Rantiye sadece yüzde 5 vergi ödedi

Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü'nün yaptığı bir araştırma, gelir dağılımındaki adaletsizliğin, vergiye de yansıdığını resmileştirdi. Müdürlüğün açıkladığı rakamlara göre, ‘‘bordro mahkumları’’ olarak anılan ücretlilerin vergi yükü son 10 yılda 16.4 puanlık bir artış gösterdi. 1987'de toplam gelir vergisinin yüzde 35'ini işçi ve memurlar öderken, bu oran 1996 yılında yüzde 51.4 olarak belirlendi. Buna karşılık, 1996 yılında faiz geliri elde edenlerin gelir vergisi içindeki payları ise sadece yüzde 5.8'de kaldı.

Geçen yıl devletin kasasına giren 908 trilyon 203 milyar lira tutarındaki gelir vergisinin 466 trilyon 647 milyar lirası, ücretlilerin maaşlarından kesildi. Böylece geçen yıl işçi ve memur başına ortalama 93 milyon 329 bin lira gelir vergisi ödendi.

İşçi ve memurlar, gelir üzerinden alınan bütün vergilerin 1987'de yüzde 24.1'ini, 1996'da 39.7'sini, ülke çapında toplanan bütün vergilerin ise 1987'de yüzde 11.8'ini, 1996'da da 15.8'ini ödemek durumunda kaldı. Ücretlilerin günlük hayatta ödediği diğer vergilerle, bu oran çok daha üst seviyelere çıktı.

Ücretlilerin ödediği gelir vergisi artarken, günümüzde katrilyonlarla ifade edilen faiz geliri elde edenler ise, vergi fakiri oldu. Mevduat ile tahvil ve hazine bonosu faizleri ile gelir ortaklığı senetleri gelirlerden alınan stopaj, 1987'de toplam gelir vergisinin 4.2'sini oluşturdu. Bu rakam, faizsiz kredi veren kuruluşların dağıttığı kar payları da eklenerek, faizin ekonomiyi yönlendirdiği 1996'da yüzde 5.8'de kaldı.

Bu arada vatandaşın alış-verişlerde fatura ve fiş almasının yanısıra, işçi ve memurun vergi yükünü hafifletmeyi amaçlayan vergi iadesi de son yıllarda anlamını yitirdi.

1987 yılında 1 trilyon 350 milyar 700 milyon lira gelir vergisi veren ücretlilere, devlet 615 milyar lira vergi iadesi ödedi. Böylece, ücretliler ödedikleri verginin yüzde 45.5'luk bölümünü vergi iadesi adı altında geri aldı.

Ücretlilere yapılan vergi iadesi oranı sonraki yıllarda düşüşe geçti ve 1988 yılında yüzde 30.4, 1989'da 19.1, 1990'da 14.5, 1991'de 13.4, 1992'de 11.5, 1993'de 11.3, 1994'de ise 9.2 olarak belirlendi.

Son 2 yılda ise sisteminin iyice daraltılmasıyla ücretlilerin aldığı iade yüzde 5-6'lar düzeyine indi.