Ekonominin üçte biri kayıt dışı

ABD, Japonya, Ä°sviçre gibi ülkelerde yüzde 8-9'a kadar inen kayıtdışı ekonominin büyüklüğünün Türkiye'de yüzde 40-50 arasında olduÄŸu sanılıyor.Â

A.A muhabirinin Devlet Ä°statistik Enstitüsü (DÄ°E), Türkiye Ä°ÅŸveren Sendikaları Konfederasyonu (TÄ°SK), Dünya Bankası verilerinden yaptığı hesaplamalara göre, Türkiye'nin kayıtdışı ekonomisinin büyüklüğü 2000 yılı rakamlarıyla 80,8 milyar dolarla 101 milyar dolar arasında tahminediliyor.Â

Kayıtdışı ekonominin oranı ABD'de yüzde 9, Japonya ve İsviçre'de yüzde 8, İngiltere yüzde 11, Hollanda'da yüzde 12 iken Almanya'da yüzde 14, Fransa'da yüzde 15, Kanada'da yüzde 16, Danimarka'da yüzde 19 iken İspanya'da yüzde 24, İtalya'da yüzde 26'a ulaşıyor. Hatta bu oran, Rusya'da yüzde 40'a, Meksika'da yüzde 49'a, Filipinler'de yüzde 50'ye, Mısır'da yüzde 68'e, Tayland'da yüzde 70'e, Nijerya'da yüzde 76'ya kadar yükseliyor.

KAYITDIÅžI EKONOMÄ°NÄ°N BOYUTLARI

Bu açıdan oldukça sıkı uygulamaları olan ABD'de ekonominin büyüklüğüne koşut olarak kayıtdışı ekonomi Türk ekonomisinin 3-4 katı bir büyüklüğü, 1999 rakamlarıyla 799,2 milyar doları buluyor. Bu ülkeyi, veri bulunan 22 ülke içinden, yine 1999 yılı rakamlarıyla 324,4 milyar dolarla Japonya, 302,4 milyar dolarla İtalya, 294,5 milyar dolarla Almanya, 218 milyar dolarla Fransa, 210,2 milyar dolarla Meksika, 154,4 milyar dolarla İngiltere, 139,9 milyar dolarla İspanya, 131,6 milyar dolarla Rusya, 101 milyar dolarla (2000 yılı rakamı yüzde 50 kayıtdışı ile) Türkiye izliyor.  

TÜRKİYE'NİN GERÇEK MİLLİ GELİRİNİN 3'TE 1'İ GÖRÜNMÜYOR-

Kayıtlı ekonomisi 2000 yılında 201,9 milyar dolar olan Türkiye'nin, kayıtdışı ekonomi dahil edildÄŸinde milli geliri 282,7-302,9 milyar dolara (kayıtdışı oranı yüzde 40-50) ulaşıyor. Bu ÅŸu demek; 2000 yılı verileriyle aslında 282,7-302,9 milyar dolar olan gayri safi milli hasıla (GSMH) resmi olarak 201,9 milyar dolar görünüyor. Bu durumda cari GSMH'si aslında Ä°sviçre büyüklüğünde olanÂTürkiye'nin milli gelirinin üçte biri resmi kayıtlarda görünmüyor ve bu gelirden vergi alınmıyor. Aynı yıl, Türkiye'nin, 3.090 dolar görünen kiÅŸi başına milli gelir, aslında 4.640 doları buluyor.

Türkiye'de kayıtdışı ekonomi nedeniyle oldukça büyük bir vergi kaybı da meydana geliyor. Toplanamayan vergi miktarının kayıtdışı ekonomi nedeniyle 2000 yılında o zamanki kurlarla 17 ile 21,2 milyar dolar arasında olduğu sanılıyor ki bu da Uluslararası Para Fonu'ndan (IMF) sağlanan 19,6 milyar dolarlık mali yardıma eşit bir rakamı ifadeediyor. Bu vergi kaybının önemi, 2000 yılında toplam vergi gelirleri 42,4 milyar dolar, bütçe açığı 22,6 milyar dolar olan bir ülke için daha iyi anlaşılıyor.

KAYITDIÅžI EKONOMÄ° YÃœZDE 8'E Ä°NERSE  Â

Yalnız ekonominin tümünü kayda almak çok da mümkün görünmüyor. Kayıtdışı ekonomi aynı boyutlarda olmasa da her ülkede var. Türkiye, kayıtdışı ekonomisinin miktarını Japonya ve Ä°sviçre'de olduÄŸu gibi yüzde 8'e indirseydi, kayıtlı milli geliri 2000 yılında 279,5 milyar dolar görünecek, vergi gelirleri 56-60,2 milyar dolara çıkacak ve 13,6-17,8 milyar dolar daha fazla vergi toplanacak, kiÅŸi başına milli geliri de 4.280 dolar olarak kayıtlara geçecek, çok daha az bütçe açığı (4,8-9 milyar dolar) nedeniyle çok daha az sorunlu bir kamu maliyesi olacaktı.Â

TİSK'in ''Kayıtdışı Çalışma'' konulu araştırmasındaki bazı ülkelerin kayıtdışı ekonomi oranının, aynı ülkelerin 1999 yılı milli gelir verilerine (Dünya Bankası verileri), Türkiye'nin 2000 yılı milligelir verilerine uygulanması ile elde edilen rakamlar şöyle:

 Â

 Â