyim v ayakkabı harcamalarının yüzde 9.3'ünü, kiranın yüzde 9'unu, ev eşyası harcamalarının yüzde 8.2'sini, sağlık harcamalarının yüzde 9.2'sini, ulaştırma harcamalarının yüzde 3.7'sini, haberleşme harcamalarının yüzde 7.6'sını, kültür ve eğlence harcamalarının yüzde 4.7'sini, eğitim harcamalarının 3.2'sini, otel lokanta ve pastane harcamalarının yüzde 6'bını ve çeşitli mal ve hizmet harcamalarının ise yüzde 8'ini yaptı.
En zengin yüzde 20'lik kesim ise Türkiye genelindeki gıda harcamalarının yüzde 27.3'ünü, içki ve sigara harcamalarının yüzde 32.3'ünü, giyim ve ayakkabı harcamalarının yüzde 39.7'sini, konut ve kira harcamalarının yüzde 33.4'ünü, ev eşyası harcamalarının yüzde 37.5'ini, sağlık harcamalarının yüzde 40.8'ini, ulaştırma harcamalarının yüzde 53.5'ini haberleşmenin yüzde 38.87ini, kültür ve eğlence harcamalarının yüzde 53.5'ini, eğitim harcamalarının yüzde 57.1'ini, otel ve lokanta harcamalarının yüzde 44.6'sını ve çeşitli mal ve hizmetlerle ilgili harcamaların ise yüzde 46.9'unu yaptı.
YOKSUL GIDA VE KİRAYA ÇALIŞTI
TÜİK'in gelire göre yaptığı sıralamaya göre Türkiye genelinde gelirden en az pay alan yüzde 10'lik kesim harcamalarının yüzde 37.8'le büyük bölümünü gıda için yaptı.
En yüksek aylık ortalama geliri 541 YTL'ye kadar olanların yer aldığı bu kesimin gıda harcamalarının payı geçen yıla göre 2.2 puan azaldı. En yoksul yüzde 20'lik kesimin kira ve konuta ayırdığı pay ise yüzde 25.4 olarak gerçekleşti. Buna göre yoksullar harcamalarının yüzde 63.2'sini tek başına kira ve gıda için ayırdılar. İçki ve sigara için yüzde 5.2'lik bir pay ayıran yoksulların giyim ve ayakkabı harcamaları toplam harcamalarının yüzde 6.3'ünü oluşturdu. En yoksul yüzde 20'nin ev eşyası harcamaları toplam harcamalarının yüzde 6'sını, sağlık harcamaları yüz de 2.3'ünü, ulaştırma harcamaları yüzde 5.1'ini, haberleşme yüzde 3.6'sını, eğlence ve kültür yüzde 1.,3'ünü, eğitim yüzde 0.7'sini, otel ve lokanta harcamaları yüzde 2.8'ini ve çeşitli mal ve hizmetlerle ilgili harcamalar ise yüzde 3.6'sını meydana getirdi.
EN ZENGİNLERİN DURUMU
Aylık ortalama geliri 1.680 YTL ve üzerinde olanların yer aldığı Türkiye'nin en zengin yüzde 20'lik kesimi ise harcamalarının yüzde 18.2'sini gıda için ayırırken, konut ve kiranın payı ise yüzde 23 olarak gerçekleşti.
Bu kesimin ulaştırma için yaptığı harcamalar ise yüzde 18'lik payla gıdaya yaklaştı. En zengin yüzde 20'lik kesimin içki ve sigara için yaptığı harcamalar toplam harcamalarının yüzde 3.6'sını, giyim ve ayakkabı harcamaları yüzde 6.6'sını oluşturdu.
TÜİK'in belirlemelerine göre 541 YTL ile 812 YTL arasında bir gelire sahip olan ailelerin oluşturduğu ikinci yüzde 20'lik kesim harcamalarının yüzde 31.9'unu gıdaya, yüzde 27.9'unu kiraya yaptı. 812 YTL ile 1132 YTL arasında gelir elde eden ailelerin yer aldığı üçüncü yüzde 20'lik dilim gıdaya yüzde 27.9, kiraya yüzde 29.2, 1132 YTL ile 1680 YTL arasında gelir elde eden dördüncü yüzde 20'lik dilim ise toplam harcamalarından gıdaya yüzde 24.4, kiraya da yüzde 27.1 pay ayırmak zorunda kaldılar.
AİLE BÜYÜDÜKÇE GIDANIN PAYI ATIYOR
Hanehalkı büyüklüğüne göre bakıldığında hanelerin büyüklüğü arttıkça gıda için yapılan harcamaların payı da artıyor.
Bir kişilik ailelerde yüzde 20.5 olan gıdanın payı dört kişilik ailelerde yüzde 22.6, beş kişilik ailelerde yüzde 26.4, altı kişiliklerde yüzde 30.5 ve yedi ve daha fazla nüfuslu ailelerde ise yüzde 36.3'e kadar çıkıyor.
Kiranın payı da tersine bir eğilim izliyor. Tek kişilik ailelerde yüzde 39.2'ye kadar yükselen kiranın payı, yedi ve daha fazla nüfusa sahip ailelerde yüzde 19.5'e kadar iniyor.
HARCAMKALARIN YÜZDE 82.8'İ PARASAL
TÜİK'in belirlemelerine göre Türkiye'deki hanelerin harcamalarının yüzde 82.9'i parasal harcamalardan oluşurken, ailelerin kendi üretimlerinin payı ise yüzde 1.4 olarak gerçekleşti. Ayni harcamaların oranı yüzde 3.7'de kalırken, izafi kira ise yüzde 12.2lik bir pay aldı.
İzafi kira kendi evinde, lojman ve diğer (babasına, akrabasına vb. kişilere ait yerlerde ikamet edip hiç bir şekilde kira ödemeden ya da çok düşük değerde kira ödeyenler) ikamet ettiği bu konutun kira değeri olarak esas alınıyor.
GELİRE GÖRE HARCAMA
Bu arada TÜİK gelir türlerine göre ailelerin harcamalarının dağılımını da araştırdı. Buna göre maaş ve ücretliler harcamalarının yüzde 23'ünü, müteşebbis geliri elde edenler yüzde 27.,2'sini, gayrimenkul geliri olanlar yüzde 21.3'ünü, gayrimenkul geliri olanlar yüzde 21.3'ünü menkul kıymet geliri olanlar yüzde 19.2'sini, emekliler yüzde 26.8'ini gıdaya ayırdı. Kiranın payı ise maaş ve ücretlilerde yüzde 25, müteşebbislerde yüzde 22, gayrimenkul geliri olanlarda yüzde 30.9, menkul kıymet geliri olanlarda yüzde 31.3, eleklilerde yüzde 31.2 oldu.