İsrail ve Rum gazına Türkiye köprü olur mu

DOĞU Akdeniz’deki doğalgaz sahalarında son on yılın en büyük doğalgaz keşiflerinden üçü gerçekleşirken, arama faaliyetleri tüm hızıyla devam ediyor. İsrail, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve Yunanistan, keşfedilen doğalgazın Avrupa pazarlarına nasıl ulaştırılacağı yönünde çözüm ararken, Kıbrıs’tan Türkiye’ye yapılacak bir boru hattının ekonomik olarak en kolay yöntem olduğu belirtiliyor. İsrailli yatırım şirketi Eco Energy’nin CEO’su Amit Mor, “Kıbrıs’tan Türkiye’ye boru hattı inşa etme fikri ekonomik olarak mantıklı. Ancak işin bir de siyasi tarafı var. Bugünkü siyasi ilişkiler çerçevesinde, ne İsrail, ne Güney Kıbrıs, gazlarını Avrupa’ya Türkiye üzerinden satmak istemez” diye konuştu.

TÜRKİYE GAZI KESERSE

Atlantik Konseyi Enerji ve Ekonomi Zirvesi’nde düzenlenen “Doğu Akdeniz Doğalgaz ve Transit” oturumunda özellikle Kıbrıs açık denizinde yürütülen arama ve üretim faaliyetleri gündemdeydi. Oturum konuşmacılarından Eco Energy CEO’su Mor, bu konudaki sorularımızı yanıtladı. Doğu Akdeniz kaynaklarının Türkiye’ye, Türkiye üzerinden de batı piyasalarına verilmesi konusunda Mor, “Önümüzdeki 10 yılda jeopolitik olarak böyle bir şeyin hayata geçeceğini düşünmüyorum. Türkiye ile İsrail arasındaki diplomatik ilişkiler iyileşse bile, İsrail, doğalgaz ihracatını Türkiye’nin eline vermez. Güney Kıbrıs da öyle. Rusya’nın Ukrayna’ya verdiği gazı ve Türkiye’nin Yunanistan’a gaz akışını nasıl kestiğini gördük”
diye konuştu. Boru hattı inşa etmek yerine doğalgazın LNG olarak pazarlanabileceğini kaydeden Mor, şöyle konuştu: “LNG tesisleri kurmak tabii ki daha pahalı. Ancak bölgede, hem İsrail, hem Kıbrıs’ta LNG projeleri gerçekleşeceğine inanıyorum. İsrail’de 10 yıl içinde 3-4 adet açık deniz (offshore) LNG terminali kurulması mümkün. Shell dünyanın ilk offshore LNG projesini Avustralya’da yapıyor. Karada kurulan tesislere göre, açık denizde yüzen bir LNG tesisi çok daha pahalı bir seçenek. Ancak bunların 10 yıl içinde gerçekleşeceğine inanıyorum. Kıbrıs ise Vasilikos’ta LNG terminalini kullanacak.”

EN TİCARİ SEÇENEK

Öte yandan, Dışişleri Bakanlığı Çok Taraflı Ekonomik İlişkiler Genel Müdürü Büyükelçi Mithat Rende ise Doğu Akdeniz gazı için ticari açıdan en mantıklı seçeneğin Türkiye’ye boru hattı çekmek olduğunu belirterek, “Türkiye çok büyük bir pazar. Türkiye üzerinden Avrupa pazarlarına da ulaşabilirler. 10 milyar doları aşkın para harcayarak LNG tesisleri kurulması gerekecek. Bunun çözümü Türkiye’ye boru hattı bağlamak” dedi. Bu projelerin bugünden yarına gerçekleşmeyeceğini, yıllara yayılan projeler olacağını dile getiren Rende, “Sağduyu hâkim olursa tek geçerli seçenek Türkiye’dir” diye konuştu.

Siyasi gerilim olabilir

TÜRKİYE Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO), KKTC’nin GKRY ile çakışan bazı bloklarında arama çalışmaları yapacağını da vurgulayan Rende, burada da siyasi gerilim yaşanabileceğine işaret etti. Mor ise Akdeniz’deki kaynakların Kıbrıs sorununun çözümünde rol oynayabileceğini savunarak, “Doğalgaz iki tarafın da yararına olacak şekilde kullanılabilir. Bölgesel işbirliğini artırabilir. Enerji konusu, hükümet ilişkilerinde sadece bir başlık ancak Kıbrıs’ta tüm partileri bir araya getirmeye yarayabilir” dedi.

Eylem yaparlarsa vuracağız

ENERJİ Bakanlığı’ndan bir yetkili, GKRY’nin bloklarının sadece KKTC’nin TPAO’ya verdiği ruhsatlarla çakışmadığını, bir de Türkiye’nin kendi açık denizindeki ruhsatlarla çakışan bloklar olduğunu söyleyerek, “Bizim ruhsatlarda herhangi bir eylem yaparlarsa, Dışişleri ‘vuracağız’ dedi. Rumların yayınladığı ruhsat haritalarının kuzey kesimlerinden bazıları bizimkilerle çatışıyor”yorumunu yaptı.  İsrail ve GKRY arasında ortak arama ve üretim anlaşmaları bulunuyor. Güney Kıbrıs’ın açık denizdeki sözde parsellerin bir bölümü, KKTC parselleri ile çakışıyor.