Bu nasıl rapor?

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi UZZK’in bu yılki raporuna göre, Türkiye zeytin üretiminde iklim değişikliğinin etkileri nedeniyle geçen yıla göre zeytin tane miktarında yüzde 11, zeytinyağında ise yüzde 20 azalma tahmin edildi. Raporda kayıp miktarları, zeytinde 145 bin ton, zeytinyağında ise 35 bin 562 ton olarak belirtildi. İllere göre zeytin raporuna göre ise Bursa’da 11 milyon 835 bin meyve veren ağaçta ortalama verim 7,5 kilogramdan 10,3’e çıktı. Rekolte 121 bin 461 tona yükseldi. Türkiye genelinde genel olarak düşüş gözlenirken, Bursa’daki bu yükseliş nasıl gerçekleşti? Konuyu sektör temsilcileri ve paydaşlarına sorduk.

Bursa Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı ve TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Özer Matlı, 2020 yılında diğer yıllara göre, ilkbahar sonu ve yaz başında uzun süreli yağışlar meydana geldiğini hatırlatarak, bu yağışlar ve serin havanın, bitkilerde daha geç meyve tutumuna sebep olduğunu kaydetti. Geçtiğimiz Mayıs ayı ortasında uzun yılların en yüksek sıcaklık rekorları kırıldığını da ekleyen Matlı, “Zeytinlerde, somaklanma, çiçeklenme ve meyve tutumu sırasında gerçekleşen bu sıra dışı koşullar karşısında, Bursa’da 2020-2021 yılı zeytin rekoltesini tespit etmek amacıyla Bursa Ticaret Borsası olarak da temsilcimizin yer aldığı Bursa İli Zeytin ve Zeytinyağı Rekolte Tespit Komisyonu toplandı. Komisyon çalışmaları sonucunda hazırlanan rapora göre, Bursa`da 2020-2021 yılı yaklaşık 115 bin ton toplam rekolte miktarı öngörülmektedir. Bunun 93 bin 902 tonu sofralık zeytin, 20 bin 712 tonu ise yağlık zeytin olarak tahmin edilirken, ağaç başına ortalama zeytin verimi ise 9,7 kilogram olarak beklenmektedir” dedi.

ÜRETİM KAYBI TESPİT EDİLDİ

BTB Üyesi ve Türkiye’nin en büyük zeytin kooperatifi olan S.S. Marmara Zeytin Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (MARMARABİRLİK) verilerine göre 2020 yılı için 24 bin ortaktan yaklaşık 74 bin ton rekolte beyanı geldiğini açıklayan Matlı, “Marmarabirlik tarafından 2020/21 iş yılı ürün alım kampanyasında 53 bin 500 ton ürün alım planı yapılmıştır. Ürün alımlarının başladığı günden bugüne 35 bin ton ürün alımı yapılabilmiştir. Yine sahada yapılan incelemelere göre, zeytin üretiminin yoğun olarak yapıldığı bazı bölgelerde beklenen rekoltenin gerçekleşmeyeceği ve genel olarak üretim kaybının yüzde 25 seviyelerinde olacağı tespit edilmiştir. Dolayısıyla; iklimsel değişikliklere bağlı olarak bölgemizde zeytinin olgunlaşma döneminde ihtiyaç duyulan yağışların olmamasından zeytinin danesinde yaşanan su kaybı sebebi ile bölge rekoltesinde üretim anlamında kaybın, görünenden daha fazla olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.

AÇIKLANAN REKOLTE FAZLA

Uludağ Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği (UYMSİB) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Senih Yazgan ise Bursa Bölgesi’nde olması gereken üretimin yaşandığını söyledi. Marmara Bölgesi’nde tahminlerin biraz altında rekoltenin söz konusu olduğunu ifade eden Yazgan, “Geçen yıl bölgede çok üründe azalışlar ortaya çıkınca bu yıl yükseliş var gibi bir algı oluştu. Oysaki tam tersi; olması gereken, standart üretim miktarı olarak bu yılı ön görmeliyiz. Ulusal Zeytin Konseyi’nin açıkladığı bu seneki rekoltenin fazla olduğunu düşünüyorum. Tahminlere göre Marmarabirlik önce bir kota uygulamasına gideceğini beyan etti arkadan üründeki yeter miktarda akışın kendilerine olmadığını görünce de kota uygulamaktan vazgeçti. Bu en önemli ölçülerden bir tanesi. Bölgede beklentilerin altında bir üretim söz konusu” şeklinde konuştu.

İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİ

Düşüşte en büyük etkenlerden birisinin iklim değişikliği olduğunu vurgulayan Yazgan, “Baharda olması beklenen iklim parametrelerini Ağustos ayında dolu yağışı olarak yaşadık. Bu durum dökülmelere, dalda kalanlarda da kalite bozukluğuna neden oldu. Belli bölgelerde tamamen yere silkti. Bu iklim olaylarına alışmak zorundayız. İnsanoğlu tarımda doğa ile yaşamaya ve doğanın koşullarına göre üretimini şekillendirmeye veya önlemlerini alması gerektiğini söylüyorduk. Tipik örneklerini yaşıyoruz. Üreticilerin koruma senaryolarını geliştirmeleri gerekiyor” dedi.

KURAKLIK VE DOLU NEDENİYLE ÜRÜN BEKLENENİN ALTINDA KALDI

Ziraat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi Başkanı Prof. Dr. Erkan Yaslıoğlu, zeytinin periyodisite gösteren bir ürün olduğunu belirterek, “Yani bir yıl ürün beklendiği gibi bol iken, izleyen yılda yeterince ürün alınamamaktadır. Bursa’da da örneğin Mudanya ve çevresi gibi bazı bölgelerde geçen yıl yok yılı idi. Bu bölgelerde bu yıl var yılı olarak ürün alındı. Ancak, kuraklık ve bazı bölgelerdeki dolu zararı nedeniyle elde edilen ürün beklenenin altında kaldı” diye konuştu.

SAĞLIKLI KAYIT TUTMAK MÜMKÜN DEĞİL

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi raporunda Bursa’da bir artış olduğundan söz edildiğini anımsatan Yaslıoğlu, sahada yapılan gözlemlerin bu durumun gerçeği yansıtmadığını aktardı. Bir önceki yıl yapılan rekolte tahminlerinin hatalı olması nedeniyle böyle bir durumun ortaya çıktığını söyleyen Yaslıoğlu, “Üreticiler ürünlerinin bir bölümünü kendi havuzlarında beklettikleri için bu ürünü piyasaya sürdüklerinde ürünün hangi yıla ait olduğunu belirlemek de güç olmaktadır. Dolayısıyla sağlıklı bir kayıt tutmak mümkün olmadığından rekolte tahminlerinin doğruluğunu hasattan sonra kontrol etmek de mümkün değildir. Rekolte tahminlerinin daha sağlıklı, bölgeyi temsil edebilecek örnek büyüklüğü ve dağılımı ile yapılması, ileride sahadaki durumu tam anlamıyla yansıtmayan bu tür karışıklıkların giderilmesini sağlayacaktır” dedi.

BURSA’DA KİME SORMUŞLAR?

Gemlik Ziraat Odası Başkanı Ali Çelik ise konseyin tahminlerle bir rapor hazırladığını söyledi. Bir üye ile saha çalışması yapılmadığını belirten Çelik, uzay fotoları ile bu raporu hazırladıklarını iddia etti. Gemlik’te zeytinde yüzde 30 kayıp yaşandığını ifade eden Çelik, “Burada paydaşlar var. Ziraat odaları, Marmarabirlik, alt birlikler var. Bunlar toplanıp; neler var, neler yok diye oturur, konuşulur. Kendi kafalarına göre bir şeyler uydurup, gidiyorlar. Uzay görüntülerinden ağaç sayıyorlar. Bursa’da kime sormuşlar? Ben bilmiyorum. Mudanya, Gemlik, Orhangazi, İznik zeytin olan bölgelerimiz. Ziraat odaları olarak ayda bir toplanıyoruz. Ancak böyle bir durumdan haberimiz yok” diye konuştu.

GEMLİK’TE ZEYTİNLİKLERİN YÜZDE 50’SİNE BAKILMIYOR

Dolunun ürünlerine zarar verdiğini söyleyen Çelik, ürünler yeşilken bu durumla karşılaştıklarını kaydetti. Yağlık zeytinde de kayıp yaşadıklarını anlatan Çelik, 8 kilogram üründen bir kilogram yağ elde edildiğini belirterek, “Dolu vurunca yere düşen toplanamadı ve çürüdü. Bu sene 7,11 TL zeytin maliyeti çıkardım. Her şey yüzde 50-60 arttı. Üreticiyi kurtarmıyor. Gemlik’te zeytinliklerin yüzde 30’u bakılmıyordu. Bu sene yüzde 50’ye çıktı. Bu oran daha çok çıkar. Çiftçi bundan vazgeçerse nereden alacaksınız? Üreticiyi destekleyeceksiniz ki alacaksınız. Ortalama fiyatı, maliyet fiyatına geldi. Dolayısıyla çok kötü. Tarımın her dalında çöküş var” dedi.

KONSEY REKOLTEYİ YÜKSEK GÖSTERİYOR

İznik Ziraat Odası Başkanı Vahit Mutlu, bölgede rekoltenin düşük olduğunu kaydetti. İklim şartlarından dolayı çiçeklenmede zeytinlerin yandığını söyleyen Mutlu, yarı yarıya kayıp yaşadıklarını dile getirdi. Konseyin rekolteyi yüksek gösterdiğini savunan Mutlu, “Aslında o kadar rekolte yok. Marmarabirlik’e İznik’ten 16 bin ton beyanat oldu. 7 bin ton zeytin aldı. Yarısını alamadı. Ağaçların bu yıl yok yılıydı” dedi.

MASA BAŞINDA HESAPLAMA İLE BU İŞLER OLMAZ

Gemlik ve Orhangazi’de de aynı durumun yaşandığını ifade eden Mutlu, “Konsey havadan; araziyi gezmeden ‘Kaç ağaç var? Ne kadar çıkar?’ diye hesaplıyor. Masa başında hesaplama ile bu işler olmaz. Biz, her gün sahadayız. Eskisi gibi zeytin yok artık” diye konuştu.

ALTERNATİF ÜRÜNLER

Alternatif ürünlere yöneldiklerini söyleyen Mutlu, kivi ve nektarine odaklandıklarını açıkladı. Zeytinin para kazandırmadığını savunan Mutlu, “Zeytin kaç senedir aynı fiyatta. Nektarin ve kivi para kazandırıyor. Gemlik markaydı, para etmediğinden yakında kaybederiz. Masrafı çok, getirisi az” dedi.