Küresel ısınmanın etkisini 6 adımda hafifletebiliriz

İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Akademisyeni ve Meteoroloji Mühendisleri Odası İklim Değişikliği Komisyonu Başkanı Prof Dr. Yurdanur Ünal, küresel ortalama sıcaklıklarının 2016 yılı itibarı ile endüstri devrimi öncesindeki sıcaklıkların 1 derece üzerine çıktığını söyledi. Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli’nin 2013 yılında yayınladığı raporda son yüzyıl içerisindeki sıcaklık artışına yüzde 95 olasılıkla insan aktivitelerinin neden olduğunu belirttiğini anımsatan Ünal, “Atmosfere insan faaliyetleri sonucunda salınan sera gazları ve arazi kullanımındaki değişimler, örneğin ormanlık alanların önce tarım alanlarına daha sonra yerleşim alanlarına dönüştürülmesi iklim değişimi nedenlerindendir. İklim değişiminin sonucu atmosfer ve okyanus dolaşımındaki değişimlere bağlı olarak sıcaklık ve yağış rejimindeki değişimler dünyanın her noktasında aynı değildir. Örneğin, bizim ülkemizin de içerisinde yer aldığı Akdeniz Havzası, iklim değişiminden en fazla etkilenen ve etkilenecek ‘Sıcak nokta’ olarak tanımlanmaktadır” dedi.

Bilimsel çalışmaların Akdeniz civarında yer alan ülkelerde sıcaklıklarının küresel ortalamaya göre daha hızlı artacağını ve atmosfer dolaşımındaki değişimlerin bir sonucu olarak yağışların da azalacağını gösterdiğini söyleyen Ünal, Türkiye üzerinde yaptıkları iklim projeksiyonlarının yüzyılın sonuna doğru ılıman senaryoya göre sıcaklıkların 3-4 derece ve kötümser senaryoya göre 5-6 derece daha sıcak olacağı öngörüsünü aktardı.

MİKTARDA DARBOĞAZ OLUŞACAK

Bu değişimlerin mevsimsel ve bölgesel olarak farklılıklar gösterdiğinin altını çizen Ünal, “Örneğin yaz sıcaklıklarındaki artışlar çok daha fazladır veya kış yağışlarındaki azalmalar daha fazladır. Yağış rejiminin değişmesiyle Karadeniz kıyı şeridi dışındaki bölgelerde yağış eksikliğinin yüzyılın sonuna doğru özellikle Ege, Akdeniz, Güney Doğu Anadolu Bölgeleri’nde şiddetleneceği tahmin edilmektedir. Sıcaklıkların artışı buharlaşma miktarını arttıracağından, zaten normalden daha az yağış alan bölgelerde göl, baraj gibi açık su yüzeylerinden olan buharlaşmayı ve toprağın nem kaybetmesini sağlayacaktır. Sıcaklıkların artışı tarımsal faaliyetler açısından her ne kadar büyüme mevsiminin uzamasını sağlasa da su kısıtı veya azlığı üretim miktarında bir darboğaz oluşturacaktır” diye konuştu.

SU SIKINTISI ŞİDDETLENECEK

Şehirleşme ve yeşil alanların yok edilmesinin; yağan yağmurun toprağa sızarak yeraltı sularını beslemesini veya toprak nemi olarak depolanmasını engellediğini belirten Ünal, yüzeydeki suyun akışa geçmesini, kanalizasyon sistemine aktarılması ile su sıkıntısının şiddetlendireceğini dile getirdi. Ünal, özellikle su havzalarındaki yapılaşmanın, suyun depolanması ve havzada toplanması için büyük engel teşkil ettiğini kaydetti.

YAŞLI, ÇOCUK VE HASTALAR İÇİN RİSK

Nüfusun artması ile suya olan talep artışının bölgede yer alan sektörler arasında su kısıtı nedeniyle problemler yaratmasının olası bir durum olduğuna işaret eden Ünal, “Gerçekte insan faaliyetlerinde meteorolojik parametrelerdeki uç değerlerdeki değişimler daha fazla etkili olabilmektedir. Örneğin ortalamada birkaç derecelik artış, uç değerlerde çok daha fazla değişime neden olabilir. Nitekim uç değerler konusundaki gelecek beklentileri, Türkiye’de sıcak hava dalgalarının sıklık ve şiddetinin artacağı şeklindedir. Bu durum halk sağlığı açısından önem arz etmektedir. Sıcak hava dalgaları yaşlı, çocuk ve hasta insanların sağlığı için bir risk oluşturmaktadır” dedi.

EKONOMİK KAYIPLAR OLACAK

Sıcak hava dalgaları sırasında kuru hava ve kuru toprak koşullarının yangın riskini artırdığına dikkat çeken Ünal, “Her ne kadar ortalama yağış beklentileri azalacak şeklinde olsa da, sıcaklıktaki artış, şehirleşme gibi yüzeyin betonlaştırılması, konvektif hareketleri arttırarak, yağış hızını değiştirecek ve ani sellerin oluşmasına neden olacaktır. Yüzey yakınında sıcaklıkların artışı ısınan havanın yükselmesine, bulut oluşumuna ve düşey hareketlerin hızlı olmasından dolayı hızla yağışa geçmesine neden olabilmektedir. Bahar, yaz ve sonbahar aylarında dolu yağışlarının görülmesi de kısmen yüzey sıcaklıkları ile ilişkilidir. Örneğin Bursa’da 2020 yılının Haziran ve Eylül aylarında, 2018 yılının Mart ayında görülen dolu yağışları gibi... Elbette ki bu tür uç sıcaklık ve yağışlardaki değişimler tarımsal faaliyetleri sekteye uğratacak, ekonomik kayıplara neden olacaktır” diye konuştu.

AĞAÇ TÜRLERİ DEĞİŞTİRİLMELİ

Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü ve Karadeniz Teknik Üniversitesi ile yürüttükleri bir çalışmanın Marmara Bölgesi’ndeki bazı orman türlerinin gelecek iklim koşullarında tehlikede olduğunu gösterdiğine dikkat çeken Ünal, sürdürülebilirlik açısından beklenen iklim değişimine uygun ağaç türleri ile tehdit altında olanların değiştirilmesi gerektiğini kaydetti. Yaptıkları projeksiyonlara göre rüzgar alanındaki değişim nedeniyle rüzgar enerjisi potansiyelinin Marmara ve Kuzey Ege Bölgeleri’nde yüzde 10’lar civarında, güneş enerjisi potansiyelinin bahar aylarında yüzde 5’ler civarında artacağını tespit ettiklerini anlatan Ünal, ekstrem rüzgarların İç Anadolu dışındaki tüm bölgelerde artacağı, kötümser senaryoya göre tüm Karadeniz, Güney Marmara üzerinde bu artışların daha fazla olacağı beklendiğini aktardı.

YENİ DÖNEMDE YENİ ÖNLEMLER

Meteorolojik değişimler ve bunun yansımaları ile ilgili araştırmalarını aktaran Prof. Dr. Yurdanur Ünal, yapılabilecek çalışmalar için 6 maddelik öneri listesi sundu:
1- Yerleşim planlarının su havzalarında su toplamaya engel teşkil etmeyecek şekilde planlanması.
2- Şehir ortamlarında suyun depolanması ve toplanmasına yönelik düzenlemeleri ve alt yapıların yapılması. Örneğin Hindistan’da bir firma, otobüs duraklarına ters şemsiye şeklinde yerleştirilen platformlarla hem su toplanabileceğini, hem de üzerine yerleştirilen güneş panelleri ile enerji üretilebileceğini iddia etmektedir. Bu tür inovatif yaklaşımlarla şehir ortamında yağmur suyu hasadı yapılmalıdır.
3- Aşırı yağış beklentilerine göre şehir ortamlarında özellikle tahliye sistemlerinde düzenlemeler yapılmalıdır.
4- Tarım sektöründe sürdürülebilirlik için gelecek iklim beklentilerine yönelik ürün seçimi yapılmalı, damla sulama gibi sulama tekniklerine geçilmelidir.
5- Sıcak hava dalgalarının öngörüleri dahilinde acil durum eylem planları yapılarak, tehdit altındaki nüfus üzerindeki riskler azaltılmalıdır. Örneğin şehir ortamında risk gurubundaki insanları soğutmanın mevcut olduğu merkezlerde toplamak gibi…
6- Şehir ısı adası sıcak hava dalgalarının şehirlerde daha şiddetli hissedilmesine neden olmaktadır. Şehir ortamında kullanılan süs havuzları, yeşil ve ağaçlık alanlar, şehir yapılarında kullanılan malzemelerin daha yüksek albedoya sahip materyallerle değiştirilmesi, yeşil çatı ve duvarların kullanılması bu etkiyi azaltmaktadır.”